Бу суала ҹаваб вермәкдән өтрү ики мәсәләјә диггәт јетирмәк лазымдыр;

 1. “Рабитә” сөзү әрәб лүғәтиндә әлагә вә бағлылыг мәнасында ишләнир.[1] Бу сөз ики тәрәфин бир-биринә бағлылығы вә әлагәси мәнасына дәлаләт едир. Јәни, бир-бири илә рабитәси олан ики нәфәр вә һәр ики тәрәф белә бир бағлылығы истәмиш олсунлар. Беләликлә, биртәрәфли бағлылыг вә мәһәббәт әслиндә бу әлагәјә вә бағлылыға дәлаләт етмир.   

Һәмчинин, бир-бирини танымајан ики нәфәр арасында әлагә вә рабитә мүмкүн өз-өзлүјүндә дејилдир. Әксинә, әлагә һәр ики тәрәфин гаршы тәрәфә елми вә билији олдуғундан сонра вә бир-биринә әлагә вә мәһәббәт јарандыгдан сонра бу бағлылығын гурулмасы мүмкүндүр. Јәни, ики тәрәфин бир-биринә гаршы олан мәһәббәт вә еһтирамы сәбәб ола биләр ки, онлар ҝөрүшсүн вә рабитәләри олсун.  

 Имам Заман (әҹ) һаггында демәк олар ки, Һәзрәт бизим һамымызы јахшы таныјыр, Онун мәһәббәти гаршы тәрәф кими бизим һамымыза аид олур. Неҹә ки, рәвајәтләрдә ҝәлиб ки, О һәзрәтин бүтүн шиәләрә гаршы мәһәббәти вар вә онларын вәзијјәтиндән хәбәрдардыр. Рәвајәтләрдән бириндә нәгл олунур ки, Имам Заман (әҹ) даһи алим Шејх Мүфидә бујуруб: “Биз сизин вәзијјәтинизә гаршы һеч дә диггәтсиз дејилик вә сизләри һеч вахт јаддан чыхармырыг.”[2] Бу танышлыг, әлагә вә мәһәббәт ән јүксәк мәртәбәдир. Сиз һансы достунуз һаггында дејә биләрсиниз ки, һәмишә, һәр һалда сизин вәзијјәтинизи јадда сахласын вә сизә гаршы дәриндән мәсулијјәт һисс еләсин, вәзијјәтинизә гаршы диггәтсиз олмасын?! Демәли, бу рабитәнин бир тәрәфиндә Имам Заман (әҹ) олараг һәмишә өз шиәләринин сорағыны алыр вә онларын интизары чәкир ки, онлар да сөзүн һәгиги мәнасында онунла рабитә гурмуш олсунлар.

    Амма икинҹи тәрәф кими биз Имамымызы јахшы таныјыб она гаршы јахшы мәһәббәт ҝөстәрә билсәк вә разылығыны әлә ҝәтирә билсәк, белә бир ҝөрүшә наил олмаг үчүн ләјагәтимиз олар. Чүнки, илк нөвбәдә, һәр кәс гаршы тәрәфин әһвал руһијјәсинә, кәрамәтинә вә фәзиләтләринә, әхлагына вә бәзән дә ҹисми вәзијјәтинә аҝаһ олмајынҹа гәлбиндә она гаршы мәһәббәт вә әлагә јаранмаз вә гәлби онунла әлагә вә бағлылыг јаратмаға мејл етмәз. Икинҹи мәрһәләдә инсан гаршы тәрәфә өз әлагә вә бағлылығыны ҝөстәрир вә гаршы тәрәф әҝәр бу әлагәнин һәгиги олдуғуну ҝөрсә ону өзүнә лајиг дост биләр, она гаршы мәһәббәт ҝөстәрәр.  Имам Заман (әҹ) ки, бүтүн шиәләри севир, амма биз неҹә? Доғурданмы, Имам Заманы (әҹ) севирик?! Јохса, тәкҹә достлуг иддиасы едирик? Ҝөрәсән, Имам Заманын (әҹ) бизә гаршы олан мәһәббәтини танымышыг ки, Ону дост тутаг?!

