جستجوی پیشرفته
بازدید
27295
آخرین بروزرسانی: 1387/06/29
خلاصه پرسش
با توجه به آیه 78و 79 سوره نساء، آیا بدی ها به خدا منتسب است یا انسان؟
پرسش
با توجه به آیه 78و 79 سوره نساء، در آیه اول گفته شده که بدی ها و خوبی ها همه از خداست در حالی که در آیه بعد گفته شده بدی ها از جانب انسان است. پس بالاخره تکلیف چه می شود؟
پاسخ اجمالی

به چند صورت می توان این آیات را توضیح داد:

1. خداوند همه چیز را خلق کرده است، اما بدی و سیئه واقعی؛ یعنی آن چیزهایی که از کمال وجودی خلقت جلوگیری می کند، چیزی جز عدم نیست و بنا براین قابل خلقت نمی باشد. اما چون در تقابل مخلوقات خدا با هم این بدی حاصل می شود می توان بدی ها را نیز به خدا نسبت داد.

از طرف دیگر خدا، کمال وجودی خود را در جایی دریغ نمی دارد بلکه این انسانها هستند که در بعضی از موارد با اختیاری که دارند ظرفیت پذیرش آن را از خود سلب می کنند. بنابر این در جایی سیئه حاصل می شود که مخلوقی خود کوتاهی کند. پس می توان بدی ها را به انسان ها و خوبی ها را به خدا نسبت داد.

2. به بیان دیگر چون خدا به ما قدرت عمل داده است پس تمام اتفاق ها منتسب به خدا است. از طرف دیگر چون آن کسی که با سوء اختیار خود باعث فساد در مخلوقات خدا می شود انسان است پس بدی ها متعلق به او و چون لطف خدا است که باعث وجود حسنات می شود، حسنات متعلق به خدا است.

3. در روایتی مقصود از حسنات و سیئات در آیه اول آنهایی است که خداوند بدون ارتباط با اعمال بندگان، به آنها ارائه می کند و در آیه دوم بدی ها و خوبی هایی است که در اثر اعمال بندگان برای آنها حاصل می شود.

پاسخ تفصیلی

وجود دو آیه در پشت سر هم با چنین اختلاف روشنی، نشان از نکته ای دارد که قرآن به دنبال بیان آن است.

با مطالعه و دقت در مضمون دو آیه به چند نکته برخورد مى‏کنیم که هر کدام مى‏تواند پاسخ جداگانه ‏اى به سؤال مذکور باشد:

1. از آیات دیگر قرآن استفاده می شود همه چیز را اعم از آنهایی که ما بدی یا خوبی می دانیم خدا خلق کرده [1] و هر چیز را هم که خلق کرده است نیکو و خوب خلق کرده است [2] پس هر چه در دنیا وجود دارد منتسب به خدا است و وجود هر چیزی برای خود خیر است اما بدی ها از نیستی ناشی می شوند و خلقت خدا به آنها تعلق نمی گیرد. البته مقصود از بدی و سیئه آن چیز هایی است که در مخالفت با هدف و تعالی موجودی قرار بگیرد. بنا بر این از آنجا که تمام موجودات مخلوق خدا هستند آنچه از بدی ها و سیئات که با عمل موجودات و در روابط بین آنها حاصل می شود نیز به خدا نسبت داده می شود. این همان چیزی است که در آیه اول مورد بحث بیان شده است. اما از طرف دیگر سیئه و بدی در جایی حاصل می شود که خدا کمال وجودی موجودی را از او دریغ کند. خدا نیز هیچگاه به دلیل رحمت واسعه خود از ارائه خیر و رحمت کوتاهی نمی کند مگر اینکه ظرفیت پذیرش آن در افراد موجود نباشد. چون ایجاد یا از بین بردن این ظرفیت به اختیار خود انسانها است پس در اینجا می توان گفت که حسنات از جانب خدا و سیئات از جانب بندگان است که با کوتاهی خود توانایی قبول رحمت الهی را کسب نکرده اند و این همان معنای آیه دوم می باشد. [3]

2- از نگاهی دیگر آیه شریفه می تواند اشاره به این مطلب داشته باشد که همه حوادث جهان حتى اعمال و افعال ما خواه حسنه باشد یا سیئه، خوب باشد یا بد از یک نظر مربوط به خدا است زیرا او است که به ما قدرت داده و   اختیار و آزادى اراده بخشیده است، ولى در عین حال اعمال ما به ما نسبت دارد و از وجود ما سرچشمه مى‏گیرد زیرا عامل تعیین کننده عمل، اراده و اختیار ما است، و به همین دلیل ما در برابر اعمالمان مسئولیم، و استناد اعمال ما به خدا آن چنان که اشاره شد از ما سلب مسئولیت نمى‏کند و موجب عقیده جبر نیست.

بنا بر این آنجا که مى‏فرماید: حسنات و سیئات از خدا است، اشاره مى‏کند به همان فاعلیت خداوند نسبت به همه چیز، و آنجا که مى‏فرماید: سیئات از شما است، اشاره به فاعلیت ما و مسئله اراده و اختیار ما مى‏کند. [4]

3. تفسیر دیگرى که براى این دو آیه می توان داشت و در اخبار اهل بیت (ع) نیز به آن اشاره شده است [5] اینست که حسنات و سیئات، در قرآن به دو معنی است:

معنی اول حسنات و سیئاتی که ارتباطی به اعمال اختیاری انسان ندارد مثل بعضی بیماری ها و سلامتی ها. معنای دوم حسنات و سیئاتی که در نتیجه اعمال انسان ها به وجود می آید و به عنوان عقاب و ثواب اعمال در این دنیا بروز می کند مثل بعضی خشکسالی ها و آبادانی ها.

