کد سایت
fa30715
کد بایگانی
37265
نمایه
شرایط و نصاب تعلق زکات
طبقه بندی موضوعی
زکات و صدقات
خلاصه پرسش
شرایط تعلق زکات چیست؟
پرسش
شرایط و نصاب اموالی که به آنها زکات تعلق می‌‌گیرد، چیست؟
پاسخ اجمالی
1. بنابر فتوای مراجع عظام تقلید «زکات در 9 چیز واجب است: اوّل: گندم. دوم: جو. سوم: خرما. چهارم: کشمش. پنجم: طلا. ششم: نقره. هفتم: شتر. هشتم: گاو. نهم: گوسفند».[1] پس، اگر کسی مالک یکى از این نُه چیز باشد، با وجود شرایطی، باید مقدار معینی از مال خود را به عنوان زکات، به یکى از مصرف‌‌هایى که در نمایه 6221 (موارد مصرف زکات) اشاره شده است برساند.
2. شرایط مالی که به آن زکات تعلق می‌‌گیرد از قرار زیر است:
الف: مال، به مقدار نصابى که بعداً گفته مىشود برسد؛ ب: مالک آن بالغ و عاقل باشد؛ ج: مالک بتواند در آن مال تصرّف کند؛ د: در مورد گاو، گوسفند، شتر، طلا و نقره باید دوازده ماه بر آن بگذرد. البته بنابر احتیاط از اول ماه دوازدهم زکات آن واجب میشود.[2]
هـ: در مورد طلا و نقره نیز، چنانچه از آن به شکل سکه رایج در بازار استفاده شود، زکات دارد و گرنه زکات به آن تعلق نمی‌‌گیرد.[3]
3. نصاب اموالی که ذکر شد به شرح زیر است:
الف: زکات گندم، جو، خرما و کشمش وقتى واجب مىشود که به مقدار 847 کیلوگرم برسند.[4] البته طبق نظر گروهی از مراجع،[5] فرد می‌تواند ابتدا مخارجی که برای برداشت محصول هزینه کرده را کم کند؛ سپس چنانچه باقی‌مانده محصول به مقدار مذکور برسد زکات آن واجب می‌گردد.
در هر حال، پس از وجوب زکات، اگر غالباً از آب باران یا نهر آبیاری شوند، یک دهم و اگر غالباً با آب چاه و مانند آن آبیاری شوند یک بیستم و چنانچه از هر دو به طور مشترک استفاده شود، یک پانزدهم از آن محصول به عنوان زکات پرداخت میشود.[6]
ب: شتر، نصاب مختلفی دارد، هنگامی که تعداد شتر به پنج برسد زکات آن یک گوسفند است و تا شمارۀ شتر به این مقدار نرسد زکات ندارد. و پس از آن هر پنج شتر یک گوسفند، اضافه میشود تا شماره شترها به 30 برسد که زکات آن یک شتر است.[7]
ج: نصاب گاو، سی رأس است، که در این صورت زکات آن گوساله‌اى است که داخل سال دوم شده باشد و هنگامی‌که عدد آن به چهل رسید زکات آن گوسالۀ ماده‌اى است که داخل سال سوم شده باشد. و اگر به عدد شصت رسید، باید دو گوساله‌اى که داخل سال دوم شده است بدهد.[8]
د: نصاب اول گوسفند، چهل رأس است و در این صورت زکات آن یک گوسفند است و تا تعداد گوسفندان به چهل نرسد زکات ندارد. نصاب دوم آن، 121 رأس است که زکات آن دو گوسفند است. نصاب سوم، 201 رأس است که زکات آن سه گوسفند است. و برای موارد بالاتر از آن، باید آنها را صد تا صد تا حساب کند و براى هر صدتاى آنها یک گوسفند بدهد.[9]
هـ: نصاب طلا، بیست مثقال شرعی است که بنابر قول مشهور حدود هفتاد گرم میشود و در این صورت زکات آن 5/2 درصد است. و هر چهار مثقال شرعی که به آن زیاد شود، 5/2 در صد طلای اضافی را باید به عنوان زکات بدهد.[10]
و: نصاب نقره، 105 مثقال معمولى است که بنابر قول مشهور حدود 484 گرم میشود و اگر نقره به این مقدار برسد و شرایط دیگر را هم که گفته شد داشته باشد انسان باید 5/2 درصد آن را بابت زکات بدهد. و هر 21 مثقال معمولی که به این مقدار زیاد شود 5/2 درصد نقره‌ی اضافی را باید به عنوان زکات بدهد.[11]
شایان ذکر است آنچه ذکر شد، مواردی بود که ممکن است بیشتر مورد ابتلا واقع شود. لذا جهت آگاهی بیشتر درباره‌ی سایر نصابها و توضیحات بیشتر می‌توانید به کتب مفصل از جمله آدرس ذیل در پاورقی مراجعه نمایید.
