کد سایت
id22104
کد بایگانی
35302
نمایه
بایدها و نبایدها بعد از تلاوت آیات رحمت و عذاب
طبقه بندی موضوعی
قرائت قرآن
خلاصه پرسش
بایدها و نبایدها بعد از تلاوت آیات رحمت و عذاب چیست؟
پرسش
بایدها و نبایدها بعد از تلاوت آیات رحمت و عذاب چیست؟ دلیل آن چیست؟
پاسخ اجمالی
آنچه روایات وارده از معصومان(ع) در این زمینه به ما می‌آموزد؛ این است که هنگام برخورد و تلاوت آیاتی که مژده و بشارت و یا تهدید و وعده عذاب در آنها داده شده، در آن‌جا تأمل و تفکر کنید، چنان‌که گویی مخاطبش شمایید و آن وعده و وعیدها را با روح و جان خود لمس می‌کنید.
1. امام عارفان علی(ع) در این باره می‌فرماید: «پرهیزکاران و پارسایان،... هرگاه به آیهاى برخورند که تشویق و امیدوارى در آن است (پاداش نیکوکارى را بیان می‌کند) به آن طمع مىنمایند و با شوق به آن نظر می‌کنند مانند آن‌که پاداشى که آیه از آن خبر مىدهد در برابر چشم ایشان است و آن‌را مىبینند، و هرگاه به آیهاى برخورند که در آن ترس و بیم است (از کیفر بد کارى سخن مىگوید) گوش دلشان را به آن مىگشایند چنان‌که گویا شیون و فریاد (اهل) دوزخ در بیخ گوش‌هایشان است. و (در پیشگاه الهى براى رکوع) قدشان را خم می‌کنند، و (براى سجود) پیشانی‌ها و کف‌ها و زانوها و اطراف قدم‌هاشان را بروى زمین مىگسترانند، از خداى تعالى آزادى خویش را (از عذاب رستاخیز) درخواست مىنمایند».[1]
2. از امام صادق(ع) نقل شده است: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: یَنْبَغِی لِلْعَبْدِ إِذَا صَلَّى أَنْ یُرَتِّلَ فِی قِرَاءَتِهِ فَإِذَا مَرَّ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ الْجَنَّةِ وَ ذِکْرُ النَّارِ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ تَعَوَّذَ بِاللَّهِ مِنَ النَّار»؛[2] شایسته است بنده هنگامی که نماز می‌گزارد در قرائتش ترتیل را رعایت کند و چون به آیه‌ای رسید که در آن ذکر بهشت و یا جهنم شده است، از خدا بهشت را درخواست کند و از آتش جهنم به خدا پناه ببرد.
3. «عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ عَنِ الرِّضَا (ع) أَنَّهُ کَانَ یُکْثِرُ بِاللَّیْلِ فِی فِرَاشِهِ مِنْ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ- فَإِذَا مَرَّ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ جَنَّةٍ أَوْ نَارٍ بَکَى وَ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ تَعَوَّذَ بِهِ مِنَ النَّارِ»؛[3] رجاء پسر ضحاک می‌گوید: امام رضا(ع) شب هنگام در بسترش زیاد قرآن تلاوت می‌کرد. هرگاه به آیه‌ای برمی‌خورد که در آن از بهشت یا جهنم نامی برده شده بود، گریه می‌کرد و از خداوند بهشت را درخواست می‌نمود و از آتش جهنم به خدا پناه می‌برد.
دلیل سفارش ائمه(ع) به تفکر در آیات قرآن روشن است؛ چرا که قرآن تنها برای خواندن نازل نشده – اگرچه آن هم در جای خود مورد تأیید و تشویق است- بلکه قرآن برای آن فرستاده شده تا انسان با تدبر و تعمق در آیاتش، آموزه‌های آن‌را در روح و جان خود جایگزین کند.
