ابتدا باید گفت؛ حوادثی که برای انسان‌ها رخ می‌دهد، یا بر اساس تدبیر خداوند در عالم وجود، وقوع آنان قطعی و حتمی بوده که چاره‌ای از رخ‌دادن آن نیست، و یا آن‌که چیزی است که با عواملی؛ مانند صدقه، دعا و ... قابل برطرف شدن است که این پاسخ، مرتبط با نوع دوم آن خواهد بود.
در همین راستا به یاد خدا بودن و خواندن هر بخشی از قرآن پیش از سفر، سبب آرامش خاطر انسان می‌شود و بر لذت سفر می‌افزاید و از نگرانی و اضطراب مسافر می‌کاهد و همین موضوع به تنهایی باعث کاهش حوادث خواهد شد.[1]
با این وجود در روایات، تأکید ویژه‌ای بر خواندن برخی سوره‌ها و آیات در هنگام سفر شده است که به تعدادی از این روایات اشاره می‌کنیم.
سوره قدر[2]
- امام سجاد(ع): «اگر کسى سوره «انا انزلناه» را بخواند و پیاده حج برود، رنج پیاده‌روى را احساس نمی‌کند».[3]
- امام سجاد(ع): «هرکه هنگام سوار شدن بر مرکبش سوره «انا انزلناه» را بخواند، سالم و آمرزیده بازگردد و خواننده آن محکم‌‌‌تر از آهن بر مرکب خواهد نشست».[4]
3. امام باقر(ع) فرمود: «اگر چیزى می‌توانست بر قدر الهى پیشى گیرد، ادعا می‌کردم که هر کسی که سوره قدر را هنگام سفر یا خروج از منزل بخواند، ان‌شاء الله سالم به خانه برمی‌گردد».[5]
سوره توحید[6]
پیامبر(ص): «اگر کسی هنگام سفر دو سمت در خانه خود را بگیرد و یازده بار سوره توحید را بخواند، خدا نگهبان او است تا برگردد».[7]
سوره صف
پیامبر(ص): «هرکه همیشه در سفرهایش سوره صف را بخواند، خداوند او را حفظ می‌کند و از خطرات دزد و راهزن در امان است تا به خانه‌اش برگردد».[8]
امام صادق(ع): «هرکه سوره صف را قرائت کند و در سفرهایش بر قرائت آن مداومت ورزد، از خطرات و راهزنان در امان می‌ماند و همواره در حفظ و حراست الهی است تا نزد خانواده‌اش بازگردد».[9]
سوره طور[10]
امام صادق(ع): «کسی که بر خواندن سوره طور در مسافرت مداومت داشته باشد، در سفر ایمن است».[11]
سوره ممتحنه
امام صادق(ع): «هرکه در سفرش سوره ممتحنه را بخواند، از حوادث سفر در امان است تا این‌که به جایگاه خود برگردد».[12]
سوره نوح
امام صادق(ع): «اگر مسافری سوره نوح را بخواند، درهای گشایش و بهره‌مندی برای او باز می‌شود تا این‌که به منزل خود برگردد».[13]
مرسلات:
امام صادق(ع): «اگر مسافری سوره مرسلات را بخواند، در سفر از هر مشکلی محفوظ است».[14]
سوره ذاریات
«اگر مسافری سوره ذاریات را بخواند، در امنیت است و در راه محفوظ است».[15]
سوره حمد، معوذتین، توحید و آیة الکرسی
امام کاظم(ع): «هرکه تصمیم به مسافرت گرفت، در مقابل خانه‌اش ایستاده و به سمتی که به سوی آن عازم است و نیز از سمت راست و چپش سوره حمد، معوّذتین، سوره توحید و آیة الکرسی را بخواند و سپس این دعا را نیز بخواند:
«اللَّهُمَّ احْفَظْنِی وَ احْفَظْ مَا مَعِی وَ سَلِّمْنِی وَ سَلِّمْ مَا مَعِی وَ بَلِّغْنِی وَ بَلِّغْ مَا مَعِی بِبَلَاغِک الْحَسَنِ الْجَمِیلِ».