2. Гејд олундуғу кими һәр бир рабитәнин башланғыҹы танышлыгдан башлајыр. Бундан сонда гәлби мәһәббәт вүҹуда ҝәлир вә сонда ән јахын ҝөрүш вә һүзури шәкилдә сәмими бир дослуг ҝөрүшүнә чеврилир.

Әҝәр кимсә өз гәлби бағлылығыны имам Заманла (әҹ) мөһкәмләдиб, о һәддә чатыра билсә ки, имам Заманын (әҹ) һүзурунда о Һәзрәтлә ҝөрүшә ләјагәти олсун, шүбһәсиз ки, белә бир ҝөрүшә наил олаҹаг. Тарихдә бир чох даһи алимләр вә өзләрини ислаһ етмиш мөмин иддиасыз шәхсијјәтләр өз мәгсәдләринә чатмыш вә иман ешгинин сајәсиндә һәгигәтдә Имам Заманын (әҹ) ҝөрүшүнә ләјагәт тапмыш вә өз һәдәфләринә чатмышлар. Әлбәттә, онлардан бәзиләри ҝөрүш заманы Имамы танымамыш, сонрадан билмишләр ки, ҝөрүшдүјү шәхс Имам Заман (әҹ)) олмушдур. Нүмунә үчүн Һаҹы Әли Бағдади, Һаҹы Сејјид Әһмәд Рәштинин вә с... әһвалатларын ҝөстәрмәк олар ки, Мәфатеһул-ҹинан китабында нәгл[3] олунмушдур.[4]      

  Изаһ: Имам Заманла (әҹ) әлагә јаратмаг ики ҹүр тәсәввүр олуна биләр; 1. Гәлби әлагә; 2. Һүзури ҝөрүш; Илк өнҹә суал будур ки, үмумијјәтлә, белә әлагә вә ҝөрүш мүмкүндүрмү?  Мүнасиб ҹаваб алмагдан өтрү һәр ики мөвзуну ајрыҹа арашдырыб нәтиҹә алырыг;

  1.Һүзури рабитә; јәни, инсан Имам Замынын (әҹ) һүзуруна физики ҹәһәтдән јетишсин вә онунла ҝөрүшсүн. Бу гисмәт дә ики ҹүр тәсәввүр олуна биләр;

 А) Имам Заманы (әҹ) ҝөрсүн вә ҝөрүшсүн, амма данышмасын;

 Тәҹрүбә вә рәвајәтләр әсас верир ки, белә бир һадисәнин баш вермәси тамамилә мүмүкүндүр. Мәрһум Шејх Сәдуг Имам Заманын (әҹ) хүсуси наибләринин бириндән белә нәгл едир: “Имам Заман (әҹ) һәр ил һәҹҹ мәрасиминдә иштирак едир. О, инсанлары ҝөрүр, таныјыр, амма инсанлар ону ҝөрмәләринә бахмајараг о Һәзрәти танымырлар.[5] Демәли, Имамын (әҹ) ҝөрүнмәси нәинки мүмкүндүр, бәлкә дә баш вермишдир. Амма белә ҝөрүшү әлагә вә рабитә адландырмаг олмаз вә суал верәнин мәгсәди Имам Заманы (әҹ) бу ҹүр ҝөрмәк дејил.

б) Имам Заманы (әҹ) ҝөрсүн вә данышсын;

Киминсә имам Заманы (әҹ) һәгигәтдә ҝөрмәси вә онунла данышмасы мүмкүндүр ја јох? Ҹавабда демәк лазымдыр ки, бәли мүмкүндүр. Чүнки, истәнилән вар вә һәјатдадыр, манеә исә јохдур; јәни, һеч бир дәлил јохдур ки, киминсә мәнәви ҹәһәтдән һазырлығы олсун вә ҝүнаһдан чәкинмәклә Имам Заманла (әҹ) ҝүрүшмәјә һазырлығы вә ләјагәти олсун, амма Имам Заман (әҹ) онунла ҝөрүшмәсин! Демәли, белә бир имкан вар, јалныз бир һалда истисна ола биләр ки, ҝөрүшмәмәк мәсләһәтли олсун. Бундан әлавә, тарих боју даһи шәхсијјәтләрдән вә өвлијауллаһлардан чохларынын о Һәзрәтин ҝөрүшүнә наил олмаларыны нәгл етмишләр. Онлардан бәзиләри ҝөрүш заманы Имамы танымыш, бәзиләри исә ҝөрүшдән сонра баша дүшмүшдүр ки, Имам Заманла (әҹ) ҝөрүшмүшдүр. Белә ҝөрүшүн даһа чох мәнәви ләззәтә сәбәб олмасына бахмајараг, имам Заманла (әҹ) әлагә јалныз бунунла хүласәләшмир вә һәр кәсә гисмәт олмур. Бу мөвзуда ән мүһүм имам Заманла (әҹ) гәлби рабитә јаратмаг вә Һәзрәтин гејбдә олдуғу дөврдә онун ҝөстәришләринә әмәл етмәкдир.

