در منابع روایی تأکید فراوانی بر زیارت امامان معصوم(ع) و سلام بر آن‌حضرات به صورت مستمر شده است. بر این اساس، زیارت امام علی(ع) در تمام ایام سال و هر زمانی که انسان توانایی آن‌را داشته باشد، دارای ثواب و پاداش خواهد بود.[1]
با این وجود و به جهت فضیلت برخی زمان‌ها، تأکید بیشتری بر زیارت آن امام در آن ایام شده است.
عید غدیر
امام رضا(ع) فرمود: «هر کجا هستید روز غدیر نزد امیرالمؤمنین(ع) حاضر شوید؛ چرا که خدا گناهان شصت سال مؤمنین و مؤمنات و مسلمین و مسلمات را می‌آمرزد و دو برابر تعداد کسانی را که در ماه رمضان، شب قدر و شب عید فطر از آتش دوزخ آزاد می‌کند، در این‌روز آزاد خواهد کرد. صدقه در این‌روز هزار برابر محاسبه خواهد شد؛ پس هر چه می‌توانید در این‌روز به برادران و خواهران مؤمن خود نیکی کنید».[2]
امام عسکری(ع) در روز غدیر این‌گونه امام علی(ع) را زیارت کرد:
«السَّلَامُ عَلَى مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ صَفْوَةِ رَبِّ الْعَالَمِینَ أَمِینِ اللَّهِ عَلَى وَحْیِهِ وَ عَزَائِمِ أَمْرِهِ وَ الْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ وَ الْفَاتِحِ لِمَا اسْتَقْبَلَ...».[3]
امام صادق(ع) نیز به افرادی که در روز غدیر نتوانسته‌اند به مرقد شریف حضرتشان بروند، توصیه فرموده تا از راه دور بعد از آن‌که نماز خواندند، رو به سمت نجف نموده و این‌گونه زیارت کنند: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى وَلِیِّکَ وَ أَخِی نَبِیِّکَ وَ وَزِیرِهِ وَ حَبِیبِهِ وَ خَلِیلِهِ وَ مَوْضِعِ سِرِّهِ وَ خِیَرَتِهِ مِنْ أُسْرَتِهِ...».[4]
بیست و هفتم رجب
در روز 27 ماه رجب که مصادف با روز مبعث رسول خدا(ص) است، سفارش شده که به زیارت امام علی(ع) رفته و این‌گونه ایشان را زیارت کنند:
«أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ عَبْدُ اللَّهِ وَ أَخُو رَسُولِ اللَّهِ وَ أَنَّ الْأَئِمَّةَ الطَّاهِرِینَ مِنْ خَلَفِهِ (وُلْدِهِ) حُجَجُ اللَّهِ عَلَى خَلْقِه...».[5]
هفده ربیع الاول
نقل است که امام صادق(ع) در هفده ربیع الاول و مصادف با میلاد رسول خدا(ص)، به زیارت قبر امام علی(ع) رفت و شیوه زیارت را به محمد بن مسلم تعلیم داد:
بعد از غسل زیارت، لباس تمیز بپوشید و عطر بزنید و با سکینه و وقار به زیارت قبر حضرتشان بروید و وقتی به باب السلام رسیدید، رو به قبله ایستاده و سه بار تکبیر بگویید و این‌گونه سلام دهید:
«السَّلَامُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَى خِیَرَةِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَى الْبَشِیرِ النَّذِیرِ السِّرَاجِ الْمُنِیرِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ ...» سپس به قبر امام(ع) نزدیک شده و بگویید: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا وَصِیَّ الْأَوْصِیَاءِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا عِمَادَ الْأَتْقِیَاءِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا وَلِیَّ الْأَوْلِیَاءِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا سَیِّدَ الشُّهَدَاءِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا آیَةَ اللَّهِ الْعُظْمَى ...».[6]
بیست و یکم رمضان
