Ətraflı axtarış
Baxanların
5913
İnternetə qoyma tarixi: 2010/04/22
Sualın xülasəsi
Кәлами мәсәләләрин мејары нәдир?
Sual
Кәлами мәсәләләрин мејары нәдир?
Qısa cavab
Бу суалын хүласә ҹавабы јохдур. Изаһлы ҹавабы сечин
Ətreaflı cavab

Шәхсин әмәли илә бирбаша бағлы олмамасындан әлавә, һәр һансы бир кәлами мәсәләнин ән мүһүм хүсусијјәтләриндән бири онун әгли олмасыдыр, амма, шәхсин әмәли илә бирбаша бағлы олмајан һәр һансы мәсәлә әглидирми? Һәр һансы кәлами мәсәләнин әгли олмасы зәруридирми? Үмумијјәтлә, белә бәһсләрдә әглдән мәгсәд нәдир?

Бүтүн бу суаллара ҹаваб вермәкдән өтрү үч мүһүм нөгтәјә диггәт етмәк лазымдыр:

Әввәла: Мәсәләнин сырф әгли олмасы онун кәлами олмасы демәк дејилдир. Ола биләр мәнтиг кими бир елмдә һансыса бир мәсәлә әгли олсун, амма һәмән мәсәлә кәлам елминдә дини мәрифәт бәһсиндә әгли мәсәлә кими истифадә олунмасын.[1]

Икинҹи: Белә бәһсләрдә мәсәләнин әгли олмасындан мәгсәд о истидлалдыр (әсасланмаг) ки, о мәсәләдә ашкар вә ајдан шәриәт дәлили (мәс, Гуран ајәси) вә ја нәгли дәлил олмасын вә әсл мөвзу нәгли дәлилә әсасланмасын.[2] Бу ҹәһәтдән, бәһсимиздә әглдән мәгсәд, сөзүн ҝениш мәнасындадыр. Јәни, мәнтиг вә ја фәлсәфәнин әһатә даирәсинә аид олмаса да нәгли дәлилә әсасланмајан әгл нәзәрдә тутулур.[3]

Үчүнҹү: Кәлам елми јолунун танынмасында дејирләр ки, бу елм ики јолдан, әгли вә нәгли јоллардан бәһрәләнир. Бу мәсәләни нәзәрә алараг, һәр кәлами мәсәләнин әгли олмасы суалы даһа чох әһәмијјәт кәсб едир. Бунунла да, һәр һансы бир кәлами мәсәләнин ән мүһүм хүсусијјәтләриндән бири онун әгли олмасы гануну зеһнләрдә тәрәддүдә дүчар олур.

Ҹаваб будур ки, кәлам елминдә әсл һәдәф мүхалифләрин һүҹумларынын мүгабилиндә гәбул олунмуш дини етигадлары мүдафиә етмәкдир. Бу да диндә әсас кими гәбул олунмуш нәгли дәллләрә әсасланмамыш мүмүкүн дејил. Әгл бу бәһсдә, сөзүн ҝениш мәнасында мүхтәлиф тәфәккүрләр арасында мүштәрәк васитә кими истифадә олунур. Бу сөз о мәнада дејил ки, бүтүн мөвзуларда һәр бир кәлами бәһсдә васитәсиз олараг әгли бирбаша һаким верәк. Һәмчинин, һеч дә белә дејил ки, бүтүн кәлами мәсәләләрдә әгли бүтүнлүклә кәнара гојмуш олаг. Бәзән ола биләр ки, һәр һансы бир кәлами мәсәләдә бир нечә васитә илә әглә истинад етмәк олар. Бәзи мөвзуларда исә әввәлдә вә заһирдә дәлилимиз нәгли дәлилдир. Әслиндә о нәгли дәлил бир әгли дәлилә әсасланыб.  Бу ҹәһәтдән, бүтүн калами мәсәлләр сонда әгли дәлилә әсасланыр. Бәс, кәлами мәсәләләрин ән мүһүм хүсусијјәтләриндән биринин мәсәләнин әгли олмасы, гәбул олунан вә ағыла сыған бир мәсәләдир. Диҝәр ҹәһәтдән, шүбһәсиз һәр һансы бир кәлами мәсәлә үсули вә фигһи мәсәлә дејил. Бунунла да, кәлами мәсәләни белә тәриф етмәк олар:

“Һәр һансы мәсәләнин динә вә диндар шәхсин хариҹдә, шәри вә фигһи ҹәһәтдән әмәли илә бирбаша бағлы олмамасы вә нәгли дәлилә әсасланмајан мәсәлә кәлами мәсәлә адланыр.”

