Ətraflı axtarış
Baxanların
8195
İnternetə qoyma tarixi: 2011/10/20
Sualın xülasəsi
Dua kitabları kifayət qədər etibara malikdirmi?
Sual
“Misbahuz-zair”, “Əl-bələdul-əmin”, “Misbahu Kəfəmi”, “İqbal”, “Əl-məzarul-kəbir” kitablarında gələn, eləcə də Əllamə Məclisinin “Məzar” kitabında istinad etdiyi dua kitabları mötəbərdirmi? Təvəssül bölməsində onlardan istifadə edə bilərikmi?
Qısa cavab

Burada üç məsələni qeyd etmək lazımdır:

1. Qeyd olunan kitablar, müəllifləri tərəfindən etimadlı sayılır və qəbul olunur. Bu mövzuya “Əl-məzarul-kəbir”, “Əl-bələdul-əmin” kitablarının müqəddiməsində işarə edilmişdir. Mərhum Əllamə Məclisi bu kitablara etimad etmiş, onların müəlliflərini də böyüklüklə, əzəmətlə yad etmişdir.

2. Bizim fəqihlərimiz öz üslublarına əsasən, hər bir rəvayəti rical elmi nəzərindən araşdırır, sonra ona əməl edirlər.

3. Həmin fəqihlər mənbələrdəki “mən bələğ” ünvanlı qaydanın məzmununun dəlaləti ilə rəvayət və xəbərlərə istinad etməklə dua və s. kitablar barəsində demişlər: “Bu kimi rəvayətlərə “savaba çatmaq” ümidi ilə əməl etmək olar, əql və şəriət baxımından bu yolla təvəssül etmək maneəsizdir.”

Ətreaflı cavab

Bu sualın cavabını üç məsələyə diqqət yetirməklə bəyan edirik:

1. Qeyd olunan kitablar müəlliflərinin və Əllamə Məclisinin nəzərindən araşdırılmışdır.

Bir tərəfdən, bu kitabların müəllifləri öz kitablarına xüsusi diqqət yetirmiş, onlardakı rəvayət və mətləblərin etibarına etiraf etmişlər. Mərhum Məclisi o kitabların özünə və müəlliflərinə xüsusi əzəmətlə yanaşmışdır.

Misal üçün: “Əl-məzarul-kəbir” kitabının müəllifi “İbni Məşhədi” adı ilə məşhur olan Şeyx Əbdüllah Məhəmməd ibni Cəfər Məşhədidir.

Əvvəla, müəllif öz kitabının müqəddiməsində yazır: “Mən bu kitabda şərafətli  məşhədlər (şəhadət yerləri) və ziyarətgahlar üçün müxtəlif ziyarətnamələri qeyd etmişəm, mübarək məscidlərə təşviqlə əlaqədar mətləbləri yazmışam, seçilmiş duaları və minacatları müvəssəq (etimadlı) ravilərə gedib çatan elə sənədlərlə qeyd etmişəm ki, onlar bu kəlmələri dinin böyük şəxsiyyətlərinə çatdırırlar.”

İkincisi: O, imamiyyənin böyük şəxsiyyətli alimlərindən, hədis şeyxlərindən biridir ki, icazənamələrdə onun adı gəlmiş, böyük şəxsiyyətlər onu əzəmətlə yad etmişlər. Məsələn, mərhum Şeyx Hürr Amili, İbni Məşhədini “əzəmətli şəxs və fəzilət sahibi” deyə qeyd edərək bəzi kitablarında onun adını çəkmişdir.[1]

Əllamə Məclisi (rəhmətullah əleyh) yazır: “Ziyarətlər bölməsində Məhəmməd ibni Məşhədinin qələmə aldığı böyük bir kitab vardır ki, Seyid ibni Tavus da ona etimad etmiş və tərifləmişdir. Biz o kitabı “Əl-məzarul-kəbir” adlandırdıq.”[2]

Başqa yerdə buyurur: “Əl-məzarul-kəbir” kitabının sənədindən onun mötəbər bir kitab olmasını başa düşürük. Seyid ibni Tavus özünün ziyarət və xəbərlərindən bir çoxunu bu kitabdan əxz etmişdir.”[3]

Mərhum Kəfəmi də özünün “Əl-bələdul-əmin” adlı kitabının müqəddiməsində yazır: “Ovzələr, dualar, təsbihlər və ziyarətləri əhatə edən bu kitab məsum imamlardan və din rəhbərlərindən nəql olunmuş, elə kitablardan götürülmüşdür ki, onların səhih olması qəbul olunur və biz onlara sarılmağa əmr olunmuşuq.”

