آیا ابن سینا معتقد بود که علم خداوند، کلی و حصولی و زائد بر ذات او است؟ - گنجینه پاسخ ها - اسلام کوئست - مرجعی برای پاسخگویی به سوالات دینی، اعتقادی و شرعی

بازدید
2014

آخرین بروزرسانی: 1401/04/15

کد سایت fa113922 کد بایگانی 132152 نمایه علم ارتسامی و حصولی خداوند به اشیا

طبقه بندی موضوعی خداشناسی

خلاصه پرسش

آیا ابن سینا معتقد بود که علم خداوند، کلی و حصولی و زائد بر ذات او است؟

پرسش

این‌که ابن سینا بیان می‌کند: «از نظر وی علم خدا به اشیا، علم ارتسامی و حصولی است و این علم زائد بر ذات او است و به‌‌گونه‌‌ای، کلی است. این علم فعلی است، نه انفعالی و قیام آن به واجب صدوری است، نه حلولی. اشیای خارجی معلوم بالعرض واجب هستند، نه بالذات. روشن است که حصولی‌ بودن علم در واجب، موجب تغییر در او است؛ اگرچه ابن ‌سینا می‌خواهد از راه کلی دانستن علم، از این نتیجه گریزی داشته باشد، اما چگونگی آن مشخص نیست». این‌که ابن سینا بیان می‌کند که علم خداوند کلی و حصولی و زائد بر ذات او است، آیا این برداشت ایشان واقعا در بیان حصولی و کلی بودن و زائد بودن علم خداوند است؟ یا خیر؟ ایشان منظور خود را به درستی بیان نکرده‌ و منظورشان نیازمند تبیین است؟

پاسخ اجمالی

مبحث علم خدا یکی از مباحث مهم در فلسفه و کلام است؛ تا آن‌جا که برخی تا یازده نظریه در این زمینه نقل کرده‌اند.

در همین راستا یکی از نظریات، نظریه منسوب به مشائین و ابن سینا است؛ و همان‌گونه که در پرسش آمده از نظر بو علی سینا علم خدا به اشیا، علم ارتسامی و حصولی است و این علم زائد بر ذات او است و کلی است. این علم فعلی است، نه انفعالی و قیام آن به واجب، صدوری است، نه حلولی. اشیای خارجی معلوم بالعرض واجب هستند، نه بالذات.

اسناد این نظریه به ابن سینا از سوی محققان با توجه به سخنان وی در کتاب‌های مختلف است.[1]

[1]. ر. ک: ابن سینا، حسین بن عبداالله، الاشارات و التنبیهات(بـا شـرح خواجـه نصـیرالدین طوسـى)، ص 298 – 303، قم، البلاغ؛ ابن سینا، حسین بن عبداالله، النجاة من الغرق فى بحرالضـلالات، مقدمـه، تصـحیح، دانش پژوه، محمدتقى، ص 75، تهران، دانشگاه تهران؛ ابن سینا، حسین بن عبداالله، الشـفاء (الالهیـات )، تحقیـق، حسـن زاده آملـى، حسن، ص 402 و 403، قم، چاپ دوم، بوستان کتاب.