حسنات و سیئات در آیه اول به معنای اول و حسنات و سیئات در آیه دوم به معنای دوم می باشد.

برای آگاهی بیشتر نک: نمایه چگونی انتساب شرور به خداوند، سؤال 2992 (سایت: 3237) .



[1]   خلق کل شیء" انعام، 101.

[2]   "احسن کل شیء خلقه" سجده، 7.

[3]   استفاده شده از: طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مترجم: موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج 5 ص 10، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1417 ق .

[4]   استفاده شده از: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏4، ص 22، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1374 ش.

[5]   قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ج1 ص 144، موسسه دار الکتاب، قم، 1404 ق.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • نفس ناطقه چیست و آیا آنچه به عنوان «خلق آخر» در قرآن آمده، ناظر به همین نفس است؟
    17448 تفسیر 1391/04/12
    در آیه مورد پرسش: «ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظاماً فَکَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقینَ»،[1] خداوند هفت مرحله از مراحل خلقت انسان را بیان می کند که انسان تا به مرحلۀ انسانیت برسد، ...
  • گزارش‌های تاریخی موجود، پیرامون شخصیت امیة بن سعد که در کربلا به شهادت رسید، چه می‌گویند؟
    2961 تاريخ بزرگان 1399/07/06
    یکی از افرادی که نامش در میان شهدای کربلا و یاران امام حسین(ع) جاودانه ماند، و مُهر شهادت وی در درگاه الهی ثبت شد، امیة بن سعد از قبیله‌‌ی «طی» بود.[1]با مروری که در منابع کهن در دسترس داشتیم بیش از ...
  • حنش بن مالک کیست؟
    4111 درایه الحدیث 1399/04/01
    نام «حنش بن مالک» تنها در سند برخی از نقل‌هایی که مربوط به فتح ایران و جنگ‌ها و وقایع آن بوده دیده می‌شود.[1]مانند گزارشی که در ارتباط با ادعای حضور امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در سپاهی که به فتح ایران گسیل ...
  • لطفاً بفرمائید چرا پس از رحلت پیامبر(ص) ازدواج کردن با همسرانش حرام است؟
    45316 Laws and Jurisprudence 1388/08/03
    بنا بر آیه 6 از سوره احزاب، همسران پیامبر همانند مادران مؤمنین و در حکم آنا هستند. به همین خاطر، ازدواج با آنان حرام است. علت های متعددی درباره حرمت ازدواج با همسران پیامبر(ص)، ذکر شده است، از جمله عدم سوء استفاده توسط منافقان از جایگاه هسران پیامبر(ص)، و نگهداری ...
  • آیا حدیث ثلاث خصال دارای سند صحیح می باشد؟
    15618 درایه الحدیث 1388/08/12
    هر چند برخی از راویان این حدیث مجهول و ناشناخته هستند؛ ولی به چند دلیل این حدیث قابل استناد است:1. این روایت در منابع متعدد دسته اول روایی وارد شده است؛ و این را می دانیم کهوجود روایت در منابع متعدد و توجه محدثان بزرگ ...
  • آیا در میان شهدای کربلا، شهیدی به نام احمد بن محمد هاشمی نیز وجود داشت؟
    1824 تاريخ بزرگان 1400/04/15
    در میان منابع قابل دسترس، اولین بار ابن شهرآشوب در تألیف خود، نامی از «احمد بن محمد هاشمی» به عنوان شهیدی از  شهدای کربلا به میان آورد که روز عاشورا در دفاع از امام حسین(ع) به شهادت رسید.[1]با توجه به شهرت ...
  • «عالم ذر» کدام عالم است؟
    32070 پیمان پروردگار با مردم 1385/03/13
    «عالم ذر» یا «عالم میثاق»؛ عبارت از زمان، مرحله، صحنه، موطن و یا جهانى قبل این جهان است که خداوند متعال تمام انسان‌هایى را که از صلب حضرت آدم(ع) می‌باشند به صورت ذرّات ریزى خارج نموده و بعد از تعلّق ارواح به آن ذرات، از آنان میثاق و ...
  • در زبان عربی چه تفاوتی بین ترکیب وصفی و ترکیب اضافی بیانی وجود دارد؟
    1922 صرف و نحو 1402/04/03
     اضافه در زبان عربی به دو نوع اضافه لفظی و اضافه معنوی تقسیم می‌شود: اضافه لفظی آن است که یک اسم به معمول خود اضافه شود؛ اما اضافه معنوی، یک اسم به اسم دیگری که معمول مضاف خود نیست اضافه می‌گردد.[1]اضافه معنوی خود بر سه قسم است:به معنای ...
  • آیا تغییر جنسیت، تغییر در خلقت خدا نیست؟
    77743 Laws and Jurisprudence 1388/10/08
    تغییر جنسیت دارای اقسام گوناگون است و دقیقاً باید محل نزاع و گفت و گو روشن باشد. همه صاحب نظران با تغییر جنسیت دو جنسی ها یا خنثی ها (Hermaphrodite) موافق اند. اما تغییر جنسیت در بیماران تراجنسیتی (ترانس سکشوال Transsexual) مورد اختلاف شدید صاحب نظران است. حقوق دانان ...
  • آیا پیامبر اکرم (ص) در زمان بیماری، ابوبکر را امام جماعت قرار داد؟
    23517 تاريخ بزرگان 1389/05/09
    در منابع اهل سنت روایاتی در این زمینه نقل شده است که در صورت قبول آنها اشکالات و ابهامات متعددی پیش می آید که نمی توان چنین چیزی را پذیرفت. و بر فرض صحت تعیین برای امامت جماعت در یک یا چند نوبت دلیل بر شایستگی لیاقت برای ...

پربازدیدترین ها