بر اساس برخی از روایات امام رضا(ع) به نقل از پدرانشان به نقل از رسول خدا(ص) و ایشان به نقل از جبرئیل گفت که خدا میفرماید:
کلمهی «لا اله الا الله» دیوار من است و هر کس در آن وارد شود، از عذاب من در امان است؛ وقتی کاروان به حرکت افتاد، امام(ع) ندا داد که (این امر) شروطی دارد و من هم از شروط آن هستم».[1]
در مورد علت تأخیر بیان این جمله از سوی امام(ع) احتمالاتی مطرح است:
- در روایت ذکر شده است که کاروان حرکت کرده است؛ اما از قطع شدن کلام و آغاز کردن کلام جدیدی توسط امام(ع) سخنی به میان نیامده است.
- احتمال دارد که در آن میان افرادی بودند که ظرفیت پذیرش این سخن را نداشتند؛ لذا امام(ع) این جمله را به همه نفرمودند.
- اگر حضرتشان(ع) در همان سخن نخست و در ادامه سخنشان شرط قبولی توحید در پذیرش ولایت اهلبیت(ع) را مطرح مینمودند، مردم به اهیمت این مسئله آگاهی پیدا نمینمودند. بنابراین امام(ع) برای بالا بردن و جا افتادن بیشتر موضوع در ذهن مخاطب، به صورت جدا به این موضوع پرداختند و شاهد بر این مطلب نحوه اعلام جانشینی امیرمؤمنان علی(ع) در حجة الوداع است که با این که رسول خدا(ص) میتوانست این مطلب را در مکه به اطلاع مردم برساند؛ اما این کار را در سرزمین غدیر و با آن شرائط بیان نمود.
- احتمال دیگری که به ذهن میرسد این است که از آنجا که امام رضا(ع) به اجبار ولایتعهدی مأمون را پذیرفتند با این کار خواستند به این موضوع اشاره نمایند که ولایت ما در راستای ولایت خداوند بوده و توحید منهای ولایت از خداوند پذیرفته نیست و حضرتش قبل از اعلام رسمی ولایتعهدی مردم را متوجه این مطلب نمودند.[2]
[1]. شیخ صدوق، الامالی، ص 235، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق؛ شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الأعمال، ص 7، قم، دار الشریف الرضی للنشر، چاپ دوم، 1406ق؛ شیخ صدوق، معانی الاخبار، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 371، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق.
[2]. «ذکر فراز «بشرطها و شروطها» در حدیث سلسلة الذهب»، 113519؛ «دلایل پذیرش ولیعهدی از سوی امام رضا(ع)، و نتایج فرهنگی و تمدنی آن در ایران»، 123952.