در این صورت، خدا او و هرچه با او و هرکه همراه او است را سالم به مقصد برساند».[16]
برخی از آیات
- پیامبر(ص): هرکه هنگام سوار شدن این آیه را خوانده:
«إِنَّ رَبَّکمُ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیامٍ ...»،[17] و سپس این دعا را بخواند:
«أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَی الْقَیومُ[18] وَ أَتُوبُ إِلَیهِ. اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی فَإِنَّهُ لَا یغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ»، خدا او را می‌آمرزد.[19]
- پیامبر(ص): کسى که در سفر این آیات 22 تا 28 سوره قصص را تلاوت کند: «وَ لَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقاءَ مَدْینَ قالَ عَسى رَبِّی أَنْ یهْدِینِی سَواءَ السَّبِیلِ» تا «وَ اللَّهُ عَلى ما نَقُولُ وَکیلٌ»؛ خدا او را از هر درنده آدم‌خوار، و دزد متجاوز، و هر حشره زهرناک نیش‌داری ایمن می‌دارد، تا به خانواده‌اش بازگردد.[20]
- امام علی(ع): هرکه از غرق شدن (هنگام سفر) می‌هراسد، این دعای شامل این آیات را بخواند:
«بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَحِیمٌ»[21] بِسْمِ اللَّهِ الْمَلِک الْحَق «ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَ الْأَرْضُ جَمِیعاً قَبْضَتُهُ یوْمَ الْقِیامَةِ وَ السَّماواتُ مَطْوِیاتٌ بِیمِینِهِ سُبْحانَهُ وَ تَعالى عَمَّا یشْرِکونَ»[22].[23]
- امام صادق(ع): اگر در زمانی که سفر مکروه است، قصد سفر دارید، آیة الکرسی را بخوانید.[24]
- امام صادق(ع): «هرکه هر شب و نیز هنگام سفر «آیة الکرسى» بخواند، خودش و هر چه با خود دارد، سالم خواهد ماند...».[25]
- امام صادق(ع) هنگامی که پا بر رکاب می‌نهاد، این آیه را می‌خواند: «سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کنَّا لَهُ مُقْرِنِین»،[26] سپس هفت بار تسبیح، هفت بار حمد و هفت بار تهلیل بر زبان می‌آورد. [27]
- امام کاظم(ع): «هر کسی هنگام سوار شدن بر مرکب بگوید «بِسْمِ اللَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا لِهَذَا وَ سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کنَّا لَهُ مُقْرِنِین»، خدا او و وسیله نقلیه او را حفظ می‌کند.[28]
[1]. «جهان‌گردی و مسافرت در اسلام»، 90862؛ « آداب سفر زیارتی امام حسین(ع)»، 49843؛ «آیات و دعاها جهت همراه داشتن»، 37268؛ «سفر در روز دوشنبه»، 50630
[2]. «ثواب خواندن سوره قدر»، 48819؛ «استحباب خواندن سوره‌های قدر و توحید در نمازها»، 59007؛ «ثواب خواندن سوره قدر هنگام سحر و افطار»، 60538.
[3]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 242، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق.
[4]. همان.
[5]. همان، ص 243.
[6]. « شناسنامه خداوند»، 33543.
[7]. قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الدعوات (سلوة الحزین)، ص 294، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1407ق.
[8]. بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص 361، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول، 1416ق.
[9]. همان.
[10]. «شأن نزول و محتوای سوره طور»، 30174.
[11]. البرهان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص 175.
[12]. محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 8، ص 246، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1408ق.
[13]. همان.
[14]. همان، ج 8، ص 247- 248.
[15]. همان، ج 8، ص 246.
[16]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 543، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[17]. اعراف 54.
[18]. بقره 255.
[19]. مکارم الأخلاق، ص 248.
[20]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 270، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
[21]. هود 41.
[22]. زمر 67.
[23]. شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 619، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.
[24]. مکارم الأخلاق، ص 243.
[25]. همان، ص 254.
[26]. زخرف 13.
[27]. من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 272.
[28]. شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الأعمال، ص 191، قم، دار الشریف الرضی للنشر، چاپ دوم، 1406ق.