Ətraflı axtarış
Baxanların
6379
İnternetə qoyma tarixi: 2011/09/12
Sualın xülasəsi
İstehsal məhsullarının satış qiymətini şəriət hakimi təyin edirmi?
Sual
Ticarət və ya istehsal məhsullarının satış qiymətini şəriət sahibi təyin edir, yoxsa istehsal-tələbat bazarı?
Qısa cavab

İslam iqtisad sistemində bazarda qiymət istehsal-tələbat əsasında təyin olunur, lakin bu bazar hökumətin dəyişkən, şəriətin isə sabit qanunları tərəfindən məhdudlaşdırılır və dövlət tərəfindən ona nəzarət edilir. Əlbəttə, əgər dövlət müəyyən hallarda xüsusi bir qiymət təyin edilməsinin islam və müsəlmanların mənafeyini təmin etdiyini ayırd edərsə, onlara qiymət qoya bilər.

Ətreaflı cavab

İslamın iqtisad əsaslarından biri azad iqtisadiyyatlar. İslam nəzərindən hər bir fərd islami qayda-qanunlara və hüdudlara riayət etməklə istədiyi iqtisadi fəaliyyət növlərində çalışa bilər. Buna əsasən, islam nəzərindən iqtisadi fəaliyyətlər sahəsində ilkin prinsip azadlıq olsa da, bu azadlıq bəşərin səadətə, həqiqi kamala çatması üçün ilahi çərçivədə məhdudlaşır. Bu, tamamilə əqli və məntiqi bir işdir. Çünki azadlıq nəticəsində insan özünün bəyənilən inkişafına nail ola bilər. Bəşər əksər hallarda özünün həqiqi və gerçək məsləhətlərini təyin etməkdə aciz olur, yalnız qısa müddətli mənfəətini fikirləşir, uzunmüddətli mənfəətindən qafil olmağına səbəb olan tamahkarlıq və hərisliyə qapılır. Əgər ilahi hidayət və şəriət qanunları tərəfindən onun azadlığına düzgün istiqamət verilməzsə, həqiqi səadət imkanlarının məhv olmasından, başqalarının mənafeyini ələ keçirməyə səy etməsindən və mənəvi işlərə daha artıq diqqətsiz olmasından başqa bir nəticəsi olmayacaqdır. Buna görə də islam nə sosializmdə olduğu kimi iqtisadı azadlıqla tamamilə müxalifət edərək onu bəşər cəmiyyətinin vəziyyətinə zərərli hesab edir, nə də kapitalizm kimi qeydsiz-şərtsiz azadlıq təqdim etməklə insanların fəsada çulğalaşmasına şərait yaradır. Əksinə, Şəhid Sədrin təbirinə uyğun olaraq, İslam dini bu iksinin arasında orta mövqe seçmişdir; o, azadlığı tənzimləyir, onu lazımsız şeylərdən təmizləyir və onu insanların məsləhəti və xeyri üçün bir vasitəyə çevirir.[1] Kapitalizm iqtisadiyyatında bazar qiymətləri istehsal-tələbat qüvvələri əsasında təyin olunur. Kapitalist iqtisadçılarının etiqadına əsasən, əgər insanlar tam azad şəkildə və dövlət tərəfindən heç bir dəxalət və xarici nəzarət olmadan alver etsələr, bu bazarlarda mövcud olan istehsal-tələbat qüvvələri müəyyən bir qiymət təyin edir ki, tələbatçıların istəyi və istehsalçıların qazancını son həddə çatdırır. Maksimal bəhrə kapitalizmin əsas hədəfi olduğuna görə həmin qiymət istənilən və bəyənilən hədəfin təmin olunması meyarı kimi təqdim olunur.

İslam iqtisad sistemində bazar qiymətlərinin təyin olunması istehsal-tələbat qüvvələrinə əsaslandığına baxmayaraq, bu bazar qiymətləri şəriətin sabit və hökumətin dəyişən qanunları vasitəsi ilə və dövlətin nəzarəti ilə həyata keçirilir. Əlbəttə, dövlət müəyyən hallarda hər hansı bir şeyə (əmtəəyə) qiymət təyin olunması ilə islam və müsəlmanların məsləhətinin təmin ediləcəyini ayırd etsə, bu zaman həmin mallara özü qiymət qoya bilər.

