در فرهنگ دینی ما اماکن و شهرهایی از قداست و اهمیت خاصی برخوردارند.
در مورد بسیاری از این شهرها، خبر متواتر بر مقدس‌بودن آنها وجود دارد، اما قداست برخی مناطق تنها در روایات و گزارش‌های منفردی ذکر شده است.
در این زمینه، امام صادق(ع) فرمود: «اِنَّ اللّهَ اخْتارَ مِنْ جَمیعِ البِلادِ کُوفَـةَ وَ قـُـم وَ تِفْلیـسَ»؛[1] خدا از همه‌ی این سرزمین‌ها کوفه، قم و تفلیس(شهری در گرجستان[2]) را برگزیده است.
در بسیاری از روایات دیگر به اهمیت شهر کوفه و قم اشاره شده؛ اما نام و اهمیت شهر تفلیس تنها در این روایت آمده که به اصطلاح خبر واحد است؛ لذا با فرض پذیرش آن، باید گفت؛ ویژگی خاصی در این شهر که باعث اهمیت دادن به آن شده باشد، وجود نداشته و یا گزارش آن به دست ما نرسیده است، اما شاید روایت، ناظر به رخ‌دادهایی باشد که در آینده‌ی تاریخ اتفاق خواهد افتاد.
در چند روایت و گزارش دیگر نیز به این شهر اشاره شده است، بدون آنکه آن را منطقه‌ای مقدس و برگزیده اعلام کند:
- امام صادق(ع) فرمود: «در بین یاران امام مهدی(عج) پنج نفر به نام‌های جحدر بن زیت، هانی عطاردی، جواد بن بدر، سلیم بن وحید و فضل بن عمیر از شهر تفلیس هستند».[3] شاید این نام‌ها مرتبط با افراد درگذشته‌ای باشد که هنگام رجعت برمی‌گردند.
- بر اساس برخی گزارش‌‌ها سد ذوالقرنین در محلی بین دریای خزر و دریای سیاه واقع شده، و جایی است که سلسله کوه‌های قفقاز مانند یک دیوار طبیعی راه بین جنوب و شمال را قطع می‌کند و فقط یک راه در تنگه‌ی میان این سلسله کوه‌‌ها وجود دارد، این‌راه را امروز به نام تنگه «داریال» می‌خوانند و در ناحیه «ولادی کیوکز» و «تفلیس» واقع شده است. هم اکنون نیز بقایای دیوار آهنی در این نواحی است که باید همان سد ذوالقرنین باشد.[4]
[1]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 57، ص 213 – 214، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[2]. واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق، مصحح، شیری، علی، ج 8، ص 218، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، 1414ق.
[3]. طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص 570، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق.
[4]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 13، ص 394، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق؛ ر. ک: «چگونگی ساخت سد ذوالقرنین از نگاه قرآن کریم»، 87735.