Амма, мәсәләнин фигһи вә ја үсули олмамасы һансы мәнададыр? Бу мәсәләјә ҹаваб тапмагдан өтрү билмәк лазымдыр ки, мүҹтеһид һәр һансы бир фигһи мәсәләни әлә ҝәтирмәкдән өтрү әввәлҹә бир сыра мүгәддимат бәһсләри бир-бири илә ујғунлашдырыр вә бу мәрһәләдән сонра һансыса бир фигһи һөкмү әлә ҝәтирир. Белә гијас (һөкм әлә ҝәтирмәк мәрһәләсинә) фигһ елминдә, “истинбат гијасы” адланыр.[4]

Фәгиһин шәри һөкмү әлә ҝәтирмәкдән өтрү истифадә етдији мүгәддимат мәрһәләси ики гисмдир:

1.     Фигһин бир вә ја бир нечә бөлмәсинә аид олан мүгәддимәләр. Белә мүгәддимәләр адәтән “хүсуси үнсүрләр” вә ја, “фигһи үнсүрләр” адланыр. Неҹә ки, “салат” кәлмәси, намаз вә ја дуа мәнасында бәзи рәвајәтләрдә намаз бөлүмүндә вә бу кими диҝәр бөлмәләрдә дә истифадә олуна биләр.

2.     Фигһин хүсуси бөлмәјә мәхсус олмајан мүгәддимәләр.  Белә мүгәддимәләри фигһ елминдә, “мүштәрәк мүгәддимәләр”, “мүштәрәк  үнсүрләр”  вә ја, “үсули мүгәддимәләр” адланыр. Мәсәлән, “сөзүн әмр формасы заһирдә ваҹиблијә” дәлаләт едир. Јахуд, “тәк хәбәр һөҹҹәтдир”.

Бүтүн бу изаһлары нәзәрә алараг бизим тәриф етмәк истәдијимиз кәлами мәсәлә бундан ибарәтдир:

“Һәр һансы мәсәләнин бирбаша динә вә мүкәлләф шәхсин әмәлинә бағлылығы олмајан, истинбат гијасында мүштәрәк үнсүр кими, јәни, көклү вә ја хүсуси үнсүр, јәни, фигһи үнсүр кими истифадә олунмајан вә сөзүн ҝениш мәнасында әгили јолла истифадә олунан мәсәләјә кәлами мәсәлә адланыр.”[5]

Даһа чох мүталиә үчүн бах:

Мәһди Һадави Теһрани, Мәбани калами иҹтиһад, мүәссеји фәрһәнҝи Ханеји хирәд, Гум, чап әввәл, 1377.



[1] Мәнтиг дили илә десәк мәсәләнин кәлами олмасы әгли олмасындан хассдыр.

[2] Беләликлә, әгли дәлил, һәр нөв гијаси (ахатарышла әлә ҝәлән), истиграи (експериментал) вә тәҹрүби дәлилләрә аид олур.

[3] Биринҹи вә икинҹи нөгтәләрә әсасән ајдын олур ки, мәсәләнин кәлами олмасы илә әгли олмасы арасында сөзүн хүсуси мәнасында үмум вә хүсус мин вәҹһ (бир ҹәһәтдән үмуми, диҝәр ҹәһәтдән исә хүсуси) мәнасындадыр.  

[4] Гејд етмәк лазымдыр ки, бу бәһсдә гәбул едилән гијас (мүгајисә илә дәлил әлә ҝәтирмәк), Әһли-Бејт (әлејһимуссалам) мәктәбиндә мүхалифәт олунан гијасла фәрг едир. Бу гијас, мәнтиги бир дәлилдир ки, әслиндә бизи фигһи бир һөкмә апарыб чыхарыр. Амма, гәбул едилмәјән гијас, мәнтигдәки тәмсилдир ки, онун васитәси илә шәри һөкмә јетишмәк истәјирләр. Она ҝөрә дә бу ики гијас дәлилини гатышдырмамагдан өтрү гәбул едилмиш гијасдан       “истинбат гијасы” кими ад апарылыр. Нүмунә үчүн, мүҹтеһид рәвајәтлә растлашыр ки, онда “сәлли” кәлмәси сөзүн әмр фомасында ишләнмишдир. О, гејд едир: “сәлли” (намаз гыл!) кәлмәси сөзүн әмр формасы олуб заһирдә “ваҹиб” мәнасыны верир. Беләликлә, намазын гылынмасы ваҹибдир.

