در فقه شیعه پرداخت نفقه[1] برخی از اشخاص بر انسان واجب است. سبب واجب شدن نفقه یکی از سه امور ؛زناشویى[2]، قوم و خویشى و مالکیت است.[3]
از جمله کسانی که نفقه آنان بر عهده انسان است والدین اند. علاوه بر همسر و فرزندان که واجب النفقه انسان اند و شخص باید نفقه آنان را پرداخت کند، پدر و مادر نیز جزء واجب النفقه های انسان اند. روایات متعددی در این باب رسیده است.[4] امام صادق (ع) در حدیثی می فرمایند: شخص را می توان برای پرداخت نفقه والدین و فرزندان و همسرش اجبار کرد.[5]
لذا بر طبق روایات، مراجع عظام تقلید نفقه والدین را واجب می دانند. پس اگر پدر یا مادر یا هر دوی آنها توانایی اداره زندگی خودشان را نداشته باشند بر فرزند واجب است در صورت توانایی در حد کفاف[6] به زندگی آنها کمک کند.[7]
وجوب پرداخت نفقه مخصوص پسران نیست یلکه نفقه والدین در صورت توانایی دختر، بر او هم واجب است. و اگر پسر توانایی مالی نداشت در صورت امکان بر پسرِ پسر یا دختر پسر یا فرزندان دختر(نوه های دختری پدر) پرداخت نفقه واجب است.[8]
البته واضح است که وجوب پرداخت نفقه والدین درباره والدین حقیقی است ولی کمک به کسانی که بر انسان حق دارند و برای او زحمت کشیده اند و اصولا کمک به نیازمندان و آشنایانی که توانایی مالی ندارند از اعمال مورد پسند و محبوب خداوند است.
[1] معنای نفقه را در سؤال 6895 (سایت: 6981) ببینید.
[2] برای أطلاع بیشتر به نمایه شرائط وجوب نفقه همسر سؤال 1030 (سایت: 1085) مراجعه کنید.
[3] نجاة العباد (للإمام الخمینی)، ص 382،موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی،تهران،1422.
[4] شیخ حر عاملی در کتاب وسائل الشیعه، ج 21، 525،موسسه آل البیت،قم،1409، در ابواب نفقات،بابی را به عنوان "بَابُ وُجُوبِ نَفَقَةِ الْأَبَوَیْنِ وَ الْوَلَد" اختصاص داده است.
[5] وسائل الشیعه،ج21، ص 525.
[6] لا تقدیر فی نفقة الأقارب، بل الواجب قدر الکفایة من الطعام و الإدام و الکسوة و المسکن مع ملاحظة الحال و الشأن و الزمان و المکان حسب ما مر فی نفقة الزوجة . نک: تحریر الوسیلة، ج2، ص 321.
[7] واجب است که انسان نفقه پدر و مادر و جد و جده و پدران ایشان را بدهد، چنانکه واجب است نفقه پسران و دختران و نوادگان و نتیجهها را نیز بدهد؛ چه آنها مسلمان باشند وچه کافر.نک: " نجاة العباد (للإمام الخمینی)، ص 382".
[8] امام خمینی،تحریر الوسیلة، ج2، ص 322، موسسه دار العلم،قم.