2. شرایط مالی که به آن زکات تعلق می‌‌گیرد از قرار زیر است:
الف: مال، به مقدار نصابى که بعداً گفته مىشود برسد؛ ب: مالک آن بالغ و عاقل باشد؛ ج: مالک بتواند در آن مال تصرّف کند؛ د: در مورد گاو، گوسفند، شتر، طلا و نقره باید دوازده ماه بر آن بگذرد. البته بنابر احتیاط از اول ماه دوازدهم زکات آن واجب میشود.[2]
هـ: در مورد طلا و نقره نیز، چنانچه از آن به شکل سکه رایج در بازار استفاده شود، زکات دارد و گرنه زکات به آن تعلق نمی‌‌گیرد.[3]
3. نصاب اموالی که ذکر شد به شرح زیر است:
الف: زکات گندم، جو، خرما و کشمش وقتى واجب مىشود که به مقدار 847 کیلوگرم برسند.[4] البته طبق نظر گروهی از مراجع،[5] فرد می‌تواند ابتدا مخارجی که برای برداشت محصول هزینه کرده را کم کند؛ سپس چنانچه باقی‌مانده محصول به مقدار مذکور برسد زکات آن واجب می‌گردد.
در هر حال، پس از وجوب زکات، اگر غالباً از آب باران یا نهر آبیاری شوند، یک دهم و اگر غالباً با آب چاه و مانند آن آبیاری شوند یک بیستم و چنانچه از هر دو به طور مشترک استفاده شود، یک پانزدهم از آن محصول به عنوان زکات پرداخت میشود.[6]
ب: شتر، نصاب مختلفی دارد، هنگامی که تعداد شتر به پنج برسد زکات آن یک گوسفند است و تا شمارۀ شتر به این مقدار نرسد زکات ندارد. و پس از آن هر پنج شتر یک گوسفند، اضافه میشود تا شماره شترها به 30 برسد که زکات آن یک شتر است.[7]
ج: نصاب گاو، سی رأس است، که در این صورت زکات آن گوساله‌اى است که داخل سال دوم شده باشد و هنگامی‌که عدد آن به چهل رسید زکات آن گوسالۀ ماده‌اى است که داخل سال سوم شده باشد. و اگر به عدد شصت رسید، باید دو گوساله‌اى که داخل سال دوم شده است بدهد.[8]
د: نصاب اول گوسفند، چهل رأس است و در این صورت زکات آن یک گوسفند است و تا تعداد گوسفندان به چهل نرسد زکات ندارد. نصاب دوم آن، 121 رأس است که زکات آن دو گوسفند است. نصاب سوم، 201 رأس است که زکات آن سه گوسفند است. و برای موارد بالاتر از آن، باید آنها را صد تا صد تا حساب کند و براى هر صدتاى آنها یک گوسفند بدهد.[9]
هـ: نصاب طلا، بیست مثقال شرعی است که بنابر قول مشهور حدود هفتاد گرم میشود و در این صورت زکات آن 5/2 درصد است. و هر چهار مثقال شرعی که به آن زیاد شود، 5/2 در صد طلای اضافی را باید به عنوان زکات بدهد.[10]
و: نصاب نقره، 105 مثقال معمولى است که بنابر قول مشهور حدود 484 گرم میشود و اگر نقره به این مقدار برسد و شرایط دیگر را هم که گفته شد داشته باشد انسان باید 5/2 درصد آن را بابت زکات بدهد. و هر 21 مثقال معمولی که به این مقدار زیاد شود 5/2 درصد نقره‌ی اضافی را باید به عنوان زکات بدهد.[11]
شایان ذکر است آنچه ذکر شد، مواردی بود که ممکن است بیشتر مورد ابتلا واقع شود. لذا جهت آگاهی بیشتر درباره‌ی سایر نصابها و توضیحات بیشتر می‌توانید به کتب مفصل از جمله آدرس ذیل در پاورقی مراجعه نمایید.
[1]. امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 2، ص 107، م 1853، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق؛ البته برخی از فقها علاوه بر نُه چیز معروف، در سرمایه کسب و کار و تجارت نیز بنا بر احتیاط، زکات را واجب دانسته و برخی هم مستحب می‌دانند، ر.ک: نمایه 9422 (موارد تعلّق زکات واجب و مستحب).
[2]. همان، ص 108.
[3]. بر گرفته از نمایه 34289.
[4]. همان، ص 113، م 1864.
[5]. آیات عظام اراکی، گلپایگانی، صافی، نوری و سبحانی؛ سایر مراجع معتقدند، همینکه محصول (قبل از کم کردن مخارج)، به مقدار 847 کیلو برسد، زکاتش واجب میشود، که برخی می‌گویند زکات کل آن باید محاسبه شود و برخی می‌گویند اول، مخارج را کم کرده، سپس زکات باقی‌مانده محاسبه میشود؛ ر.ک: توضیح المسائل (محشّٰى - امام خمینى)، ج 2، ص 121، م 1880؛ وحید خراسانى، حسین، توضیح المسائل، ص 364، م 1898، مدرسه امام باقر (ع)، قم، نهم، 1428 ق؛ سبحانى، جعفر، رساله توضیح المسائل، ص 357، م 1552، مؤسسه امام صادق(ع)، قم، سوم، 1429 ق.
[6]. ر.ک: توضیح المسائل (محشّٰى - امام خمینى)، ص 118 و 119.
[7]. همان، ص 135، م 1910.
[8]. همان، ص 136، م 1912.
[9]. همان، ص 137، م 1913.
[10]. ر.ک: همان، ص 128.
[11]. ر.ک: همان، ص 129.