Ətraflı axtarış
Baxanların
6262
İnternetə qoyma tarixi: 2010/04/22
Sualın xülasəsi
Кәлами мәсәләләрин мејары нәдир?
Sual
Кәлами мәсәләләрин мејары нәдир?
Qısa cavab
Бу суалын хүласә ҹавабы јохдур. Изаһлы ҹавабы сечин
Ətreaflı cavab

Шәхсин әмәли илә бирбаша бағлы олмамасындан әлавә, һәр һансы бир кәлами мәсәләнин ән мүһүм хүсусијјәтләриндән бири онун әгли олмасыдыр, амма, шәхсин әмәли илә бирбаша бағлы олмајан һәр һансы мәсәлә әглидирми? Һәр һансы кәлами мәсәләнин әгли олмасы зәруридирми? Үмумијјәтлә, белә бәһсләрдә әглдән мәгсәд нәдир?

Бүтүн бу суаллара ҹаваб вермәкдән өтрү үч мүһүм нөгтәјә диггәт етмәк лазымдыр:

Әввәла: Мәсәләнин сырф әгли олмасы онун кәлами олмасы демәк дејилдир. Ола биләр мәнтиг кими бир елмдә һансыса бир мәсәлә әгли олсун, амма һәмән мәсәлә кәлам елминдә дини мәрифәт бәһсиндә әгли мәсәлә кими истифадә олунмасын.[1]

Икинҹи: Белә бәһсләрдә мәсәләнин әгли олмасындан мәгсәд о истидлалдыр (әсасланмаг) ки, о мәсәләдә ашкар вә ајдан шәриәт дәлили (мәс, Гуран ајәси) вә ја нәгли дәлил олмасын вә әсл мөвзу нәгли дәлилә әсасланмасын.[2] Бу ҹәһәтдән, бәһсимиздә әглдән мәгсәд, сөзүн ҝениш мәнасындадыр. Јәни, мәнтиг вә ја фәлсәфәнин әһатә даирәсинә аид олмаса да нәгли дәлилә әсасланмајан әгл нәзәрдә тутулур.[3]

Үчүнҹү: Кәлам елми јолунун танынмасында дејирләр ки, бу елм ики јолдан, әгли вә нәгли јоллардан бәһрәләнир. Бу мәсәләни нәзәрә алараг, һәр кәлами мәсәләнин әгли олмасы суалы даһа чох әһәмијјәт кәсб едир. Бунунла да, һәр һансы бир кәлами мәсәләнин ән мүһүм хүсусијјәтләриндән бири онун әгли олмасы гануну зеһнләрдә тәрәддүдә дүчар олур.

Ҹаваб будур ки, кәлам елминдә әсл һәдәф мүхалифләрин һүҹумларынын мүгабилиндә гәбул олунмуш дини етигадлары мүдафиә етмәкдир. Бу да диндә әсас кими гәбул олунмуш нәгли дәллләрә әсасланмамыш мүмүкүн дејил. Әгл бу бәһсдә, сөзүн ҝениш мәнасында мүхтәлиф тәфәккүрләр арасында мүштәрәк васитә кими истифадә олунур. Бу сөз о мәнада дејил ки, бүтүн мөвзуларда һәр бир кәлами бәһсдә васитәсиз олараг әгли бирбаша һаким верәк. Һәмчинин, һеч дә белә дејил ки, бүтүн кәлами мәсәләләрдә әгли бүтүнлүклә кәнара гојмуш олаг. Бәзән ола биләр ки, һәр һансы бир кәлами мәсәләдә бир нечә васитә илә әглә истинад етмәк олар. Бәзи мөвзуларда исә әввәлдә вә заһирдә дәлилимиз нәгли дәлилдир. Әслиндә о нәгли дәлил бир әгли дәлилә әсасланыб.  Бу ҹәһәтдән, бүтүн калами мәсәлләр сонда әгли дәлилә әсасланыр. Бәс, кәлами мәсәләләрин ән мүһүм хүсусијјәтләриндән биринин мәсәләнин әгли олмасы, гәбул олунан вә ағыла сыған бир мәсәләдир. Диҝәр ҹәһәтдән, шүбһәсиз һәр һансы бир кәлами мәсәлә үсули вә фигһи мәсәлә дејил. Бунунла да, кәлами мәсәләни белә тәриф етмәк олар:

