با توجه به پرسش مطرح شده، نخست داستانی در این زمینه نقل می‌شود که هر چند در مستند بودن آن تردیدهایی وجود دارد؛ اما به هر حال، پاسخ موجود در آن، منطقی بوده و با پرسش مطرح شده در ارتباط است:

فرد به ظاهر دانشمندی در جلسه‌ای که بهلول عاقل در آن شرکت داشت، همین پرسش را مطرح نمود. مدتی بعد بهلول، پیشانی آن مرد را با کلوخی هدف قرار داد و سر او را مجروح و خون‌آلود نمود و در پاسخ اعتراض او بیان داشت که آیا مگر این کلوخ از خاک نیست و آیا مگر تو از خاک آفریده نشدی؟! اگر آتش نمی‌تواند آتش را بسوزاند، پس خاک چگونه می‌تواند به خاک آسیب برساند؟[1]

بر این اساس، توجه داشته باشید همان‌گونه که انسان، خاک نیست؛ بلکه از خاک آفریده شد، شیطان هم آتش نیست؛ بلکه از آتش آفریده شده است. و همان‌گونه که خاک می‌تواند به انسان، آسیب برساند، آسیب رساندن آتش به شیطان نیز موضوعی محال و دور از ذهن نیست. چنانچه نمونه‌های بسیاری وجود دارد که موادی با منشأ یکسان، بر یکدیگر تأثیر منفی گذاشته و به آنان آسیب می‌رسانند. همچنین ویژگی‌های برخی مواد، با اندک تغییری در آن، کاملا برعکس خواهد شد. لطفا به موارد ذیل دقت فرمایید:

1. می‌دانیم که یخ از آب تشکیل شده و آب جوش نیز همان آب است و در ترکیب مولکولی آنها، کوچک‌ترین تفاوتی نیست؛ اما اگر یخ را در مجاورت آب جوش قرار دهیم، آسیب دیده و به تدریج از میان خواهد رفت.
2. اگر از ما بپرسند که دشمن آتش چیست و با چه وسیله‌ای می‌توان به مبارزه با آن پرداخت، بی‌گمان آب را معرفی خواهیم نمود. آتش گرفتن آب، بسیار عجیب‌تر از آتش گرفتن آتش است! اما جالب است بدانید که اگر آب را با عبور جریان الکتریسیته و با کمک کاتالیزور، به اجزای تشکیل دهنده آن، یعنی اکسیژن و ئیدروژن تقسیم نموده و هر کدام از این دو عنصر را در گوشه‌ای نگهداری کنیم و سپس شعلۀ آتش را به آنها نزدیک کنیم، خواهیم دید که قسمت اکسیژن آن شعله‌ور شده و قسمت ئیدروژن آن منفجر خواهد شد! و جالب‌تر آن‌که بدانید خداوند به هر دو مورد آن در قرآن کریم، اشاره نموده و در بیان نشانه‌های قیامت، یک‌بار اعلام می‌کند که در آن‌روز دریاها شعله‌ور خواهند شد.[2] و در جای دیگر تصریح به منفجر شدن دریاها می‌نماید![3]

بعضی از مفسران پیشین که در ارتباط با عناصر تشکیل دهندۀ آب، اطلاعی نداشتند، آتش گرفتن آب را موضوعی بسیار عجیب و تقریبا محال دانسته و بر همین اساس، برای این آیه، توجیهات مختلفی بیان می‌کردند.[4]

البته، روایتی از امام علی(ع) وجود دارد که ایشان از فردی یهودی پرسیدند: جهنم کجا است؟ مرد یهودی پاسخ داد: دریا! امام(ع)، حرف او را تأیید کرد و فرمود که او راست می‌گوید.[5]

3. تمام گیاهان با فتوسنتز، یعنی با استفاده از نور خورشید (که برگرفته از آتش است)، رشد و نمو می‌یابند. و می‌دانید که امروزه، در گلخانه‌ها، تنها با استفاده از آب و نور و حتی بدون نیاز به خاک، گیاهانی را پرورش می‌دهند.

حال پرسش ما این است که اگر چنین گیاهانی که تنها از آتش و آب تشکیل شده ‌ند را مقابل حرارت آتش قرار دهیم، آیا آسیبی به آنان وارد نخواهد شد؟!

4. امواج مختلفی در فضا وجود دارند؛ مانند امواج منتشره توسط ماهواره‌ها، ایستگاه‌های رادیو و تلویزیون، تلفن‌های همراه و دیگر وسائل مخابراتی که فرمول‌های مشترکی بر تمام آنها حاکم بوده و تفاوت آنان، تنها در مواردی؛ مانند فرکانس‌ها و طول موج‌های مختلف است.

با این وجود، آنها می‌توانند بر هم تأثیرگذار باشند و عمل کرد صحیح یکدیگر را مختل نمایند! جنگ الکترونیکی که حتما آن‌را شنیده‌اید، با استفاده از چنین قابلیتی امکان‌پذیر است. آیا این پرسش برایتان مطرح نشده است که چگونه امواج می‌توانند به امواج دیگر آسیب برسانند؟! و ... .

امروزه، قانونی در فیزیک وجود دارد که می‌گوید: ماده و انرژی، هیچ‌گاه از بین نخواهند رفت؛ بلکه به طور دائم از حالتی به حالت دیگر تبدیل خواهند شد. به همین دلیل، یک ماده یا انرژی، با تغییراتی که در آن به وجود می‌آید، قابلیت‌های متفاوتی خواهد یافت و آبی که یک‌روز، خاموش کنندۀ آتش به شمار می‌آمد، با تغییری فیزیکی، به کمک آتش شتافته و در شعله‌ور نمودن و انفجار آن، تأثیر مثبت خواهد گذاشت!

پروردگاری که چنین قابلیت‌های شگفت‌آوری در جهان طبیعت آفریده است، به راحتی می‌تواند با ارادۀ خود و با فعل و انفعالات اندک در خصوصیات شیطانی که از آتش آفریده شده و یا حتی تبدیلش به ماده‌ای قابل اشتعال، او را در آتش جهنم بسوزاند: «إن ذلک علی الله یسیر»؛^[6] و این بر خداوند آسان است.

[1]. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثناعشری، ج 4، ص 28، تهران، میقات، 1363ش.  

[2]. تکویر، 6. «و إذا البحار سجّرت».

[3]. انفطار، 3. «و إذا البحار فجّرت».

[4]. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج 20، ص 231، تهران، ناصر خسرو، 1364ش. 

[5]. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 30، ص 43، بیروت، دار المعرفة، 1412ق.

[6]. حج، 70.