Ətraflı axtarış
Baxanların
7287
İnternetə qoyma tarixi: 2011/06/21
Sualın xülasəsi
Cövhər və ərəzin arasında fərq varmı?
Sual
Məntiq və fəlsəfə alimləri nəzərindən cövhər və ərəz arasında fərq varmı? (hətta cüzi bir fərq) ya onların heç bir fərqi yoxdurmu?
Qısa cavab

Cövhər lehsikologiya nəzərindən gövhər (ərəbləşmiş kəlmə) kəlməsinin tərcüməsidir.

Ərəz, peyda olma, üz vermə, ərz etmək və ... mənasındadır.[1]

Filosoflar cövhərin tərifində belə deyiblər:

«الجوهر ماهیة اذ وجدت فی الخارج وجدت لا فی موضوع مستغن عنها»

"Əl- cövhəru mahiyyətun iza vucudət fil- xaric vucudət la fi mövzuin müstəğinin ənha".[2]

Ərəzin tərifində isə deyiblər:

«ان العرض ماهیة اذا وجدت فی الأعیان وجدت فی موضوع مستغن عنه»

"İnnəl- ərəzə mahiyyətun iza vucudət fil- əyani vucudət fi mövzuin mustəğənin ənhu".[3]

Fəlsəfi kitablarda da cövhər və ərəz belə tərif olunubdur: Xarici əşya və varlıqları araşdırdığımız zaman, varlıqların bəzisinin müstəqil və qalan bəzisinin isə müstəqil olmayıb və digərinə əsaslanır. Onların bəzisinin müstəqil vücudları var, bəzisi tabeli vücud və ümumiyyətlə varlıqların bəzisinin vücudu isə alınmadır. Məsələn, məfhumlar və izafələr. Onların bəzisinin məhəllə ehtiyacı var, bəzisinin isə məhəllə ehtiyacı yoxdur. Müstəqil olub və vücudun qərarlaşmasında məhəllə ehtiyacı olmayan varlıqlar cövhərdirlər və onların vücud haqqı odur ki, mövzuların heç birində olmasın. Amma tabeli olan və məhəllədən birində olan xarici vücud haqqı olan varlıqlar, ərəzdirlər.[4]

Başqa sözlə, ərəz o şeydir ki, ərəzə bağlı olmayan bir şeydə olan mövcud bir şeydir. Qaranlıq və ağlıq kimi ki, onların vücudu öz özlüyündə öz məhəlləri ilə eyni varlıq və məhəlli olmadan mövcud olmazlar. Xaricdə tapılan zaman bir məhəldə olmalıdırlar.

Misal: Əql bir cöhərdir ki, tapıldığı zaman bir məhəldə tapılması üçün məhəllə bağlı deyil. Amma rənglər qalxıb- oturmaları və onun kimilər ki, xaricdə tapılmaları üçün, cismə ehtiyacı varlarıdır. Baxmayaraq ki, onların məhəlli olan cismlər, yaranmalarında o ərəzlərin heç birinə bağlı deyil.

Müştərək və fərqləri:

Cövhər və ərəzin müştərək olduqları şeyi

a). Mümkünlük.

b). Onların hər ikisinin mahiyyətinin olması.

Fərqləri:

1. Ərəz yaranan zaman məhəllə ehtiyaclıdır. Yəni xaricdə yaranan zaman mövzuların birində tapılmalıdır və zata bağlı deyil və vücudunda müstəqil və digər bir şeyə ehtiyaclı deyil.

2. Ərəz öz- özlüyünd ərəzdir, cövhər olması mümkün deyil. Çünki, ərəz elə bir varlıqdır ki, şeyin zatından xaricdir. Xarici şey digər bir şeyin zatında daxil ola bilmir.

3. baxmayaraq ki, cövhər cə ərəz vücudun formasından alınan bir məfhumdurlar, amma cövhər silsiləvi vücudların ən uca dərəcəsindədir, belə ki, əgər mümkün varlıqların hamısı ərəz olsalar, mümkün və məhdud varlıqların qeyri məhdud olmaları lazım gələcək. Halbu ki, mümkün varlıqların məhdud olmaları məlumdur.

Deməli cövhər varlıqlar silsiləsinin məhdudlaşmasına səbəb olur, ərəzin əksinə olaraq.



[1] - Əl- muncid, "Əl- cövhər" kəlməsi.

[2] - Nihayətul- hikmənin şərhi, cild 1, səh 412.

[3] - Həmin, səh 477.

[4] - Səccadi, Seyyid Cəfər, Fəlsəfi və kəlami elmlər ensiklopediyası, səh 249.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    162768 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    154446 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    117601 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    109486 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    98116 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    91127 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    53244 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    44703 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    43581 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    42706 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...