کد سایت
fa84880
کد بایگانی
102594
نمایه
تدبیر منزل
طبقه بندی موضوعی
کلیات
خلاصه پرسش
مراد از «تدبیر منزل» در حکمت عملی چیست؟
پرسش
مراد از «تدبیر منزل» چیست؟
پاسخ اجمالی
«تدبیر» از ریشه «دَبَرَ»، در لغت به معنای اندیشیدن و عاقبت‌بینى در کارها و امور است،[1] که به تنظیم و اداره کردن و مدیریت توسعه معنایی داده شده است. مقصود از اصطلاح «تدبیر منزل» نیز، همین معنا است.
تدبیر منزل، از اقسام حکمت عملی در فلسفه مشاء است و موضوع آن چگونگی اداره منزل و مشارکت مرد با زن، فرزند، بندگان و خدمت‌کاران برای تنظیم امور منزل است.[2] از تدبیر منزل، به «حکمت منزلی» نیز تعبیر شده است.[3]
برخی از مباحث تدبیر منزل در احادیث پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) نیز یافت می‌شود؛ مانند: «لا فَقرَ مَعَ حُسنِ تَدبیر»؛[4] (اگر تدبیر نیکو باشد، فقر وجود نخواهد داشت)، «مَن أحسَنَ تَدبیرَ مَعیشَتِهِ رَزَقَهُ اللهُ تَبارَکَ و تَعالى»؛[5] (هر کس براى گذرانِ زندگانى خویش به درستى برنامه‌ریزى کند، خداى تبارک و تعالى روزی‌اش می‌بخشد)، «صَلاحُ العَیشِ التَّدبیر»؛[6] (سامان بخشِ گذرانِ زندگى، برنامه‌ریزى است).
اهمیت یافتن بحث تدبیر منزل، حاصل توجه ارسطو بدان است. ارسطو با تأکید بر این نکته که «هر شهری از خانواده‌ها فراهم می‌آید»،[7] جایگاه خاصی برای خانواده قائل شده است. او بخش اول کتاب سیاست را به بحث تدبیر منزل اختصاص داده و آن‌را مشتمل بر بحث درباره نسبت شوهر و زن یا رابطه همسری، نسبت خواجه و بنده، نسبت پدر و فرزند، و فنّ به دست آوردن مال دانسته،[8] اما خود در این اثر فقط به نسبت میان خواجه و بنده و فنّ به دست آوردن مال پرداخته است.[9] ارسطو در اخلاق «نیکوماخوس»[10] نیز تدبیر منزل را یکی از اقسام حکمت عملی دانسته است.
حکمای بعد از ارسطو، تدبیر منزل را دومین قسم از اقسام سه‌گانه حکمت عملی، به همراه تهذیب اخلاق و سیاست مدن، برشمرده‌اند.[11]
تدبیر منزل، از اقسام حکمت عملی در فلسفه مشاء است و موضوع آن چگونگی اداره منزل و مشارکت مرد با زن، فرزند، بندگان و خدمت‌کاران برای تنظیم امور منزل است.[2] از تدبیر منزل، به «حکمت منزلی» نیز تعبیر شده است.[3]
برخی از مباحث تدبیر منزل در احادیث پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) نیز یافت می‌شود؛ مانند: «لا فَقرَ مَعَ حُسنِ تَدبیر»؛[4] (اگر تدبیر نیکو باشد، فقر وجود نخواهد داشت)، «مَن أحسَنَ تَدبیرَ مَعیشَتِهِ رَزَقَهُ اللهُ تَبارَکَ و تَعالى»؛[5] (هر کس براى گذرانِ زندگانى خویش به درستى برنامه‌ریزى کند، خداى تبارک و تعالى روزی‌اش می‌بخشد)، «صَلاحُ العَیشِ التَّدبیر»؛[6] (سامان بخشِ گذرانِ زندگى، برنامه‌ریزى است).
اهمیت یافتن بحث تدبیر منزل، حاصل توجه ارسطو بدان است. ارسطو با تأکید بر این نکته که «هر شهری از خانواده‌ها فراهم می‌آید»،[7] جایگاه خاصی برای خانواده قائل شده است. او بخش اول کتاب سیاست را به بحث تدبیر منزل اختصاص داده و آن‌را مشتمل بر بحث درباره نسبت شوهر و زن یا رابطه همسری، نسبت خواجه و بنده، نسبت پدر و فرزند، و فنّ به دست آوردن مال دانسته،[8] اما خود در این اثر فقط به نسبت میان خواجه و بنده و فنّ به دست آوردن مال پرداخته است.[9] ارسطو در اخلاق «نیکوماخوس»[10] نیز تدبیر منزل را یکی از اقسام حکمت عملی دانسته است.
حکمای بعد از ارسطو، تدبیر منزل را دومین قسم از اقسام سه‌گانه حکمت عملی، به همراه تهذیب اخلاق و سیاست مدن، برشمرده‌اند.[11]
[1]. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج 8، ص 33، قم، هجرت، چاپ دوم، 1409ق؛ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، ص 307، بیروت، دار القلم، چاپ اول، 1412ق.
[2]. ابن سینا، الهیات دانشنامه علائى، ص 2، همدان، دانشگاه بو على سینا، چاپ دوم، 1383ش؛ عجم، رفیق، موسوعة مصطلحات الامام الغزالی، ص 510، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، چاپ اول، 2000م.
[3]. قطب الدین شیرازى، درة التاج، ص 160، تهران، حکمت، چاپ سوم، 1369ش؛ شمس الدین شهرزورى، رسائل الشجرة الالهیة فى علوم الحقایق الربانیة، ص 489، تهران، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران، چاپ اول، 1383ش.
[4]. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، ص 794، قم، دار الکتاب الإسلامی، چاپ دوم، 1410ق.
[5]. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابه، ج 1، ص 170، بیروت، دار الفکر، 1409ق.
[6]. غرر الحکم و درر الکلم، ص 416.
[7]. ارسطو، سیاست، مترجم، عنایت، حمید، کتاب نخست، ص 7، تهران، نیل، 1337ش.
[8]. همان.
[9]. همان، ص 39.
[10]. ارسطو، اخلاق نیکوماخوس، مترجم، لطفی، محمد حسن، کتاب ششم، ص 223، تهران، طرح نو، 1377ش.
[11]. ر. ک: جهامى، جیرار، موسوعة مصطلحات ابن سینا، ص 398، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، چاپ اول، 1425ق؛ موسوعة مصطلحات الامام الغزالی، ص 510؛ دغیم، سمیح، موسوعة مصطلحات صدرالدین الشیرازی، ج 1، ص 660، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، چاپ اول، 2004م.