Qiymətin bəyənilən olması da müsəlmanların və islamın mənafeyinə, eləcə də qanunlarla həmahəng olmağının meyarına bağlıdır. Buna əsasən, möhtəkirlik nəticəsində qiymətlərin qalxması, yaxud qeyri-qanuni şəkildə idxalat nəticəsində qiymətlərin azalması (bu,  daxili istehsala ağır zərbə vurur) heç biri bəyənilən iş deyildir.[2]

Bu nəzəriyyə, yəni xüsusi şəraitlərdə şəriət hakiminin qiymət qoymağa haqlı olması fəqihlərin bir çoxu tərəfindən qəbul olunur. O cümlədən, bu məsələ Şeyx Mufidin “Muqniə” kitabında,[3] Şəhidi Əvvəlin “Lümə” kitabında və Şəhidi Saninin ona yazdığı şərhdə[4], İmam Xomeyninin “Təhriril-vəsilə” kitabında, onun oğlu Ağa Mustafanın həmin kitaba yazdığı şərhdə,[5] Ayətullah Gülpayqaninin “Vəsilətun-nəcat”a yazdığı şərhdə[6] mövcuddur.[7]



[1] “İslamın iqtisadi sistemi və məktəbi”, Məhdi Hadəvi Tehrani, səh. 140-141; Seyid Məhəmməd Baqir Sədr, “İqtisaduna”, səh. 298

[2] “İslamın iqtisadı sistem və məktəbi”, Ustad Məhdi Hadəvi Tehrani, səh 207

[3] Şeyx Mufid, “Əl-muqniə”, səh. 616

[4] Şəhidi Sani, Zeynuddin ibni Əli ibni Əhməd Amili “Ər-rovzətul-bəhiyyə”, yeni çap, 3-cü cild, səh. 299, 1-ci cild, səh. 502; “Məkasib və mətacir” kitabı, məsələ 23

[5] Xomeyni, Seyid Mustafa Musəvi, “Müstənədu təhriril-vəsilə”, 1-ci cild, səh. 483

[6] İsfahani, Seyid Əbul-Həsən, “Vəsilətun-nəcat”, Ayətullah Gülpayqaninin haşiyəsi ilə, 1-ci cild, səh. 17

[7] Qeyd etmək lazımdır ki, bu, elmi bir bəhsdir və təbii olaraq müxtəlif alimlərin bu barədə digər nəzərləri də ola bilər. Buna əsasən, fəqihlərdən bir qrupu inanır ki, heç kəs, hətta məsum imam belə, mallara qiymət qoya bilməz, insanlar qiymət qoymaqda tam azaddırlar. O cümlədən aşağıdakı alimlər bu nəzəri qəbul etmişlər: Şeyx Tusi, “Məbsut”, 2-ci cild səh. 195, “fəslun fi hökmi təs’ir”; İbni İdris Hilli, “Səraye”, 2-ci cild, səh. 239; Əllamə Hilli “Təzkirə”, 1-ci cild, səh. 585; Şeyx Ənsari, “Məkasib”, yeni çap, 4-cü cild, səh. 373.

Mərhum Ayətullah Behcət “Camiul-məsail” kitabında yazır: “Möhtəkir (hökumət tərəfindən) mallarını satmağa məcbur edilir, lakin bir kəs ona qiymət qoya bilməz. Əgər baha satarsa (bu da digərlərinə zərər vurulmasına səbəb olur), ona əmr edilir ki, qiyməti ucuzlaşdırsın və o qədər azaltsın ki, “başqalarına zərər vurmaq” hesab olunmasın. (Baha satmaqda) ona heç bir qiymət təyin edilmədən bu iş görülür. Çünki hər iki tərəfə zərər vurulmasının qabağı alınmalıdır. “Camiul-məsail”, 2-ci cild, səh. 472