[5] Мәһди Һадави Теһрани, Мәбани калами иҹтиһад, сәһ-22-24.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Şeytanın hədəf və proqramları nədir?
    8327 Qədim kəlam 2011/02/14
    1. İnsanları düz yoldan çıxarmaq. 2. İnsanları bidət və xuafatlı əməllərə dəvət etmək. 3. İnsanları Allahın yaranışında dəyişiklik etməyə məcbur etmək. Bunlar Quranda şeytana nisbət verilən hədəf və proqramlardır. ...
  • Peyğəmbərin buyurduğu “qələm-kağız” hədisində “mənim yanımda mübahisə aparmaq rəva deyildir!” dedikdə məqsədi nə idi?
    8576 Məsumların (Əleyhimussəlam) sirəsi 2012/02/13
    Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in buyurduğu “mənim üçün qələm-kağız gətirin” cümləsi sünnü və şiə kitablarında müxtəlif sənədlərlə nəql olunan məşhur hədisin bir hissəsidir. Rəyasət aşiqi olan bir dəstə adam Quranda وَمَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَی “O, heç vaxt havayi-nəfs üzündən danışmır” deyə vəsf edilən Peyğəmbərin hüzurunda olan zaman ...
  • İsmətin mənasını açıqlayın, və məsum imamlardan (ə) başqa insanlarda ismətə malik ola bilərmi?
    6998 Qədim kəlam 2011/02/14
    Etiqad elmi baxımından, ismət məqamına yiyələnən hər bir şəxsə "məsum" deyilir. Məsum o insandır ki, Allahın lütf və mərhəməti sayəsində hər bir günah və çirkinlikdən amanda qalaraq o çirkinliklərdən çəkinir. Kiçik səhvlərdən belə uzaq olub, günah və xətalardan üz çevirir. Hər zaman səy edir ki, o xəta və səhvlərdən amanda ...
  • Mən səkkiz ildir ki, evliyəm və indiyədək xüms ödəməmişəm, xahiş edirəm mənə yol göstərin.
    6087 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/04/18
    Həzrət Ayətullah uzma Sistaninin dəftəri: İlk iş günü onun il başıdı. Hər il bu gün qalan şeylərin xümsünü ödəməldir. İstər nağd pul olsun istərsə də gündəlik təlabat malları. Məsələn: qalan ərzaq, həmçinin bir il ərzində istifadə edilməyən ev əşyaları və paltarlar və s. Əgər keçmiş ...
  • Namazda səcdə halında farsca söhbət etməyin hökmü nədir?
    4725 Namazı batil edən şeylər 2014/05/20
    1.Namazı batil edən əməllərdən biri namazda qəsdən danışmaqdır. Yəni, namaz qılan şəxs əgər namaz halinda qədsən bir cümlə, bir kəlmə və hətta, iki hərfdən ibraət bir kəlmə də dilinə gətirsə, namaz batildir. Hətta, bəziləri ehtiyat vacib[1] bilirlər ki, mənası olmayan iki hərfdən ibarət bir ...
  • Günəş vasitəsi ilə bina və yerin paklanması şərti
    6099 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/01/16
    Şərh: Günəş mütəhhirlərdən (pak edicilər) biridir. Yer və bina, günəş vasitəsi ilə pak olanlardandırlar.[1] Amma yer və binanın günəş vasitəsi ilə pak olması şərti budur ki, günəşin düşdüyü yerin, yaxudbinanın üzü ilə onun daxili arasında hava və ya başqa pak şey fasilə salmasın.Məsələn, sement bloklar ...
  • İslam dini nöqteyi nəzərindən bir qatil və günahkar kafir iman gətirərsə onun keçmiş günahları bağışlanırmı?
    6807 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/06/12
    Müqəddəs İslam dinində yeni müsəlman olmuş şəxslər üçün müəyyən qanunlar təyin olunmuşdur. O cümlədən, əgər kafir şəxs müsəlman olmazdan öncə bir sıra günahlara qatılarsa və Allah Taalanın haqqını aradan apararsa (namaz qılmaz, oruc tutmaz və sair. Bu kimi vacibləri tərk edərək günaha düşərsə). Allah tərəfindən onun günahı bağışlanır.
  • Məsihilərlə evlənməyin şərt və hökmləri hansıdır?
    7830 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/06/27
    İslam nəzərindən, məsihilər kitab əhlindəndirlər. Şiənin təqlid mərcələrinin nəzərinə əsasən, müsəlman qadın onlarla evlənə bilməz. həm daimi evlilik həm də müvəqqəti evlilik. Müsəlman kişi də kitab əhlindən olmayan kafir qadınlarla daimi ya müvəqqəti evlənə bilməz. Amma müsəlman kişilərin kitab əhli qadınlarıyla müvəqqəti evlənməsi barəsində möhkəm nəzər icazəli olma və daimi ...
  • Allah dərgahına yaxınlaşmaqda vasitənin rolu
    7522 Qədim kəlam 2011/04/16
    “Vəsilə” (vasitə) çox geniş mənaya malikdir və bəndənin Pərvərdigarın dərgahına yaxınlaşmağına səbəb olan hər bir işə və ya şeyə şamil olur. Dünya səbəb-nəticə qanunu əsasında qurulduğundan səbəblər insanın hidayəti və son təkamülə çatması üçün yaradılmışdır. Bəşərin təbii ehtiyacları maddi səbəb və amillərin vasitəsilə təmin olunduğu kimi, ...
  • İslam nəzərində naməhrəm kişiylə qadının görüşməsinin hökmü nədir?
    11302 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/13
    Bu nöqtə məlumdur ki, naməhrəmlə üzləşdikdə elə rəftar olunmalıdır ki, fəsada yol verilməsin və yaxud fəsad qorxusu yaranmasın.[1] Amma naməhrəm kişi və qadının bədənlərinin bir- birinə dəyməsi və yaxud onlar bir- biriylə görüşməməsi, o cür ki, sualda işarə olunmuşdur, demək lazımdır ki: Bütün ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163618 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    157618 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118461 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111277 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    103475 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92182 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    53900 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    47989 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44555 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    43923 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...