لطفا صبرکنید
بازدید
5725
آخرین بروزرسانی: 1402/03/21
کد سایت fa88742 کد بایگانی 105872 نمایه حرف جر مخصوص هر فعل
طبقه بندی موضوعی لغت شناسی,صرف و نحو,فصاحت و بلاغت
برچسب کاربرد|حروف|فعل|استعمال|حرف|من|عن|جر|الی|مخصوص
خلاصه پرسش
چرا در مناجات شعبانیه، عبارات «یدنیه منک» و «یقرّبه منک» مورد استفاده قرار گرفته است، با آن‌که با توجه به معنا باید گفته می‌شد: «یدنیه إلیک» و «یقرّبه إلیک»؟!
پرسش
چرا در برخی از فرازهای مناجات شعبانیه؛ مانند جملات «یدنیه منک شوقه» و «یقربه منک حقه» حرف جر «من» استفاده شده است و از حرف جر «الی» استفاده نشده است؟
پاسخ اجمالی
در زبان عربی، به طور معمول، هر فعل، یک یا چند حرف جر ویژه خود را دارد که در عبارت‌پردازی‌ها تنها از آن حروف استفاده می‌شود[1] که برای آگاهی دقیق از آنها باید کتاب‌های لغتی که شیوه گفتاری مردم عرب‌زبان را گردآورده‌اند، مراجعه شود. به عنوان مثال، با این‌که هم حرف «مِن» و هم حرف «عَن» به معنای «از» در زبان فارسی است، ولی گاهی دیده می‌شود که نمی‌توان آنها را به جای یکدیگر به‌کار برد؛ لذا باید برای ماده «قرب» فقط از حرف جر «مِن» استفاده ‌شود، مانند آیه «إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَریبٌ مِنَ الْمُحْسِنینَ»،[2] اما برای ماده «فرغ» هم می‌توان از حرف جر «عن»[3]، مانند «إِذَا فَرَغَ مِنْ صَلَاتِه‏»،[4] و هم از حرف جر «من»[5] مانند «ثُمَّ أَذَّنَ فَلَمَّا فَرَغَ عَنْ أَذَانِه‏»،[6] استفاده کرد.
از سوی دیگر، در سخن عرب‌زبانان مشاهده می‌شود که یک حرف جر به معنای حرف جر دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در همین راستا در فرازهای مناجات شعبانیه نیز عبارتی نمی‌یابیم که بر خلاف سخن‌گفتن عرب بوده و معنایی را برساند که خلاف نظر متکلّم است، بدین ترتیب که برای فعل «یقربه» که از ماده «قرب» است حرف جر «مِن» و برای «یدنیه» از ماده «دنو» نیز همان حرف[7] به کار گرفته شده است و استفاده مشتقّات این هر دو ریشه از حرف جر «من» در زبان عرب کاربرد دارد، حتی اگر در برخی موارد به معنای «إلی» باشد.
 

[1]. ر. ک: «متعلق ظرف و جار و مجرور»، 81818؛ «تشخیص حرف جر مقدر»، 95886.
[2]. اعراف 56.
[3]. قطب الدین راوندی، سعید بن عبد اللّٰه، الخرائج و الجرائح، ج 2، ص 562، قم، مؤسسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1409ق.
[4]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 4، ص 479، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[5]. حمیری، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، ص 152، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1413ق.
[6]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 6، ص 238، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[7]. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، محقق، مصحح، عطار، احمد عبد الغفور، ج 6، ص 2342، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ اول، 1410ق.