Ətraflı axtarış
Baxanların
7165
İnternetə qoyma tarixi: 2013/08/26
Sualın xülasəsi
Дини сијасәтдән ајыран секулјаризм тәфәккүрү неҹә јараныб?
Sual
Дини сијасәтдән ајыран секулјаризм тәфәккүрү неҹә јараныб?
Qısa cavab

Гәрбдә интибаһ дөврүндән сонра христиан-килсә һакимијјәтинин јени јаранан елми-фикри ҹәрәјанларла чарпышдығы дөвр нәһајәт, динин сијасәтлә ајры олдуғу тәфәккүрү мејдана чыхартды.

 

“Секулјаризм” фикри гәрб тәфәккүр дүнјасына мәнсубдур. Бунун да әсаслы сәбәбләри вардыр. Һәр һалда илаһи идејалары ашыламајан, ади фәрдләрин истәји әсасында тәһриф олунан бир дин (христианлыг) һеч вахт бәшәријјәтин етимадыны там доғрултмајаҹаг.

 

Ətreaflı cavab

ХV әсрин орталарындан башлајараг Гәрбдә гәдим Рум вә Јунан мәдәнијјәтинә мејлли тәзә бир тарихин башланғыҹ илләринә тәсадүф олунур.[1] Даһа сонра бу һадисәләр XVI әсрин орталарында Мартин Лутер кими ислаһатчы диндарларын васитәси илә ислаһат дөврүнә гәдәм гојду.[2] Нәһајәт, өзүнә чохсајлы тәрәфдар топлајан бу ҹәрәјан XVII-XVIII әсрләрдә Гәрбдә шүур вә ағыла әсасланан фикирләрә бәраәт газандыра билди.[3] О дөврүн диндар мүтәфәккирләри дә белә нәтиҹәјә ҝәлдиләр ки, килсә үсул-гајдалары мүасир фикир вә еһтијаҹлары өдәмәјә гадир дејил. Бу фикирләр о гәдәр ҝенишләнди ки, нәһајәт, дин јалныз инсанын Аллаһла шәхси рабитәси анламы кими үнван алды вә ахирәт аләминә дә онун әсасында мәна верилди. Беләликлә, дин тамамилә иҹтимаи-сијаси һүдудлардан тәҹрид олунду вә ону сијасәтдән ајыран секулјар фәлсәфи дүнјаҝөрүшүнүн[4] әсасы гојулду.

 

Амма секулјаризм фикри илә гаршылашанда, үмуми тәрздә дејил, мәһз, Гәрбин христиан-килсә һакимијјәтинә гаршы мөвгеји һагда данышылмалыдыр. Чүнки дүзҝүн дүнјаҝөрүшүнү ашыламајан, тәһрифә мәруз галан вә һәр һансы инсани еһтијаҹлары өдәјә билмәјән дин мәһкумдур. Бир дә ки, Иса пејғәмбәрин шәриәти сонунҹу дин олмамыш вә о өзү дә һеч вахт өзүнү сонунҹу пејғәмбәр елан етмәмишдир. Мөвҹуд “Инҹил”ләрдә дә ондан сонра сон елчини мүждәләјән ишарәләр вардыр.

 

Амма Ислам дининин сонунҹу дин олараг һәр һансы тәһиф вә хәтадан узаг олмасы факты данылмаз мәсәләдир вә онун идејаларында динин сијасәтдән ајры олмасы һагда фикирләр дә тәбии олараг рәдд едилир. Бунунла белә, бәзән мүсәлманлар арасында ортаја чыхан бир сыра “мүтәфәккир”ләрин әкс мөвгеләри исә гәрб-секулјар идејаларындан мәншәләниб. Исламдан хәбәрсиз олан беләләри елә ҝүман едирдиләр ки, бу фикирләр Ислам дүнјасында да дөнүш вә инкишаф јарадаҹаг. Мәсәлән, доктор Ҹабир Усфур өзү Әли Әбдүррәззагын “Әл-Ислам вә үсулил-һикәм” китабына јаздығы мүгәддимәсиндә белә гејд едир: “Биз Рәфаәт Тәһтави, Мәһәммәд Әбдүһ вә Әли Әбдүррәззаг кими шәхсиијјәтләрлә фәхр едир вә онлары нүмунә билирик. Чүнки онлар инкишаф етмиш мәдәни-иҹтимаи гурулушун тәрәфдарларыдыр.

