به استناد برخی از گزارش‌ها، «بدر بن معقل جعفی» یکی از افرادی بود که توانست روز عاشورا در رکاب امام حسین(ع) بجنگد و نام خود را در زمره‌ی شهدای کربلا ثبت نماید.[1] وی از فرزندان معشر بن مالک معروف به کداع بود.[2]
گفتنی است در گزارش‌های تاریخی نام‌های مشابهی نیز ذکر شده است که احتمال دارد ناظر به همین شهید بوده و یا شهید دیگری باشد:
- بدر بن معقل جعفی،[3]
- یزید بن مغفل بن عوف بن عمیر بن کلب عامری.[4] مرزبانی در کتاب معجم الشعراء، شعری حماسی را از وی نقل کرده است:
«إن تنکرونی فأنا ابن المغفل شاک لدى الهیجاء غیر أعزل
و فی یمینی نصف سیف معصّل أعلو به الفارس وسط القسطل»؛[5]
اگر مرا نمی‌شناسید، من پسر مغفل هستم و در هنگامه‌ی نبرد، غرق در سلاحم و دست‌بسته نیستم. در دست راست من قبضه‌ی شمشیرى است با تیغهاى که میان این گرد و غبار آن‌را بر سر سواران فرود می‌آورم.
البته گزارش دیگری وجود دارد که او به همراه برادرش زهیر در نبرد قادسیه حضور داشت و در آن‌جا کشته شد.[6]
گفتنی است فردی به همین نام در جنگ صفین و در سپاه امام علی(ع) حضور داشت و در همان نبرد به شهادت رسید.[7]
همچنین گزارش شده است که فردی به نام یزید بن مغفل ازدی فرماندهی بخشی از سپاه امام علی(ع) در نبرد با خوارج را بر عهده داشت.[8]
- بدر بن مغفل بن جعونه بن عبدالله بن حطیط بن عتبه بن کداع جعفی.[9]
گزارش شده است که شهید یاد‌شده در روز عاشورا این اشعار را می‌خواند:
«انا ابن جعفی و أبی الکداع و فی یمینی مرهف فزاع
و مازن ثعلبة لماع»؛[10]
من پسر جعفی هستم و پدرم کداع است، و در دستم شمشیری تیز و وحشتانگیز و نیزهای سخت است که نوک پیکانش میدرخشد.
- برخی نیز فردی به نام زید بن معقل را از یاران امام حسین(ع) برشمرده‌اند بدون آن‌که به حضور وی در کربلا اشاره‌ای کنند.[11]
در برخی منابع متأخر نیز گزارش شده است که ابن مغفل در شهر مکه همراه با حجاج بن مسروق به امام حسین(ع) پیوست و تا کربلا آن‌حضرت را همراهی کرد و در قصر بنی مقاتل وی به همراه حجاج، نامه امام(ع) را به عبیدالله بن حر جعفی رساند.[12]
در زیارت‌‌نامه شهدا این‌گونه از ابن معقل تجلیل شده است:
«السَّلَامُ عَلَى بَدْرِ بْنِ مَعْقِلٍ الْجُعْفِیِ»؛[13]
«السَّلَامُ عَلَى زَیْدِ بْنِ [بَدْرِ بْنِ] مَعْقِلٍ الْجُعْفِی».[14]
گفتنی است که در برخی گزارش‌ها از شخص دیگری به نام یزید بن معقل بن عمیر بن ربیعه یاد شده است که تشابه اسمی با این شهید داشت، اما طرفدار امویان بود و در سپاه عمر سعد حضور داشت و بعد از مباهله با بریر بن خضیر که در سپاه امام حسین(ع) حضور داشت، کشته شد.[15]
[1]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 494، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.
[2]. صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، محقق، مصحح، آل یاسین، محمد حسن، ج 1، ص 214، بیروت، عالم الکتاب، چاپ اول، 1414ق.
[3]. سید ابن طاووس، رضی الدین علی، الاقبال بالاعمال الحسنة، ج 2، ص 576، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1409ق.
[4]. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق، عبد الموجود، عادل احمد، معوض، علی محمد، ج 6، ص 554، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق.
[5]. همان.
[6]. همان.
[7]. نصر بن مزاحم، وقعة صفین، محقق، مصحح، هارون، عبدالسلام محمد، ص 261، قم، مکتبة آیة الله المرعشی، چاپ دوم، 1404 ق.
[8]. ثقفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، محقق، مصحح، محقق، محدث، جلال الدین، ج 1، ص 352، تهران، انجمن آثار ملی، چاپ اول، 1395 ق.
[9]. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، ج 3، ص 198، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق.
[10]. همان.
[11]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، الابواب(رجال طوسی)، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 101، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1427ق؛ ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، ج 4، ص 78، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.
[12]. الحسینی الحائری الشیرازی، السید عبد المجید، ذخیرة الدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین(ع) و اصحابه، ص 407، قم، زمزم هدایت، بی‌تا.
[13]. المزار الکبیر، ص 494.
[14]. الاقبال بالاعمال الحسنة، ج 2، ص 576.
[15]. ابو مخنف کوفی، لوط بن یحیی، وقعة الطف، محقق، مصحح، یوسفی غروی، محمد هادی، ص 221، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1417ق.