1. امام عارفان علی(ع) در این باره می‌فرماید: «پرهیزکاران و پارسایان،... هرگاه به آیهاى برخورند که تشویق و امیدوارى در آن است (پاداش نیکوکارى را بیان می‌کند) به آن طمع مىنمایند و با شوق به آن نظر می‌کنند مانند آن‌که پاداشى که آیه از آن خبر مىدهد در برابر چشم ایشان است و آن‌را مىبینند، و هرگاه به آیهاى برخورند که در آن ترس و بیم است (از کیفر بد کارى سخن مىگوید) گوش دلشان را به آن مىگشایند چنان‌که گویا شیون و فریاد (اهل) دوزخ در بیخ گوش‌هایشان است. و (در پیشگاه الهى براى رکوع) قدشان را خم می‌کنند، و (براى سجود) پیشانی‌ها و کف‌ها و زانوها و اطراف قدم‌هاشان را بروى زمین مىگسترانند، از خداى تعالى آزادى خویش را (از عذاب رستاخیز) درخواست مىنمایند».[1]
2. از امام صادق(ع) نقل شده است: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: یَنْبَغِی لِلْعَبْدِ إِذَا صَلَّى أَنْ یُرَتِّلَ فِی قِرَاءَتِهِ فَإِذَا مَرَّ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ الْجَنَّةِ وَ ذِکْرُ النَّارِ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ تَعَوَّذَ بِاللَّهِ مِنَ النَّار»؛[2] شایسته است بنده هنگامی که نماز می‌گزارد در قرائتش ترتیل را رعایت کند و چون به آیه‌ای رسید که در آن ذکر بهشت و یا جهنم شده است، از خدا بهشت را درخواست کند و از آتش جهنم به خدا پناه ببرد.
3. «عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ عَنِ الرِّضَا (ع) أَنَّهُ کَانَ یُکْثِرُ بِاللَّیْلِ فِی فِرَاشِهِ مِنْ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ- فَإِذَا مَرَّ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ جَنَّةٍ أَوْ نَارٍ بَکَى وَ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ تَعَوَّذَ بِهِ مِنَ النَّارِ»؛[3] رجاء پسر ضحاک می‌گوید: امام رضا(ع) شب هنگام در بسترش زیاد قرآن تلاوت می‌کرد. هرگاه به آیه‌ای برمی‌خورد که در آن از بهشت یا جهنم نامی برده شده بود، گریه می‌کرد و از خداوند بهشت را درخواست می‌نمود و از آتش جهنم به خدا پناه می‌برد.
دلیل سفارش ائمه(ع) به تفکر در آیات قرآن روشن است؛ چرا که قرآن تنها برای خواندن نازل نشده – اگرچه آن هم در جای خود مورد تأیید و تشویق است- بلکه قرآن برای آن فرستاده شده تا انسان با تدبر و تعمق در آیاتش، آموزه‌های آن‌را در روح و جان خود جایگزین کند.
[1]. شریف الرضى، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، مصحح، صبحی صالح، ص 304، هجرت، قم، چاپ اول، 1414 ق. «فَإِذَا مَرُّوا بِآیَةٍ فِیهَا تَشْوِیقٌ رَکَنُوا إِلَیْهَا طَمَعاً وَ تَطَلَّعَتْ نُفُوسُهُمْ إِلَیْهَا شَوْقاً وَ ظَنُّوا أَنَّهَا نُصْبَ أَعْیُنِهِمْ وَ إِذَا مَرُّوا بِآیَةٍ فِیهَا تَخْوِیفٌ أَصْغَوْا إِلَیْهَا مَسَامِعَ قُلُوبِهِمْ وَ ظَنُّوا أَنَّ زَفِیرَ جَهَنَّمَ وَ شَهِیقَهَا فِی أُصُولِ آذَانِهِمْ فَهُمْ حَانُونَ عَلَى أَوْسَاطِهِمْ مُفْتَرِشُونَ لِجِبَاهِهِمْ وَ أَکُفِّهِمْ وَ رُکَبِهِمْ وَ أَطْرَافِ أَقْدَامِهِمْ یَطْلُبُونَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى فِی فَکَاکِ رِقَابِهِم».
[2]. طوسى، محمد بن الحسن، تهذیب الأحکام، محقق، مصحح خرسان، حسن الموسوى، ج 2، ص 124، دار الکتب الإسلامیة، تهران،چاپ چهارم، 1407 ق.
[3]. شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 6، ص 217، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول، 1409 ق.