«موسیقی» یا «موسیقیا» واژه ای یونانی است که در فرهنگ لغت، معادل «غنا» است؛ ولی در حوزه ی مفاهیم دینی و اصطلاح فقه، با یکدیگر تفاوت دارد. «غنا» در اصطلاح شرعی عبارت است از «آوازی که از حنجره ی آدمی بیرون آمده و در گلو چرخانده شود و در شنونده حالت سرور و وجد ایجاد کند و مناسب با مجالس لهو و خوش گذرانی باشد.» اما موسیقی به «صوتی گفته می شود که از آلات موسیقی، پدید آید»، بر این اساس، نسبت بین موسیقی علمی و موسیقی فقهی، عموم و خصوص مطلق است.»[1] و[2]
در رابطه با ملاک تشخیص موسیقی حلال از حرام مراجع گفته اند: در تعیین و تشخیص موسیقی حرام و حلال، باید به عرف عام مراجعه کرد.[3]، [4]، [5] و مقصود از اهل عرف، افراد فهمیده متدیّن، می باشد.
برای روشنتر شدن موضوع، نظر برخی مراجع معظم تقلید را در پاسخ به سؤال شما بیان می کنیم:
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی):
بطور کلّى اگر موسیقى از نوع لهوى مطرب متناسب با مجالس گناه و معصیت باشد، حرام است. موفق و مؤید باشید.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):
کلیّه صداها و آهنگ هایى که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام، و غیر آن حلال است. و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف، یعنى افراد فهمیده متدیّن، خواهد بود.
حضرت آیت الله العظمی مکارم صافی گلپایگانی (مدظله العالی):
موسیقی در نظر عرف صداهای موزون خاصی است که به وسیله آلات موسیقی بوجود آید. مطلقاً حرام است و حلال آن وجود ندارد. والله العالم.[6]
برای آگاهی بیشتر رجوع شود به:
1. نمایه: دلایل حرمت و حلیت موسیقی، سؤال 388 (سایت: 401).
2. نمایه: راه شناسایی موسیقی حلال از حرام، سؤال 499 (سایت: 540).
3. نمایه: فطرت و حرمت موسیقی، سؤال 1078 (سایت: 1256).
4. نمایه: دلایل حرمت موسیقی، سؤال 932 (سایت: 1004).
5. نمایه: حکم استماع موسیقی از رسانه ها ، سؤال 1358 (سایت: 1381).
[1]. سید مجتبی حسینی، (پرسش ها و پاسخ های دانشجویی)، ص 169؛ امام خمینی(ره)، المکاسب المحرمه، ج 1، صص 198ـ 224؛ حسینی، علی، الموسیقی، صص 16 و 17؛ تبریزی، استفتائات، س10، 46 ، 47 و 1048؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 974، 978و 979.
[2] برای آگاهی بیشتر در باره موسیقی و دلایل حلیت و یا حرمت آن به نمایه (حرمت موسیقی و دلایل آن) شماره 932 (سایت: 1004) رجوع کنید.
[3] مکارم، استفتاءات، ج2، س 659، صافی، جامع الاحکام، ج 1، س 994 و 1018 و 1020؛ تبریزی، استفتاءات، س 1077 و 1050 و 1059؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 996؛ خامنه ای، اجوبة الاستفتاءات، س 1154 و 1127؛ سیستانیَ، منهاج الصالحین، ج 2،م 20؛ نوری، استفتاءات، ج 1 س 1008 و وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م 17.
[4] تبصره. البته فقیهان، کارشناسان موسیقی و نهادهای فرهنگی نیز می توانند در زمینه ی موضوعات، اظهار نظر کرده وموسیقی حرام وحلال را (بر اساس نظر عرفی خود) معرفی کنند. برگرفته از رساله دانشجویی، ص174.
[5] اقتباس از سؤال 1358 (سایت: 1381) (حکم استماع موسیقی از رسانه ها).
[6] استفتاء از دفتر آیات عظام خامنه ای، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی.