در یکی از سخنان امام صادق(ع) که برخى از شیعیان آن‌را «نثر الدّرر»(سخنان گهربار و حکمت‌آموز) نامیده‌اند، آمده است:
«و لا تَثِقْ بمَوَدَّةِ مَلولٍ؛ ... و المَلولَ أوثَقَ ما کُنتَ بهِ خَذَلَکَ، وَ أَوْصَلَ مَا کُنْتَ لَهُ قَطَعَک»؛[1]
به دوستی با شخص آزرده‌خاطر و افسرده دل نبند؛ زیرا چنین شخصی هنگامی که او را قوی‌ترین پشتوانه خودت می‌دانی، رهایت کرده و تنهایت خواهد گذاشت و هنگامی که بهترین پیوند را با او برقرار کردی، پیوندش با تو خواهد گسست!
لغت‌دانان برای واژه «ملول» معانی به‌نسبت مشابهی ذکر کرده‌اند که تمام آنها به نوعی به دلگیری و افسردگی برمی‌گردد. به عنوان نمونه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:
- «ذو الملل» دلگیر و افسرده.[2]
- «کثیرة الملل» فردی بسیار تنگدل و افسرده می‌شود.[3]
- «السریع الملل» فردی که به سرعت افسرده و دلگیر می‌شود.[4]
با توجه به معانی یاد شده، دلیل توصیه موجود در روایت واضح است؛ زیرا شخصی که به سرعت و با اندک بهانه‌ای از دوست خود دلگیر می‌شود، همواره این امکان وجود دارد که در شرایط نیاز شدید به همکاری او، به دلیل دلگیری‌های بی‌مورد از کمک و همکاری خودداری کند و چنین روحیه‌ای در افراد به افسردگی درونی آنان برمی‌گردد که نتیجه‌اش آن است نمی‌توانند در یک مسیر گام برداشته و افکار، رویکردها و تصمیم‌گیری‌های آنان همواره تغییر می‌کند.
البته این روایت توصیه نمی‌کند که رابطه دوستی خود با این‌گونه افراد را قطع کنید و بر افسردگی آنها بیفزایید؛ بلکه توصیه روایت آن است که در تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی خود نباید به دوستی آنان دل بسته و انتظار کمک از آنان را داشته باشید.
گفتنی است؛ افسردگی می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که برقرار نکردن یک رابطه مناسب با خدا، یکی از مهم‌ترین عوامل آن است، اگرچه نمی‌توان عوامل دیگر را هم نادیده گرفت؛ زیرا آن عوامل نیز می‌توانند بر حالات روحی و روانی انسان تأثیرگذار باشند. بر این اساس، شاید بهتر باشد برای شناخت منشأ افسردگی ناشی از این امور به روان‌پزشکان مراجعه کرد و با استفاده از توصیه‌های آنان به درمان بیماری خود پرداخت.
گفتنی است در برخی نسخه‌های این روایت به جای «ملول»، واژه «ملوک»(شاهان) آمده است[5] که اعتماد نکردن به آنها نیز دلایل خودش را دارد.
[1]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 316، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق.
[2]. لویس معلوف، المنجد فی اللغة، ص 771، واژه «ملول».
[3]. الحمیری، نشوان بن سعید، شمس العلوم، ج 9، ص 489، دمشق، دار الفکر، 1420ق.
[4]. مجمع اللغة العربیة بالقاهرة، (إبراهیم مصطفى، أحمد الزیات، حامد عبد القادر، محمد النجار)، المعجم الوسیط، ج 2، ص 887، دار الدعوة.
[5]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، ج 75، ص 230، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.