1647
يكى از براهين ابطال تسلسل در وجود، و از براهین اثبات واجب الوجود، برهان اسد و اخصر است. «اَسدّ» به معنای «محکمترین» و «اخصر» به معنای «کوتاهترین» است. و «برهان اَسدّ و اخصر» به معنای محکمترین و کوتاهترین برهان است.
این برهان از نوآوریهای فارابی فیلسوف قرن سوم هـ.ق به شمار میآید.
مفاد این برهان آن است که هر واحدى از آحاد سلسلهی مترتبهی موجودهی بالفعل بینهايت، مانند يک واحد خواهد بود. به عبارت ديگر، تمام سلسلهی غير متناهى در اين حكم كه «هيچيک از آحاد آن سلسله موجود نمیشوند مگر آنكه واحدى ديگر قبل از آن موجود باشد»، مساوى و مشترکاند، پس مجموع آنها هم موجود نمیشوند، مگر آنكه واحد ديگری قبل از وجود آنها موجود باشد و آن علت محضه است و تسلسل منقطع میشود.
بنابر این، اگر سلسلهاى از موجودات را فرض كنيم كه هر يک از حلقات آن وابسته و متوقف بر ديگرى باشد به گونهاى كه تا حلقۀ قبلى موجود نشود حلقۀ وابسته به آن نیز تحققپذير نباشد، لازمهاش اين است كه كل اين سلسله وابسته به موجود ديگرى باشد؛ زيرا فرض اين است كه تمام حلقات آن داراى اين ويژگى است و ناچار بايد موجودى را در رأس اين سلسله فرض كرد كه خودش وابسته به چيز ديگرى نباشد و تا آن موجود تحقق نداشته باشد حلقات سلسله به ترتيب وجود نخواهند يافت، پس چنين سلسلهاى نمیتواند از جهت آغاز نامتناهى باشد. و به این ترتیب تسلسل در علل محال است.