کد سایت
fa95721
کد بایگانی
112090
نمایه
اصول اربع مائه
طبقه بندی موضوعی
General Terms,مبانی فقهی و اصولی
خلاصه پرسش
مراد از «اصول اربعمائه» در دانش حدیث و کتاب‌شناسی چیست؟
پرسش
اصول اربعمائه چه اصولی است؟
پاسخ اجمالی
«اصول اربعمائه»، چهارصد مجموعه حدیثى آغازین مؤلفان شیعی است.
«اصول» جمع «اصل» است که در اصطلاح علم حدیث به معناى هر یک از کتاب‌ها و یا مجموعههایی است که راویان سدههاى نخستین مستقیماً بعد از شنیدن روایات، آنها را می‌نگاشتند. این اصول، خود، منبع و مصدر کتابهاى حدیثى بعدى گردید. و یکی از ملاک‌های صحّت حدیث نزد محدّثان نسلهاى بعد، وجود آن حدیث در یکى از این اصول بود.
محتواى این مجموعهها که به اصول اربعمائه مشهورند، پاسخهایى بود که امامان معصوم(ع) به پرسشهایى در زمینههاى گوناگون احکام، سنن، مواعظ، ادعیه و تفسیر میدادند. گردآورى این اصول، تا زمان امام حسن عسکرى(ع) به وسیله اصحاب آنان - که بنابر تصریح برخى چهارصد تن بودند- انجام شده است؛ هر چند بیشتر آنان از اصحاب امام صادق(ع) بودند. البته برخى برآنند که جملگى از اصحاب ایشان میباشند، و حال آن‌که اصحاب دیگر امامان نیز در میان آنان دیده میشوند.
نقل کردهاند که عادت صاحبان اصول این بود که هرگاه حدیثى از امام معصوم(ع) می‌شنیدند، از ترس فراموشى، به ضبط آن در اصول خویش مبادرت میکردند. مؤیّد این مطلب روایتى است که ابن طاووس در مهج الدّعوات نقل کرده است که «گروهى از اصحاب امام کاظم(ع) با قلم و کاغذ در محضر ایشان حاضر میشدند، و هنگامی‌که امام سخنى میفرمود، یا درباره واقعهاى فتوا میداد، آن‌را می‌نگاشتند».
به تصریح برخى، اصول نگاشته شده در زمان امامان(ع) بیش از چهارصد اصل بود، لکن از میان آنها، اصولى را که امامیّه بر اعتبار و صحّت آنها و نیز عمل بدانها، اتّفاق داشتند، چهارصد اصل بود.[1]
شیخ طوسی در کتاب فهرست، اسامی جمعی از صاحبان این اصول را نام برده که برخی از آنها از این قرار است:
1. ابوبصیر، 2. اسماعیل بن علی نوبختی، 3. حسن بن موسی نوبختی، 4. محمد بن نعمان مؤمن الطاق، 5. احمد بن شعیب، 6. محمد بن حسن صیرفی، 7. این ابی هراسه، 8. علی بن اسماعیل بن میثم تمار، 9. صالح بن ابی سود، 10. محمد بن اصبغ.[2]
«اصول» جمع «اصل» است که در اصطلاح علم حدیث به معناى هر یک از کتاب‌ها و یا مجموعههایی است که راویان سدههاى نخستین مستقیماً بعد از شنیدن روایات، آنها را می‌نگاشتند. این اصول، خود، منبع و مصدر کتابهاى حدیثى بعدى گردید. و یکی از ملاک‌های صحّت حدیث نزد محدّثان نسلهاى بعد، وجود آن حدیث در یکى از این اصول بود.
محتواى این مجموعهها که به اصول اربعمائه مشهورند، پاسخهایى بود که امامان معصوم(ع) به پرسشهایى در زمینههاى گوناگون احکام، سنن، مواعظ، ادعیه و تفسیر میدادند. گردآورى این اصول، تا زمان امام حسن عسکرى(ع) به وسیله اصحاب آنان - که بنابر تصریح برخى چهارصد تن بودند- انجام شده است؛ هر چند بیشتر آنان از اصحاب امام صادق(ع) بودند. البته برخى برآنند که جملگى از اصحاب ایشان میباشند، و حال آن‌که اصحاب دیگر امامان نیز در میان آنان دیده میشوند.
نقل کردهاند که عادت صاحبان اصول این بود که هرگاه حدیثى از امام معصوم(ع) می‌شنیدند، از ترس فراموشى، به ضبط آن در اصول خویش مبادرت میکردند. مؤیّد این مطلب روایتى است که ابن طاووس در مهج الدّعوات نقل کرده است که «گروهى از اصحاب امام کاظم(ع) با قلم و کاغذ در محضر ایشان حاضر میشدند، و هنگامی‌که امام سخنى میفرمود، یا درباره واقعهاى فتوا میداد، آن‌را می‌نگاشتند».
به تصریح برخى، اصول نگاشته شده در زمان امامان(ع) بیش از چهارصد اصل بود، لکن از میان آنها، اصولى را که امامیّه بر اعتبار و صحّت آنها و نیز عمل بدانها، اتّفاق داشتند، چهارصد اصل بود.[1]
شیخ طوسی در کتاب فهرست، اسامی جمعی از صاحبان این اصول را نام برده که برخی از آنها از این قرار است:
1. ابوبصیر، 2. اسماعیل بن علی نوبختی، 3. حسن بن موسی نوبختی، 4. محمد بن نعمان مؤمن الطاق، 5. احمد بن شعیب، 6. محمد بن حسن صیرفی، 7. این ابی هراسه، 8. علی بن اسماعیل بن میثم تمار، 9. صالح بن ابی سود، 10. محمد بن اصبغ.[2]