علامه مجلسی ذیل ایام مختص به زیارت امام علی(ع) به روز 21 ماه رمضان اشاره کرده و می‌نویسد، اسید بن صفوان که از اصحاب رسول خدا(ص) بود، گفت: روزى که امام علی(ع) به شهادت رسید، مردم بسیار گریستند، به گونه‌‌ای که شهر به لرزه درآمد و آنان مانند روز وفات رسول خدا(ص) در حالتی از بهت و وحشت به سر می‌بردند. در این میان، مردى گریه‌‌کنان در حالی که آیه‌ی «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ»[7] را می‌خواند، گفت: امروز خلافت نبوت قطع شد، تا این‌که به در خانه‌ی امام(ع) رفت و در آن‌جا برخی از مناقب و رشادت‌‌های آن‌حضرت(ع) را بیان کرد. علامه مجلسی می‌نویسد: از آن‌جا که آن شخص حضرت خضر(ع) بود و امام(ع) را در آن‌روز زیارت کرد، مناسب است در این‌روز آن‌حضرت(ع) را زیارت نمود.[8]
برخی از دیگر مناسبت‌ها
در برخی از منابع، روزهای دیگری نیز برای زیارت امام(ع) اعلام شده؛ اما روایت و دلیل خاصی برای آن ارائه نشده است:
- لیلة المبیت مصادف با روز اول ربیع الاول.[9]
- هفدهم رمضان هم‌زمان با جنگ بدر.
- هفدهم شوال مصادف با جنگ أحد و روز رد الشمس.[10]
- بیستم رمضان که امام(ع) از دوش پیامبر(ص) بالا رفت و بت‌های مکه را نابود کرد.
- نیمه جمادی الاولی مصادف با فتح بصره.
- اول ذی الحجه[11] که امام از سوی رسول خدا(ص) برای ابلاغ آیات سوره‌ی برائت[12] عازم مکه شد.
- روز عرفه[13] که پیامبر(ص) جز در خانه علی(ع)، تمام در‌هایی که به مسجد النبی(ص) باز می‌شد را بست.[14]
- بیست و چهارم ذی الحجه که امام علی(ع) در آن‌روز انگشترش را صدقه داده[15] و به روایتی مصادف با روز مباهله نیز می‌باشد.[16]
- بیست و پنجم ذی الحجه مصادف با نزول سوره‌ی «هل اتی».
- روز ازدواج امام علی(ع) با حضرت فاطمه(س).
- روز وفات رسول خدا(ص) که مصادف با امامت امام علی(ع) است.
- روز هجده و یا بیست و پنجم ذی الحجه که مصادف با خلافت امام علی(ع) بعد از قتل عثمان بود.
- عید نوروز.[17]
[1]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 97، ص 263 – 354، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[2]. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج 6، ص 24، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[3]. شهید اول، محمد بن مکی، المزار فی کیفیة زیارات النبی و الأئمة(ع)، ص 64 – 89، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1410ق.
[4]. سید ابن طاووس، رضی الدین علی، الاقبال بالاعمال الحسنة، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ج 1، ص 493 – 494، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1415ق.
[5]. المزار، ص 99 – 114.
[6]. همان، ص 89 – 98.
[7]. بقره، 156.
[8]. بحار الانوار، ج 97، ص 354 – 356.
[9]. «شیطان و پیشنهاد قتل پیامبر اسلام در لیلة المبیت»، 25664. ممکن است در تاریخ دقیق لیلة المبیت و نیز دیگر حوادث اعلام شده در این نگارش، اختلاف نظرهایی نیز وجود داشته باشد.
[10]. «بررسی حدیث رد الشمس»، 24797.
[11]. «فضیلت روزه ماه ذی الحجه»، 45123.
[12]. «قرائت سوره‌ی توبه توسط امام علی(ع) در مکه»، 117632.
[13]. «اسرار وقوف در عرفات، فضیلت و آداب آن»، 3781.
[14]. «حدیث سد الابواب»، 124627.
[15]. «دلالت آیه ولایت بر امامت همه امامان(ع)»، 35807.
[16]. «دلالت مباهله پیامبر(ص) بر حقانیت اسلام و فضیلت اهل‌بیت»، 98575.
[17]. بحار الانوار، ج 97، ص 383- 384.