«حروف جر» یا «حروف جاره» حرف‌هایی هستند که تنها بر سر اسم‌ها درمی آیند و آنها را مجرور می‌کنند.
حروف جر بنابر نظر مشهور، هفده حرف‌اند که یکی از آنها، حرف جر «ربّ» است که در میان حروف جر، به نسبت کاربرد کمتری دارد. به عنوان نمونه در قرآن کریم از آن تنها یک‌بار و آن هم به صورت کافه و مکفوفه «ربما» استفاده شده است که در این وضعیت نیز، حرف جر «رب» توانایی مجرور کردن کلمه بعدی را ندارد:
«رُبَمَا یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ کَانُوا مُسْلِمِینَ»؛کافران «هنگام مرگ و یا در روز رستاخیز» چه بسا آرزو می‌کنند که کاش مسلمان بودند!
به هر حال، در زبان عربی، این حرف جر در دو معنای متضاد کاربرد دارد:
- تقلیل(کم و اندک نشان دادن)، مانند: «ربّ رجل کریم لقیته»؛ (اندک مردی را دیدم که از کرامت برخوردار باشد).
- تکثیر(زیاد و فراوان نشان دادن)، نظیر: «ربّ رجل فقیر اغنیته»؛ (چه بسیار فقیرانی که بی‌نیازشان کردم).
از ویژگی‌های «ربّ» این است که باید در ابتدای کلام و آن هم بر سر اسم نکره موصوفه درآید.
در مثال‌های بالا «رجل» اسم نکره‌ای است که به همراه صفات «کریم» و «فقیر» آمده است.
به چنین ترکیبی، «نکره موصوفه» می‌گویند.
البته گاهى مدخول «رب» ضمیر مبهمى است که پس از آن تمییز منصوب می‌آید.[1]
[1]. ر . ک: ذهنی تهرانی، سید محمد جواد، قواعد صرف و نحو و روش تجزیه و ترکیب، ج 1، ص 144- 145، قم، مؤلف، چاپ اول، 1371ش.