یکى از بزرگترین لذتهای انسان بهرهگرفتن از مجلس انس با دوستان یکرنگ و باصفا است؛ از اینرو یکی از نعمتها و لذتهای بهشتیان ملاقات و دیدار با همدیگر است. از مجموع آیات و روایات میتوان چنین برداشت نمود که دیدار و مهمانی بهشتیان دست کم در دو سطح انجام میشود:
- دیدار تمام بهشتیان با هم: این مطلب را شاید بتوان از آیات شریفهای که بیان میکند بهشتیان «روبروی» هم و یا در کنار هم هستند، استنباط کرد:
«به یقین، پرهیزکاران در باغها(ى سرسبز بهشت) و در کنار چشمهها هستند. (فرشتگان به آنها میگویند) داخل این باغها شوید با سلامت و امنیّت؛ هرگونه غلِّ [حسد و کینه و دشمنى] را از سینه آنها برمیکنیم (و روحشان را پاک میسازیم) در حالى که همه برابرند، و بر تختها روبروى یکدیگر قرار دارند».[1]
بنابراین، تعبیر روبروی هم بودن بهشتیان نشان میدهد که آنها اولا: دارای دیدار عمومی و جلسات جمعی هستند؛ ثانیا: آنها در جلسات اجتماعیشان گرفتار تشریفات آزاردهنده این دنیا نیستند و مجلس آنان بالا و پایین ندارد، و از اصول زندگى طبقاتى رنجآور این دنیا در آنجا خبرى نیست. همه برادرند؛ همه روبروى یکدیگر و در یک صف - نه یکى بالاى مجلس و دیگرى در پایین- مینشینند.
البته، این منافات با تفاوت مقام آنها از نظر درجات معنوى ندارد. این مربوط به جلسات اجتماعى آنها است، و گرنه هر کدام بر حسب درجهی تقوا و ایمان جایگاه مخصوص به خود را دارند.[2]
- دیدار خویشان و اقوام: «باغهاى جاویدان بهشتى که وارد آن میشوند، و پدران و همسران و فرزندان صالح آنها و فرشتگان از هر درى بر آنان وارد میشوند».[3]
برخی از مفسران میگویند: «نه تنها آیهی فوق که بعضى دیگر از آیات قرآن نیز تصریح دارند که در جمع بهشتیان، پدران، همسران و فرزندان آنها که صالح باشند وارد میشوند، و این در حقیقت براى تکمیل نعمتهاى الهى بر آنان است، تا هیچ کمبودى حتى از نظر فراق افراد مورد علاقهی خود نداشته باشند. و از آنجا که در آن سرا که سراى نوین و متکاملى است همه چیز تازه و نو میشود؛ آنها نیز با چهرههاى تازه و نو و محبت و صمیمیتى داغتر و گرمتر وارد میشوند، محبتى که ارزش نعمتهاى بهشتى را چند برابر میکند.
اگرچه در آیهی فوق تنها پدران، فرزندان و همسران ذکر شدهاند، ولى در واقع همهی بستگان در این جمع، حاضرند؛ چراکه حضور فرزندان و پدران بدون حضور برادران و خواهران و حتى سایر بستگان ممکن نیست، و این مطلب با کمى دقت روشن میشود؛ زیرا هرگاه کسى بهشتى باشد، پدر صالح او نیز به او ملحق میشود، و از آنجا که پدر صالح بهشتى است، همهی فرزندانش به او میپیوندند و به این ترتیب برادران به هم ملحق میشوند. و با همین محاسبه سایر بستگان نیز در آن جمع حضور خواهند داشت».[4]
[1]. حجر، 45- 47. این تعبیر در آیات دیگری؛ مانند: صافات، 44؛ دخان، 53؛ واقعه، 16، نیز آمده است.
[2]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 10، ص 195، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[3]. «جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونهَ وَ مَن صَلَحَ مِنْ ءَابَائهِمْ وَ أَزْوَاجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتهِمْ وَ الْمَلَئکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیهْم مِّن کلُ بَاب». رعد، 23
[4]. تفسیر نمونه، ج 11، ص 92.