“Һәр һансы мәсәләнин динә вә диндар шәхсин хариҹдә, шәри вә фигһи ҹәһәтдән әмәли илә бирбаша бағлы олмамасы вә нәгли дәлилә әсасланмајан мәсәлә кәлами мәсәлә адланыр.”

Амма, мәсәләнин фигһи вә ја үсули олмамасы һансы мәнададыр? Бу мәсәләјә ҹаваб тапмагдан өтрү билмәк лазымдыр ки, мүҹтеһид һәр һансы бир фигһи мәсәләни әлә ҝәтирмәкдән өтрү әввәлҹә бир сыра мүгәддимат бәһсләри бир-бири илә ујғунлашдырыр вә бу мәрһәләдән сонра һансыса бир фигһи һөкмү әлә ҝәтирир. Белә гијас (һөкм әлә ҝәтирмәк мәрһәләсинә) фигһ елминдә, “истинбат гијасы” адланыр.[4]

Фәгиһин шәри һөкмү әлә ҝәтирмәкдән өтрү истифадә етдији мүгәддимат мәрһәләси ики гисмдир:

1.     Фигһин бир вә ја бир нечә бөлмәсинә аид олан мүгәддимәләр. Белә мүгәддимәләр адәтән “хүсуси үнсүрләр” вә ја, “фигһи үнсүрләр” адланыр. Неҹә ки, “салат” кәлмәси, намаз вә ја дуа мәнасында бәзи рәвајәтләрдә намаз бөлүмүндә вә бу кими диҝәр бөлмәләрдә дә истифадә олуна биләр.

2.     Фигһин хүсуси бөлмәјә мәхсус олмајан мүгәддимәләр.  Белә мүгәддимәләри фигһ елминдә, “мүштәрәк мүгәддимәләр”, “мүштәрәк  үнсүрләр”  вә ја, “үсули мүгәддимәләр” адланыр. Мәсәлән, “сөзүн әмр формасы заһирдә ваҹиблијә” дәлаләт едир. Јахуд, “тәк хәбәр һөҹҹәтдир”.

Бүтүн бу изаһлары нәзәрә алараг бизим тәриф етмәк истәдијимиз кәлами мәсәлә бундан ибарәтдир:

“Һәр һансы мәсәләнин бирбаша динә вә мүкәлләф шәхсин әмәлинә бағлылығы олмајан, истинбат гијасында мүштәрәк үнсүр кими, јәни, көклү вә ја хүсуси үнсүр, јәни, фигһи үнсүр кими истифадә олунмајан вә сөзүн ҝениш мәнасында әгили јолла истифадә олунан мәсәләјә кәлами мәсәлә адланыр.”[5]

Даһа чох мүталиә үчүн бах:

Мәһди Һадави Теһрани, Мәбани калами иҹтиһад, мүәссеји фәрһәнҝи Ханеји хирәд, Гум, чап әввәл, 1377.



[1] Мәнтиг дили илә десәк мәсәләнин кәлами олмасы әгли олмасындан хассдыр.

[2] Беләликлә, әгли дәлил, һәр нөв гијаси (ахатарышла әлә ҝәлән), истиграи (експериментал) вә тәҹрүби дәлилләрә аид олур.

[3] Биринҹи вә икинҹи нөгтәләрә әсасән ајдын олур ки, мәсәләнин кәлами олмасы илә әгли олмасы арасында сөзүн хүсуси мәнасында үмум вә хүсус мин вәҹһ (бир ҹәһәтдән үмуми, диҝәр ҹәһәтдән исә хүсуси) мәнасындадыр.  