 2. Гәлби рабитә; јәни, инсан Имам Заманын (әҹ) һүзуруна јетишмәдән гәлби илә Имама бағлы олсун, гәлби вә руһу илә имам Заманла (әҹ) рабитә гурсун. Бу јолда, Имам Заманла (әҹ) дили илә данышмасы вә Она дуа етмәси ва ја гәлби илә онунла данышмасы арасында һеч бир фәрг јохдур.

   Үмумијјәтлә, белә бир бағлылыг вә рабитә мүмкүндүрмү, әҝәр мүмкүндүрсә белә рабитәнин гурулмасынын ән јахшы јолу һансыдыр?

   Ҹавабда дејә биләрик ки, бәли; Белә бир рабитә мүмкүндүр. Мәсум Имамлар (әлејһимуссалам) һәр заман вә һәр мәканда олмағымыза бахмајарг бизим сәсимизи ешидир вә вәзијјәтимиздән аҝаһдырлар. Биз Имамларын (әлејһимуссалам) һәрәмләринә онларын изни илә ҝиририк вә дејирик: “шәһадәт верирәм ки, сәсимизи ешидир вә мәним вәзијјәтимдән аҝаһсан!”[6] Имамларын (әлејһимуссалам) вә Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бизим вәзијјәтимиздән хәбәрдар олмасы һаггында чохлу рәвајәтләр вар. Увејс Гәрәнинин әһвалатында охујруг ки, Ислам Пејғәмбәринә (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) чох мәһәббәти варды. Ислам Пејғәмбәрини (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) шиддәтлә ҝөрмәк истәмәсинә бахмајараг һеч вахт Һәзрәти ҝөрә билмәди. Бунунла белә Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) онун ешгиндән вә вәзијјәтиндән тамамилә хәбәр вермишдир. Рәвајәтдә охујуруг: “Гәрәни тәрәфиндән беһиш әтри ҝәлир. Еј Увејс! Нә гәдәр сәни ҝөрмәјә мүштагам! Һәр кәс ону ҝөрсә мәни саламымы она чатдырсын.” Һәзрәт һәдисин давамында бујурур: “О, һеч вахт мәни ҝөрмәјәҹәк вә сонда Әлинин (әлејһиссалам) јанында Сиффејн дөјүшүндә шәһид олаҹаг!”[7]

Демәли, Аллаһын һөҹҹәти вә нүмајәндәси бизим әмәлләримизә шаһиддир. Гәлбимиздә нә варса, истәр дилимизә ҝәтирәк, истәрсә дә ҝәтирмәјәк, онун хәбәри вар. Белә олан һалда истәнилән һалда өз имамымызыла гәлбимиздә сөһбәт едиб даныша биләр вә рабитә јарада биләрик.

   Бу гисмәтдә мәрһум ајәтуллаһ Беһҹәтидән имам Заманла (әҹ) рабитә јаратмаг вә Онунла ҝөрүшмәјә ләјагәт әлә ҝәтирмәјин бәзи јолларыны гејд етмәк јеринә дүшәрди:

