«آخر الزمان» دوره پایانی دنیا و مرتبط با بعثت پیامبر اسلام(ص) و ظهور منجی موعود است.
در مورد تاریخ این دوران نظریات مختلفی مطرح می‌شود؛ اما به طور کلی می‌توان آن‌را به قسمت واپسین روزگار که به قیامت متصل می‌شود تعریف نمود. اصطلاح آخر الزمان در روایات اسلامی در دو معنا به کار رفته است:
- آن قسمت از زمان که از آغاز نبوّت پیامبر اسلام(ص) تا وقوع قیامت را شامل می‌شود. در بعضی روایات، پیامبر اسلام(ص) به پیامبر آخر الزمان توصیف شده است.
- در بسیاری از روایات اسلامی اصطلاح آخر الزمان عبارت از زمانی است که در آن منجی بشریت(مهدی موعود(ع)) ظهور می‌کند و رویدادهای خاصی در سه مقطع زمانی یادشده در زیر روی می‌دهد:
الف) آزمون‌های سخت و فتنه‌های آخر الزمان،
ب) ظهور منجی و جدال بین حق و باطل،
ج) غلبه حق بر باطل،
در روایات برای این دوران نشانه‌هایی بیان شده است که به علائم آخر الزمان معروف است، و از این لحاظ ظهور موعود به قیامت تشبیه شده است؛ زیرا همچنان که قیامت علائمی دارد(اشراط الساعة)، ظهور موعود هم نشانه‌هایی دارد که قبل از آن رخ می‌دهد. در برخی کتاب‌ها نیز این علائم به علائم ظهور معروف‌اند.
اگر چه واژه آخر الزمان در قرآن کریم نیامده است، ولی آیاتی وجود دارد که نظر به آینده جوامع انسانی دارد و بر حکومت توحید و عدل در آینده زندگی انسان و خلافت و وراثت صالحان بر زمین و پیروزی حق بر باطل دلالت می‌کند.[1]
گفتنی است که در قرآن و روایات، اصطلاح مشابه دیگری به نام «اشراط الساعة» وجود دارد که به معنای مجموعه حوادثی است که تحقق آنها نشانۀ وقوع قیامت است. در بسیاری از منابع اهل‌سنت و برخی جوامع حدیثی شیعه، نشانه‌های ظهور مهدی(عج) با علامت‌های نزدیک شدن برپایی قیامت آمیخته شده است، و حتی گاهی اصل ظهور امام مهدی(عج) به عنوان علامت قیامت یاد می‌شود.
به طور کلی صاحبان جوامع حدیثی اهل‌سنت در کتاب‌های خود، فصلی با عنوان اشراط الساعة گشوده‌اند.[2]
[1]. مانند: اعراف، 128 و 137؛ انبیاء 105 و 106؛ اسراء، 81؛ قصص، 5 و 6؛ نور 55؛
[2]. ر. ک: اصغری، محمد جواد، مجله تخصصی کلام اسلامی، ص 88- 96، تابستان 1386، شماره 62 (با تلخیص و ویرایش).