Amma Seyid Əli ibni Musa ibni Tavusun yazdığı “Misbahuz-zair” kitabına gəldikdə isə, ondakı ümumi rəvayətlərə və ziyarətlərə diqqət yetirdikdə və ondan əvvəlki alimlərin kitabları ilə birlikdə nəzərə aldıqda görürük ki, o rəvayət və ziyarətlərdən çoxu Şeyx Səduq, Şeyx Mufid, Şeyx Tusi, İbni Quləveyh və s. böyük alimlərin kitablarında da gəlmişdir.

Burada mərhum Məclisinin kitabın mənbələri və müəllifləri barəsindəki sözünə qısa şəkildə işarə edirik:

O, "Biharul-ənvar"ın müqəddiməsinin 2-ci fəslində yazır: “Bil ki, bizim etimad etdiyimiz kitabların çoxu müəlliflərinə mənsub edilmə cəhətindən məşhur və məlumdur. Səduqun kitabları, hamısı “Tavus övladları” kimi məşhur olan böyük alimlərin kitabları... Kitablarının şöhrəti və müəllifin fəzilətləri bizi bu kitabların özü və müəllifləri barəsində tədqiqat aparmaqdan ehtiyacsız edən Kəfəminin kitabları və s.”[4]

2. Fəqihlər və islami məsələlərdə mütəxəssis olanların nəzərində şəri hökmlərin istixrac edilməsi ilə əlaqədar elmlərdən biri hədis barəsindəki “rical və dirayə” elmidir. Onlar öz aralarında adi olan bir qaydaya görə deyirlər: “Hər bir rəvayət islam hökmlərinin və ya dini-etiqadı maarifin bəyan olunması məqamdadırsa, bir fəqihin nəzərindən araşdırılmalıdır ki, görəsən sənəd cəhətindən səhih və etimad olunasıdır, ya yox? Bunu araşdırdıqdan sonra, sənəd baxımından heç bir problemi olmadığı zaman dəlalət baxımından araşdırılır. Hər bir fəqih öz nəzəriyyələri əsasında ona arxalanıb istinad edir və ondan bəhrələnir.”

Qeyd olunanlar məsum imamların dövrlərinə yaxın olan zamanlarda və o həzrətlərin yol göstərməsi ilə diqqət mərkəzində olan üslublardandır. Buna görə də Şeyx Səduq, Şeyx Mufid, Şeyx Tusi də rical elminə diqqət yetirməklə etimad olunası rəvayətlərdən istifadə etmişlər. Son əsrlərdə də bu mövzu yüksək məqamlı fəqihlərin diqqət mərkəzində olmuşdur.

Deməli, müəyyən bir kitabda gələn hər hansı bir rəvayət barəsində – əgər kitabın özü məşhur və müəllifi böyük şəxsiyyətli və görkəmli alimlərdən olsa – rical və sair kimi elmi cəhətlərdən araşdırılır, bundan sonra ona əməl edirlər.

3. Sualda qeyd olunan məsələ və onun oxşarları üçün yaxşı həll yolu və hər bir yerdə, hər bir şəxsin problemlərinin həll edilməsinə kömək edən incə məsələlərdən biri də fəqihlər arasında “mən bələğ” adlı bir qaydanın varlığıdır. Dua, ziyarət və s. kitablarda qeyd olunan müstəhəb əməllərə təşviq edən bir sıra rəvayətlərdə deyilir ki, əgər insan öz istəyi ilə onlara əməl etsə, filan savaba malik olacaqdır. Orada deyilir: “Tədqiqat aparmadan bu kimi rəvayətlərə əməl etmək caizdir, bu şərtlə ki, onda iki məsələyə riayət olunmuş olsun: 1. O əməlin haram olmasına dair dəlil olmasın; 2. O işi, “savaba nail olmaq” niyyəti ilə yerinə yetirsin.