   О, Имам Заманла (әҹ) ҝөрүшмәк исәтәјән вә зијарәт етмәк истәјәнләрин ҹавабында бујурур: “О һәзрәтә чохлу “вә әҹҹил фәрәҹәһу” илә бирликдә чохлу салават ҝөндәрин, Ҹәмкәран мәсҹидинә чох ҝедин вә орда Имам Заман (әҹ) намазыны гылын!”[8] Башга јердә Имам Заманла (әҹ) рабитә јаратмаг һаггында ҹаваб верир: “Аллаһ-таала илә рабитә вә Она ибадәт етмәк әслиндә Имам Заманын (әҹ) әсас һәдәфидир. Бу јоллары әмәлдә тәтбиг едиб танымаг шәриәтдә вар. Јәни, һәр бир сәһиһ әмәли шәриәт мәсәләси әслиндә Имам Заманла (әҹ) рабитә јолуну ҝөстәрир.”[9] Башга јердә, Әһли-Бејтлә (әлејһимуссалам), хүсусилә Имам Заманла (әҹ) неҹә рабитә јаратмаг һаггында верилмиш суала белә ҹаваб верир: “Аллаһ-тааланы таныјыб, Она там итаәт етмәк сәбәб олар ки, инсанда Аллаһа вә Онун истәдикләринә мәһәббәт јарансын. Онлар, пејғәмбәрләр, онларын ҹанишинләри, онлардан Аллаһ дәрҝаһында ән мәһбублары Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) вә пак Әһли-Бејти (әлејһимуссалам), онлардан исә бизә ән јахыны Имам Замандыр (әҹ).”[10]  

Һәмчинин, Имам Заманла (әҹ) рабитә вә әлагә јаратмағын диҝәр јоллары да ачыгланмышдыр ки, онлардан бәзиләринә ишарә едирик:

 2-1.Имам Заманын (әҹ) сағламлығына хатир дуа етмәк; (Аллаһуммә кулли вәлијјикә ...)[11]

 2-2. Имам Садигдән (әлејһиссалам) нәгл олунмуш Әһд дуасыны[12] охумаг; “Һәр кәс гырх ҝүн бу дуаны охуса, Имам Заманын (әҹ) көмәкчиләриндән олар.”

 2-3. Мәфатеһул-ҹинан дуа китабында гејд олунмуш Али Јасин[13] зијарәтнамәсини охумаг. Имам Заман (әҹ) өзү бујурмушдур: “Һәр вахт бизә тәвәссүл етмәк истәсәниз бу дуаны охујун.”

 2-4.Мәфатеһул-ҹинан дуа китабында нәгл олунмуш Ҹамеји-кәбирә зијарәтнамәсини охумаг;[14]

Беләликлә, Имам Заманла (әҹ) әлагә вә рабитә јаратмаг олар вә јарадылыб. Һәмчинин, инсан чох истәмә, чалышмагла да гәлби бағлылығы мөһкәмләдиб, Аллаһа халис бәндәчиликлә вә ҝүнаһлардан узаг олмагла О Һәзрәтин һүзуруна јетишә биләр, һәтта елә шәраит ола биләр ки, Һәзрәт өзү инсанын сорағына ҝәлсин. Әлбәттә, бир мәсәләјә дә диггәт јетирмәк лазымдыр ки, әҝәр кимсә бүтүн бу әмәлләри јеринә јетирсә вә сонда нәтиҹә ала билмәсә јенә дә наүмид олмамалыдыр. Әксинә, даһа чох ләјагәт вә һазырлыг үчүн чалышмалыдыр. Һәмчинин, ону да нәзәрә алмаг лазымдыр ки, ола билсин инсан бу мәгама ләјагәти дә олсун амма һансыса дәлил вә мәсәләһәт үзүндән Имам Заманын (әҹ) һүзуруна јетишә билмәсин.

