کد سایت
fa41134
کد بایگانی
50318
نمایه
لزوم استغفار پس از گناه
طبقه بندی موضوعی
درایه الحدیث
خلاصه پرسش
آیا طبق روایات اگر قومی باشند که تمام احکام خدا را انجام دهند، خدا آنان را نابود کرده و گروهی دیگر را جایگزین می‌نماید تا مرتکب گناه شده و سپس توبه کنند؟
پرسش
در حدیثی از رسول خدا(ص) وارد شده است که؛ «خداوند فرمود: اگر قومی بر روی زمین باشند که تمام احکام خدا را بدون کمی و کاستی انجام دهند من این قوم را هلاک می‌کنم و از صحنه روزگار محو می‌کنم و قومی را می‌آورم که گناه کنند و از کرده خود پشیمان شده و توبه کنند»؛ آیا این حدیث موثّق و معتبر می‌باشد و در صورت معتبر بودن، آیا با مبانی و عقاید مهدویت که ملتزم به واجد بودن و انجام فرامین و احکام الهی باشد در تضاد نیست؟ منظور و حکمت خداوند در این مورد چه می‌باشد؟
پاسخ اجمالی
اولاً: حدیثی که صریح در مضمون پرسش باشد، در منابع حدیثی معتبر یافت نشد.
ثانیاً: حتی اگر حدیثی با این مضمون یافت شود؛ بر اساس معیارهایی که برای پذیرش احادیث وجود دارد قابل پذیرش نیست؛[1] زیرا حدیث‌شناسان با استناد به سخنان معصومان، اولین شرط پذیرش حدیث را، عدم مخالفت و تضاد نداشتن با قرآن بیان کرده‌اند.[2] در حالی که آنچه به عنوان روایت مطرح شده مضمون آن صراحتاً با آیات قرآن در تضاد است؛ مثلاً خداوند در قرآن بیان می‌دارد که، هدف از خلقت انسان عبادت و بندگی خداوند است.[3] چگونه ممکن است که خداوند هدف خودش را از خلقت انسان، عبادت قرار داده و از سوی دیگر بگوید اگر قومی بر روی زمین باشند که تمام احکام خدا را بدون کمی و کاستی انجام دهند این قوم را هلاک کرده و از صحنه روزگار محو می‌کند. بنابراین، چنین مضمونی با اصول مبانی کلی دین در تضاد و ناسازگاری است.
البته حدیثی در منابع روایی به این مضمون آمده: «اگر شما پس از گناه استغفار نکنید خداوند کسانی را خلق می‌کند که پس از گناه استغفار می‌کنند».[4] معنای این حدیث، صراحت در مطلبی که در پرسش آمده ندارد؛ زیرا مفاد و معنای این حدیث لزوم استغفار، توبه و بندگی خدا است. به دیگر سخن؛ مفاد و معنای این حدیث، آن است که اگر در زمین هیچ قومی نباشند که اهل استغفار باشند، خداوند همه اهل زمین را نابود می‌کند و بجای آنان کسانی که اهل استغفار هستند می‌آفریند.
ثانیاً: حتی اگر حدیثی با این مضمون یافت شود؛ بر اساس معیارهایی که برای پذیرش احادیث وجود دارد قابل پذیرش نیست؛[1] زیرا حدیث‌شناسان با استناد به سخنان معصومان، اولین شرط پذیرش حدیث را، عدم مخالفت و تضاد نداشتن با قرآن بیان کرده‌اند.[2] در حالی که آنچه به عنوان روایت مطرح شده مضمون آن صراحتاً با آیات قرآن در تضاد است؛ مثلاً خداوند در قرآن بیان می‌دارد که، هدف از خلقت انسان عبادت و بندگی خداوند است.[3] چگونه ممکن است که خداوند هدف خودش را از خلقت انسان، عبادت قرار داده و از سوی دیگر بگوید اگر قومی بر روی زمین باشند که تمام احکام خدا را بدون کمی و کاستی انجام دهند این قوم را هلاک کرده و از صحنه روزگار محو می‌کند. بنابراین، چنین مضمونی با اصول مبانی کلی دین در تضاد و ناسازگاری است.
البته حدیثی در منابع روایی به این مضمون آمده: «اگر شما پس از گناه استغفار نکنید خداوند کسانی را خلق می‌کند که پس از گناه استغفار می‌کنند».[4] معنای این حدیث، صراحت در مطلبی که در پرسش آمده ندارد؛ زیرا مفاد و معنای این حدیث لزوم استغفار، توبه و بندگی خدا است. به دیگر سخن؛ مفاد و معنای این حدیث، آن است که اگر در زمین هیچ قومی نباشند که اهل استغفار باشند، خداوند همه اهل زمین را نابود می‌کند و بجای آنان کسانی که اهل استغفار هستند می‌آفریند.
[1]. ر.ک: مدیر شانه‌چی، کاظم، علم الحدیث و درایة الحدیث، ص 109 - 110 و 123، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1362ش.
[2]. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، ج 1، ص 69، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) إِنَّ عَلَى کُلِّ حَقٍّ حَقِیقَةً وَ عَلَى کُلِّ صَوَابٍ نُوراً فَمَا وَافَقَ کِتَابَ اللَّهِ فَخُذُوهُ وَ مَا خَالَفَ کِتَابَ اللَّهِ فَدَعُوهُ». حمیرى، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، ص 92، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ اول، 1413ق: «قَرَأْتُ فِی کِتَابٍ لِعَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلَامُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ: إِنَّهُ سَیَکْذِبُ عَلَیَّ کَاذِبٌ کَمَا کَذَبَ عَلَى مَنْ کَانَ قَبْلِی، فَمَا جَاءَکُمْ عَنِّی مِنْ حَدِیثٍ وَافَقَ کِتَابَ اللَّهِ فَهُوَ حَدِیثِی، وَ مَا خَالَفَ کِتَابَ اللَّهِ فَلَیْسَ مِنْ حَدِیثِی».
[4]. البته این مضمون بخشی از حدیث است که پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «وَ لَوْ لَا أَنَّکُمْ تُذْنِبُونَ فَتَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ لَخَلَقَ اللَّهُ خَلْقاً حَتَّى یُذْنِبُوا ثُمَّ یَسْتَغْفِرُوا اللَّهَ فَیَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ إِنَّ الْمُؤْمِنَ مُفَتَّنٌ تَوَّابٌ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ وَ قَالَ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْه»؛ الکافی، ج 2، ص 424.