[4] Гејд етмәк лазымдыр ки, бу бәһсдә гәбул едилән гијас (мүгајисә илә дәлил әлә ҝәтирмәк), Әһли-Бејт (әлејһимуссалам) мәктәбиндә мүхалифәт олунан гијасла фәрг едир. Бу гијас, мәнтиги бир дәлилдир ки, әслиндә бизи фигһи бир һөкмә апарыб чыхарыр. Амма, гәбул едилмәјән гијас, мәнтигдәки тәмсилдир ки, онун васитәси илә шәри һөкмә јетишмәк истәјирләр. Она ҝөрә дә бу ики гијас дәлилини гатышдырмамагдан өтрү гәбул едилмиш гијасдан       “истинбат гијасы” кими ад апарылыр. Нүмунә үчүн, мүҹтеһид рәвајәтлә растлашыр ки, онда “сәлли” кәлмәси сөзүн әмр фомасында ишләнмишдир. О, гејд едир: “сәлли” (намаз гыл!) кәлмәси сөзүн әмр формасы олуб заһирдә “ваҹиб” мәнасыны верир. Беләликлә, намазын гылынмасы ваҹибдир.

[5] Мәһди Һадави Теһрани, Мәбани калами иҹтиһад, сәһ-22-24.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Aya qadın edə bilər ailəsinin icazəsi olmadan internetdə başqalarıyla rabitə yaratsın?
    6619 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/02/07
    Müctəhidlərin bu sual qarşısında olan cavabları ibarətdir: 1.             Xamineyi: Əgər kişinin malından istifadə etmirsə, icazə lazım deyil, amma diqqət etmək lazımdır naməhrəmlə rabitə həmişə fəsadla birlikdədir və ya günaha düşmək qorxusu vardır və caiz deyildir (icazə verilmir).
  • Başqasının uşağını validenylərinin icazəsi ilə ədəbləndirməkdən ötrü döymək olarmı?
    4298 Cürbəcür 2015/05/30
    Sualın mövzusunda həddi buluğa çatdıqdan sonra icazə yoxdur və artıq bu yaşda ata-ananın icazəsinin təsiri yoxdur. Amma bəzi fəqihlər[1] zərurət olan halda buna icazə verirlər və o həddə qədər ki, uşağın bədəni qızarmış və qaralmış olmasın. Əlavələr: Mərce təqlid alimlərinin bu suala cavabları:
  • Məsum kəlməsinin xarici mənası nədir?
    10589 Qədim kəlam 2012/06/13
    İsmət daxili bir qüvvə və nəfsani bir xüsusiyyətdir ki, ona sahib olanı günah etməyi düşünməkdən (o ki, qala günah etməyə) saxlayır. Elmi termində, səhv, unutqanlıq və günahdan qorunmaq mənasındadır. Ümumi bir bölümdə ismət iki növdür: 1. Ümumi məsumluq və günahdan qorunma.
  • Başqasının malından vəqf etməyin hökmü nədir?
    6178 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/10/11
    Vəqf etmək o vaxt düzgün olar kivəqf edən özü sahib olduğu maldan vəqf etsin.[1] Nəticədə zorla aldadmaqla və nahaq başqalarından mal ilə verilmiş vəqf batildir vəqf edən o mala zamindir və boynunda həqqunnas var başqa sözlə desək bu vəqf etməklə boynundan həqqunnas götürülmür.
  • Вилајәти фәгиһин васитә илә сечилмәси гајдасында дөвр ирады гаршыја чыхыр. Буну неҹә һәлл етмәк олар?
    7627 Nizamlar (Qurluşlar) 2010/02/06
    Һазырда Иран Ислам Республикасында вилајәти фәгиһи сечән мүтәхәссисләр (хубраган) мәҹлисини мүһафизләр шурасы тәсдиг едир. Инди бела бир шүбһә јараныр ки “әҝәр мүһафизләр шурасыны рәһбәр тәсдиг едирсә, мүһафизләр шурасынын үзвүләри вилајәти-фәгиһи сечән мүтәхәссисләри тәсдиг едирсә, вә онлар да рәһбәрлији сечирсә, бу мәсәлә гејри-мүмүкүн олан ...
  • Tarixdə imamların bir baxışla insanları batini (mənən) hidayət etmələrinin nümunəsi vardırmı?
