«مذ و منذ و معناى این دو حرف»
مذ و منذ براى ابتدای غایت در زمان ماضی‌اند؛ یعنی نشانگر آن هستند که چه زمانی، ابتدای یک رخداد در زمان گذشته بوده است، مانند: «ما رأیته مذ(منذ) یوم الجمعة»؛ (من او را از ابتدای روز جمعه ندیدم).
این دو حرف جر گاهى براى ظرف حاضر و یا زمانی که در آن هستیم نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند، نظیر:
«ما رأیته مذ(منذ) یومنا»؛ (امروز او را ندیدم).
این دو حرف -مانند دیگر حروف جر- تنها بر سر اسم در می‌آیند. شایان توجه است که هیچ‌کدام از دو حرف(مذ و منذ) در قرآن کریم مورد استفاده قرار نگرفته‌اند.
حالات سه‌‌گانه در مذ و منذ
اگرچه مشهور، این دو کلمه را حرف می‌دانند؛ اما بر اساس نظر برخی «مذ» و «منذ» در بعضی موارد اسم‌اند.
صاحب المغنى اللبیب در این زمینه می‌گوید:
«مذ» و «منذ» سه حالت دارند:
- آن‌که بعد از آنها اسم مجرور قرار گیرد. برخى از علمای بصره گفته‌اند: مذ و منذ در این حال اسم بوده و به مابعد خود اضافه می‌شوند.
اما خود مؤلف المغنى معتقد است که این دو در حالت یادشده حرف جرّ بوده و اگر ناظر به ماضى باشند به معناى «مِن» و اگر ناظر به زمان حاضر باشند، معنایشان مترادف با «فى» خواهد بود.
- حالت بعدی آن است که اسم مرفوعی بعد از آن دو قرار گیرد، مانند: «مذ یومُ الخمیس» و «منذ یومان»؛ (از روز پنج‌شنبه و از دو روز).
برخی از ادیبان می‌گویند: در این حال «مذ» و «منذ» اسم مبتدا بوده و مابعد آنها خبر است، و اگر در زمان حاضر مورد استفاده قرار گیرند، معنایشان «اَمَد» و «وقت» خواهد بود؛ اما در موارد استعمال در زمان ماضی به معنای «اوّل مدة» می‌باشند.
- گاه بعد از «مذ» و «منذ»، جمله اسمیّه یا جمله فعلیّه نیز قرار می‌گیرد، مانند: «ما زلت أبغی المال مذ أنا یافع»؛[1] (از زمانی که من جوان بودم تا کنون همواره به دنبال کسب ثروتم).
[1]. ر. ک: ذهنی تهرانی، سید محمد جواد، قواعد صرف و نحو و روش تجزیه و ترکیب، ج 1، ص 145- 146، قم، مؤلف، چاپ اول، 1371ش.