 3. Һәмин мөвзуда ола биләр гаршыја јенә бир суал чыхсын ки, бәзи рәвајәтләрдә Имам Заманы (әҹ) ҝөрмәсини иддиа едәнләрин јаланчы кими танытдырылмасыны јухарыда ачыгланан мәтләблә тутушдуруб неҹә изаһ етмәк олар? Ҹавабда демәк олар ки, бәли, бәзи рәвајәтләрдә вар ки, Суфјанинин вә түкүрпәдиҹи дәһшәтли сәсин ешидилмәсиндән әввәл һәр кәс [15]Имам Заманла (әҹ) ҝөрүшүнү иддиа етсә јаланчыдыр.”[16] Ислам алимләри белә рәвајәтләр һаггында бир ҹүр ачыглама вермишләр ки, һәдисдә Имам Заманы (әҹ) ҝөрмәкдән мәгсәд јәни, киминсә өзүнү Имам Заманын (әҹ) хүсуси наиби елан етмәсидир. Мәсәлән, һәр кәс Имам Заманын (әҹ) дөрд наибләрин бири кими олдуғуну иддиа етсә, шүбһәсиз ки, јаланчыдыр.[17]  Һәр һалда бу рәвајәт Имам Заманла (әҹ) һүзури ҝөрүшүн геји-мүмкүн олдуғуна дәлаләт етмир вә јалныз јаланчы иддиачылары инкар едир. Амма бир мәсәләни дә билмәк лазымдыр ки, Имам Заманын (әҹ) ҝөрүшүнә мүвәффәг олмуш даһи алимләрин һеч бириндән тарих боју  белә ҝөрүшүн һамыја нәгл етмәләри мүшаһидә едилмәмишдир.

Шүбһәсиз ки, Имам Заманла (әҹ) һүзури шәкилдә ҝөрүшмәк вә белә бир јүксәк мәгама чатмаг үчүн өз-өзлүјүндә чох чалышмаг вә бәзи әмәлләри јеринә јетирмәк лазымдыр.

 4. Сонда гејд етмәк истәдијимиз мәсәлә Имам Заманла (әҹ) рабитәнин вә ҝөрүшүн инсан һәјатындакы әһәмијјәти вә ролу һаггындадыр; чүнки, инсан елә ки, өзүндән јүксәк дәрәҹәли, әхлаглы, тәгвалы вә руһијјәли ... инсанла рабитә јарадыр, истәр-истәмәз ја өзүнү она охшатмаг ја да онун мәгамына јахын бир мәгамда олмаг истәјир. Бу да психоложи ҹәһәтдән идеал инсан сорағында олмағын әһәмијјәтини ҝөстәрир. Имам Заманла (әҹ) рабитә гуран ҹаван тәбии олараг, өзүнү Имамын (әҹ) ҝетдији јолда вә онун бәјәндији ишләрдә гәрар вермәк истәјир вә белә әлагә бүтөвлүкдә онун һәјатында вә руһи инкишафында мүстәб тәсир гојур. Беләликлә, белә бир рабитә онун һәјатында әсас мүһәррик ролуну ојнајыр. Әҝәр ҹаванын Имам Заманын (әҹ) она гаршы олан бүтүн бу мәһәббәтинә, лүтфүнә вә кәрамәтинә аҝаһлығы олса, чалышаҹаг ки, гәлбинин телләрини онунла бағласын вә һәмишә Онун сорағында олсун. Әлбәттә, белә тәсир Имам Заманла (әҹ) јалныз һүзури јолла ҝөрүшмәк вә О һәзрәтин гәлбини әлә ҝәтирмәјә мүнһәсир олмур. Бәләкә дә, инсан Имам Заманын (әҹ) әхлаг, хүсусијјәт вә рәфтарларыны мүталиә етмәклә О Һәзрәтдән идеал вә нүмунәви бир инсан кими өз һәјатында бәһрәләнәр, өзүнү Она јахын едәр. Шүбһәсиз ки, мәсум Имамын (әҹ) варлығынын вүсәти о гәдәр ҝенишдир ки, һәр һансы мәкан вә заманда олмасындан асылы олмајараг белә бир шәхслә гәлби рабитә јарада биләрик вә О Һәзрәт бизләрә диггәт едәр. Неҹә ки, мүхтәлиф зијарәтнамәләрдә бу мөвзуја ишарә олунмушдур: “Шәһадәт верирәм ки, мәним сәсими ешидирсән вә һарда олмағымы билирсән!”[18]   

Она ҝөрә дә Имам Заманын (әҹ) гејби дөврүндә О һәзрәти ҝөрмәк бөјүк шәрәф вә сәадәт олмасына бахмајараг, Һәзрәти ҝөрмәк бизим шәри вәзифәмиз дејилдир. Һәмчинин, әҝәр кимсә нијјәтиндә олмасына бахмајараг, өмрүндә Һәзрәти ҝөрмәк сәадәтиндән мәһрум оларса, бу шәхсин Имам Заманын (әҹ) нәзәриндә диггәтсиз олмасына дәлаләт етмир.