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Peyğəmbərin besəti və meracı bir gündə (rəcəbin 27-də) baş vermişdirmi?
    8924 تاريخ بزرگان 2012/04/10
    Cavabı bəyan etmək üçün Peyğəmbərin besəti və meracı ilə əlaqədar məsələni təfsir kitablarından araşdırırıq. 1. Besətin tarixi ilə əlaqədar müsəlman alimləri arasında iki nəzəriyyə vardır: Birincisi şiələrin nəzəriyyəsidir. Onlar rəcəb ayının 27-ci gününü Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in besət günü hesab edirlər. İkinci nəzər isə ...
  • Türbət suyunu əldə etmək üçün, su, yağış suyu olmalıdırmı? Ona dua da oxunmalıdır yoxsa lazım deyil? Xahiş edirəm tam izah verin.
    8842 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/10/02
    Türbət suyunu hazırlamaq üçün, pak və gigiyena suyu kifayətdir.[1] Hərçənd, fərat suyu[2] zəmzəm suyu[3], yaxud neysan ayında[4] olan yağış suyu kimi bəzi suların daha çoxImtiyazları var. yağış suyu da çox vaxt saf və təmiz olduğuna görə, bəlkə adi sulardan daha yaxşı ...
  • Günahdan paklanmanın hansı yolları vardır?
    8738 Əməli əxlaq 2011/06/14
    İnsanın günahlarının bağışlanması yolları çox olmasına baxmayaraq biz onların bəzilərini aşağıda qeyd edirik: 1). Tövbə və Allaha tərəf qayıdış (bəzi şərtlərlə) 2). Günahların bağışlanmasına səbəb olan ən gözəl savabları əldə etmək, yəni yaxşı əməllərə qədəm qoymaq. 3). Kiçik günahların ...
  • İbn Ərəbinin İmam Zaman (ə.c) barəsində baxışı nədən ibarətdir?
    11923 تاريخ بزرگان 2011/09/04
    Mühyəddin İbn Ərəbinin əsərlərini mütaliə etdikdə onun İmam Zaman (ə.c) barəsindəki inancı üzə çıxır. O, "Fütuhati-məkkiyyə" kitabının Həzrət Məhdinin axırzamandakı silahdaş və yavərlərnə həsr etdiyi 366-cı babında belə qeyd edir: “Allahın diri, sağ bir xəlifəsi vardır, o, üzə çıxar. Onun zühuru dünya zülm və sitəmlə ...
  • Pişnamazı tanımadığımız halda camaat namazının hökmü nədir?
    9218 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/06/23
    Pişnamazın şərtlərindən biri ədalətli olmaqdır.[1] Pişnamazın bu ədaləti aşkar olunub isbat edilməlidir.[2] Ədalət batində Allahdan bir növ qorxu hissidir ki, insanın böyük günah iş görməsinin və ya kiçik günahları təkrar etməsinin qarşısını alır. Əgər bir şəxslə oturub-dursaq və ondan ...
  • Niyə dəstəmaz ayəsində “mərafiq (dirsəklər)” kəliməsi cəm halında, ancaq “kəbeyn (Ayağın üzərində yerləşən hər iki bənd,çıxıntı)” kəliməsi ikili cəm halında gəlibdir?
    5734 Təfsir 2019/05/05
    Dəstəmazın necə alənmasının keyfiyyətini bəyan edən dəstəmaz ayəsi olan Maidə sürəsinin 6-cı ayəsində Allah taala buyurur: Ey iman gətirənlər! Namaza durduğunuz zaman üzünüzü və dirsəklərə qədər qollarınızı yuyun! Başınızı və hər iki bəndə (oynağa) qədər ayaqlarınızı məsh edin!...[1] Ayədə gələn kəlimələrin mənası “Mərafiq” dirsəklər ...
  • İrfan elmində xət və nöqtə və s.... hansı mənadadır və “ənə nöqtətu təhtül-ba” (Mən ba hərfinin altındakı nöqtəyəm”- rəvayətinin mənası nədi?
    10843 Nəzəri irfan 2014/05/22
    İrafan elmində qeyb aləmindən bəzi həqiqətləri çatdırmaqdan ötrü ədədlər, hərflər və şəkillərin özünəməxsus ilahi rəmzləri vardır. Nöqtədən məqsəd, allah-Taalanın həqiqi vəhdətidir və bu həqiqi vəhdətin şəkli insan qəlbinin dərinlkilərindən qərar tutmuşdur. Ona görə də kamil insan, varlıq aləminin mərkəzi kimi tanıtdırılmışdır. Allah-taalanın yer üzündə həqiqi vəhdətindəki xəlifəsidir. Əmirəl-mömininin (əleyhissalam) ...
  • Xahiş edirik Şeyx Tusinin siyasi nəzəriyyəsini açıqlayasınız.
    6395 Nizamlar (Qurluşlar) 2011/10/04
    Hər bir dövr və əsrdə özünə məxsus suallar yaranırdı ki, elm sahiblərini vadar edir ki, onlara cavab versinlər və bunlardan biri də şeyx Tusidir ki, bu işin öhdəsindən gəlmişdir. Şeyx Tusinin ümumi olaraq siyasi nəzəriyyəsinin əslini, aşağıdakı mərhələlərdə xülasə etmək olar:
  • Lütfən qadının hicabının necəliyi barəsində hədis yazın.
    8634 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/13
    Nur surəsinin 31- ci ayəsi başqa olmaqla çox sayda hədis və ayələr qadının hicabı barəsində söhbət açmışdır.həmçinin Nur surəsinin 31- ci ayəsində buyurulur: "Mömin qadınlara de ki, gözlərini haram buyrulmuş şeylərdən çəkindirsinlər, namuslarını qorusunlar; öz- özlüyündə görünən (əl- az) istisna olmaqla, zinətlərini göstərməsinlər baş örtüklərini yaxalarına çəksinlər; zinətlərini ərlərindən başqasına ...
  • Təşəhhüd və salam halında hansı əməllər müstəbdir?
    9362 Təşəhhüd və salam 2015/04/19
    Namazın salam və təşəhhüdündə müstəhəb sayılan əməllər aşağıdakılardır: Təvərrük halında oturmaq, Yəni namaz qılan adam sol budu üstə otursun, və sağ ayağının üstünü sol ayağının üzərinə qoysun. Təşəhhüddən sonra desin: “Əlhəmdulillah” ya da desin “Bismillah və billah vəlhəmdu lillahı və xəyrul əsmai ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164891 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164578 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119934 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    114047 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111311 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94296 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54955 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54848 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46401 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45974 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...