Onların bu məsələyə dair dəlili də bu məzmuna dəlalət edən aşağıdakı rəvayətdir:

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام یَقُولُ مَنْ بَلَغَهُ ثَوَابٌ مِنَ اللَّهِ عَلَى عَمَلٍ فَعَمِلَ ذَلِکَ الْعَمَلَ الْتِمَاسَ ذَلِکَ الثَّوَابِ أُوتِیَهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنِ الْحَدِیثُ کَمَا بَلَغَه.

Məhəmməd ibni Mərvan deyir ki, İmam Baqir (əleyhis-salam)-ın belə buyurduğunu eşitdim: “Bir kəsə hər hansı bir işlə (müəyyən əməli əncam verməklə) əlaqədar Allah tərəfindən savab veriləcəyi deyilmiş olsa və şəxs də həmin savaba çatmaq ümidi ilə o işi yerinə yetirsə, həmin savab ona verilər, hətta o hədis ona çatdığı kimi olmasa da.”[5]

Fəqihlər və mərcəyi-təqlidlər bu kimi rəvayətləri tədqiq və öz fiqhi kitablarında onların məzmunlarını qəbul edirlər.[6]

Buna əsasən, “hər kəs dəstəmaz alan zaman filan duanı oxusa”, yaxud “yatdığı zaman bu zikri desə”, yaxud “Qədr” gecəsində filan duanı oxusa, yaxud imamları ziyarət edən zaman filan kəlmələri desə filan əcrə və savaba malik olacaqdır” deyə bəyan edən rəvayətlərə əməl etməyin nəinki heç bir eybi yoxdur, üstəlik əqlin hökmü ilə və işarə edilən səhih rəvayətlərə əsasən böyük Allah tərəfindən mərhəmətə layiq görülər.

Bir sözlə, mərhum Məclisinin “Məzar” kitabında istifadə etdiyi “Misbahuz-zair”, “Misbahu Kəfəmi”, “Əl-məzarul-kəbir” və s. kitablar müəlliflərinin nəzərindən mötəbər sayılır və qəbul olunur, Əllamə Məclisi də onların etibar dərəcəsini qəbul etmişdir. Demək lazımdır ki, “mən bələğəhus-səvab” ünvanı ilə irəli çəkilən çoxlu rəvayətlərə əsasən bu kimi işlərə əməl edilə bilər və savaba çatmaq üçün onlara istinad etmək olar.



[1] “Əməlul-amil”, 2-ci cild, səh. 252

[2] "Biharul-ənvar", 1-ci cild, səh. 18

[3] Yenə orada, səh. 35

[4] Yenə orada, səh. 26-35

[5] “Kafi”, 2-ci cild, səh. 87

[6] “Misbahul-üsul”, 2-ci cild, səh. 318 (Mərhum Ayətullah Xoinin dərslərinin təqriri)