    5734 Qədim kəlam 2012/04/10
    İmamət məqamının “haqq məzhəbinin ali hədəflərini həyata keçirmək və məqsədə çatdırmaq mənasından ibarət olan hidayət” olmasına diqqət yetirməklə bu məqam təkcə zahirdə yol göstərməyə deyil, təkvini hidayətə də şamildir. Bu, hazırlığı olan qəlblərə imamın ruhi nüfuzu, batini təsiri, vücud şüasının saçması və onları mənən hidayət etməsi mənasınadır. ...
  • Niyə İslami ölkələrdə fəsad rəvac tapır və yayılır?
    6841 Nəzəri əxlaq 2010/06/15
    Qurani kərim baxışından İslami məmləkətlərdə fəsadın yayılması və səbəbləri bir cümlədə xülasə olur: Allaha imanın olmaması və zalıma küfr etməməklə açıqlanər. Yəni Allahla olmayan və Allah rənginə boyanmayan hər şey fəsada çəkilir. Qarşəsənda isə Allaha inanc və zalımlasra boyun əyməmək, əlbəttə hər ikisi olan surətdə və bir- birinin ...
  • Bəqərə surəsinin 228- ci ayəsində, kişinin qadından üstün olmasını deməsi, Allahın ədalətli olması ilə ziddiyyəti yoxdurmu?
    19298 Təfsir 2011/04/13
    Bu ayə təlaq verilmiş (boşanmış) qadınlar barəsində olan ayədir və rəci təlaqın hökmlərindən biri yəni iddə zamanında onların ərlərinin qayıtmasıdır. Ümumi bir qanuna yəni qadınların hüquq və vəzifələrinin bərabər olmasına işarədir. Quran ayələrinin cəmindən və bu ayədən məlum olur ki, Allah üstünlüyü təqvada bilir. Hökmlərdə qadınla kişinin bərabər olmasını ...
  • haqqında qeybət olunandan hallallıq almadan edilən qebyətdən tövbə etmək olarmı?
    6416 Əməli əxlaq 2015/05/28
    Qeybətin haqunnas olduğunu nəzərə alaraq, ilk mərhələdə halallıq və razılıq lazımdır. Ondan sonra Allah dərgahında tövbə etmək zalımdır. Amma, hər hansı dəlilə görə qeybət olunmuş şəxsdən hallalıq almaq mümükün olmasa, əgər məsələ açıqlansa daha acınacaqlı hadisələrə səbəb olarsa ...bu halda, Məsum İmamların (əleyhimussalam) rəvayətlərinə əsasən, istiğfar etməli ...
  • Məsxərə etməyin dəqiq mənası nədir? Karikatura çəkmək də məsxərənin nümunəsi hesab olunmur?
    12902 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/14
    Lüğət alimləri və Quran müfəssirlərinin əksəriyyəti məsxərə və istehzanın eyni məna daşıdığını demişlər. Məsxərə və istehza etməyin mənası odur ki, bir şəxsi təhqir etsinlər, onun məqam və şənini alçalsınlar, yaxud dini və insani təlimlərdən, prinsiplərdən və əsaslardan hər hansı birini dəyərsiz qələmə versinlər və ona rişxənd etsinlər. ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164567 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    163157 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119632 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113421 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    110067 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93844 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54775 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53662 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45971 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45638 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...