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Mən atamın sağlığında öz malımdan müəyyən bir məbləğ ilə onun evinin üstündə bir ev tikmişəm. Vəfatından sonra xərclədiyim məbləği onun əmlakından götürməyə şərən haqqım vardırmı?
    5583 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/24
    Bu məsələdə bir neçə fərziyyə və ehtimal təsəvvür olunur ki, cavabı da onlara əsasən vermək lazımdır: 1. Əgər binaya əlavə etdiyiniz miqdarı atanıza, yaxud bacı və qardaş kimi yaxın adamlarınızdan birinə hədiyyə etmiş olsanız, bu halda onu geri ala bilməzsiniz. Çünki qohumlara verilən hədiyyəni geri ...
  • Bu aləm sona çatandan sonra təzə yaradılış olacaq?
    7110 Qədim kəlam 2012/09/01
    Allah ki, mütləq şəkildə fəyyazdır və feyz daimidir, bu fəyyazlıq daimi və ardıcıl yaradılışı tələb edir və yaradılışa laiq olan hər bir şeyi yaradır. Allahın fəyyaz və cavad olması yaratmaq və icad etməklə baş verir. Nəticədə fəyyaz olmağın tələbi yaradmaqdır. Allah heç vaxt feyzindən maneçilik ...
  • Allah kimdir və onu isbat etmək üçün hansı dəlillərdən istifadə etmək olar?
    13200 Qədim kəlam 2011/04/16
    Allah- Taala, mütləq kamal və varlıqdır ki, heç bir nöqsan və çatışmazlıq onda yoxdur. Bərabəri olmayan bir varlıqdır ki, hər işi görməyə hər an və zaman qadir, eşidən və şahiddir. İradə və ixtiyar sahibidir hər bir varlığın xaliqi (yaradıcısı) və diridir, hər xeyir iş və yaxşılığın mənbəyidir, bütün varlığı sevir ...
  • Quranda başqalarının qəlbin sındırmaq haqqında ayə varmı?
    24690 Təfsir 2011/08/23
    Hətta, əgərQurandabeləbirayəaçıqşəkildəyəni, “qəlbsındırmaq” ünvanıiləgəlməsədə
  • Allahın inkarının illəti onun isbatı dəlillərində çatdırılmanın zəif olmasıdır?
    7207 İslam fəlsəfəsi 2012/02/12
    Buna diqqət etməklə ki, İlahi Peyğəmbərlər özlərinin qəti hikmət və dəlilləri ilə yenədə öz zamanlarında kafir şəxslərin inkarı ilə qarşılaşıblar, bu, inkar edənlərin inadının nişanəsidir. Çünki, istəmirlər həqiqi təsdiq edələr. Baxmayaraq ki, kifayət edən dəlillər göstərilib və onların dəlillərinin hamısı rədd olunub. ...
  • Nəyə görə Allah- Taala təlaqdan şiddətli şəkildə edir?
    6843 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2012/02/12
    İzdivac və təlaqın arasındakı qarşıdurmanı nəzərə alaraq, Allah- Taalanın təlaqdan nifrət etməsinin fəlsəfəsinə əl tapmaq üçün əvvəlcə gərək izdivacın əhəmiyyəti bəyan ola.[1]Allah- Taala Quranda, insanın cüt yaradılmasını İlahi nişanələrdən sayıb və onun aramlıq və rahatlığına səbəb olar.[2] Məsumların (ə) ...
  • Qurani-kərimdə gözəllikşünaslıq məsələsini isbat edən ayələr vardırmı?
    10202 Təfsir 2012/07/22
    Farsca ziba (gözəl) kəlməsinin müxtəlif mənaları vardır: layiqli, yaxşı, xoş surət. Termində isə kamalın üzərinə çəkilmiş şəffaf bir pərdəyə deyilir. Ümumiyyətlə, gözəlliyin dörd növü vardır: Hiss olunan, hiss olunmayan, məqul (əqli) və Allah-taalanın mütləq gözəlliyi. Quran nəzərindən insanın gözəlliyi, təbiət gözəlliyi, mənəvi və əxlaqi gözəlliklər ...
  • Nə üçün “Fatihə” (“Həmd”) surəsi “Səb`ul-məsani” adlandırılır?
    13961 Təfsir 2012/06/23
    Təfsir kitablarına və rəvayət mənbələrinə müraciət etməklə aydın olur ki, Qurani-əzim və “Səb`ul-məsani” dedikdə nəyin nəzarətə tutulmağı ilə əlaqədar müxtəlif nəzəriyyələr vardır: Bəziləri inanırlar ki, məqsəd Quran və onun ayələridir. Bəziləri inanırlar ki, “Səb`ul-məsani” dedikdə məqsəd “Həmd” surəsidir. Çünki bu surə Peyğəmbər (səlləllahu ...
  • Şiədə olan ədllə Mötəzilə ədlinin fərqi nədir?
    7901 Qədim kəlam 2012/04/17
    Şiə və Mötəzilə hər iki məktəb ədli öz məzhəbinin əsaslarından biri kimi tanıtdırırlar və hər iki məktəbin hüsnü qubhi əqliyə etiqadı vardır. Bu mənada kı bir sıra mövzular var ki, hətta müqəddəs şəriət tərəfindən onlarla əlaqədar bir hökm nazil olmasa da, əqil tək başına onların yaxşı və ya ...
  • Allah- Taalanın şəxsiyyəti varmı?
    6834 Nəzəri irfan 2011/05/05
    İslam dini xristianlığın əksinə olaraq Allah taalanı insan kimi təsəvvür etmir və etməyi də qadağan edir. Həmçinin Allah taalanı insan formasında (qiyafəsində) deyil, əksinə bənzəri olmayan nəhsayətsiz (sonsuz) vücud olaraq tanıtdırır. Bu cəhətdən də Allah taala insanla müqayisə olunmur; insanda olan sifətlərin heç biri onda axtarılmır və ya insanda olan ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164571 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    163186 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119637 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113432 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    110090 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93854 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54777 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53682 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45975 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45643 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...