 

 

[1] Renaissance—ренессанс

[2] Reformation—көкүндән дәјишдирмә

[3] Enlightenment—маарифләнмә

[4] Secularism—дүнјәви, гејри-дини

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • İmam Zaman (əleyhis-salam)-ın at və qılınca qiyam edəcəyi barəsində izah verin: bu məsələ düzdürmü? Müharibə təyyarələri ilə necə döyüşə bilər?
    5249 Qədim kəlam 2012/04/19
    Rəvayətlərdə gələn şahidlərə diqqət yetirməklə imam Zaman (əleyhis-salam)-ın at və qılıncla qiyam etməsi kinayə mənasını – qəhr və qələbə mənası daşıyır. Necə ki, Quranda deyilən “at ilxılarından olan qüvvə ilə silahlanın” cümləsi insanın güclənərək düşmənə hücum etməsinə səbəb olan hər növ silaha şamildir: istər nizə olsun, istərsə ...
  • haqqında qeybət olunandan hallallıq almadan edilən qebyətdən tövbə etmək olarmı?
    4776 درمان رذائل اخلاقی 2015/05/28
    Qeybətin haqunnas olduğunu nəzərə alaraq, ilk mərhələdə halallıq və razılıq lazımdır. Ondan sonra Allah dərgahında tövbə etmək zalımdır. Amma, hər hansı dəlilə görə qeybət olunmuş şəxsdən hallalıq almaq mümükün olmasa, əgər məsələ açıqlansa daha acınacaqlı hadisələrə səbəb olarsa ...bu halda, Məsum İmamların (əleyhimussalam) rəvayətlərinə əsasən, istiğfar etməli ...
  • Həsrət eviynən həsrət gününün fərqi nədir?
    5972 Təfsir 2011/11/03
    Quranda və rəvayətlərdə "həsrət evi" ifadəsi gəlməyibdir. Təkcə "həsrət günü" ibarəti (həsrət əldən çıxmış şeylər üçün təəssüflənmə günü mənasına işlənibdir). Quranda bir dəfə rəvayətlərdə isə çox istifadə olunubdur. Quranda və rəvayətlərdə "həsrət günündən" məqsəd qiyamət günüdür çünki Qiyamət günündə cənnət əhli həsrət çəkəcəklər ki, bundanda yaxşı olub yüksək ...
  • Dünyada xeyir və şər, gözəllik və çirkinlik olmasına rəğmən Allahın mehriban olmasını neçə isbat etmək olar?
    23274 Qədim kəlam 2011/09/10
    Allah insanı mümkün olan ən yaxşı halda yaratmış, onun həm bu dünyadakı, həm də o biri dünyadakı ehtiyaclarını, tamamilə, təmin etmişdir. Daha doğrusu, bütün varlıqları insan və ona xidmət etmək üçün yaratmışdır. Bunun özü Allahın insana qarşı nə qədər mehriban olduğunu göstərən ən güclü arqumentdir. Habelə O, başqa varlıqlara qarşı ...
  • Evə, qııla və sikkəyə xümus düşürmü?
    5144 O şey ki, ona xums təəlluq tapır 2012/10/15
    Məunədən olan şeyələrə xümus düşmür. Məunə yaşayışın xərclərindən ibarətdir. Numunə olaraq: Yemək, geyinmək, yaşayış üçün ev, lazımi əşyalar, maşın və ... Əlbəttə bunların hamısı o surətdədir ki, insanın şənində olsun. Nəticə etibarı ilə əgər öz şənindən bahalı ev alarsa, öz şəni miqdarından çox olan miqdara xümus ...
  • Təşəhhüd və salam halında hansı əməllər müstəbdir?
    8033 Namazın müstəhəbləri 2015/04/19
    Namazın salam və təşəhhüdündə müstəhəb sayılan əməllər aşağıdakılardır: Təvərrük halında oturmaq, Yəni namaz qılan adam sol budu üstə otursun, və sağ ayağının üstünü sol ayağının üzərinə qoysun. Təşəhhüddən sonra desin: “Əlhəmdulillah” ya da desin “Bismillah və billah vəlhəmdu lillahı və xəyrul əsmai ...
  • Əl telefonuna enerji yükləməkdən ötrü məscidin işığından istifadə etmək olarmı?
    4691 Məscidlərin və müqəddəs yerlərin əhkamı 2015/06/02
    Baxmayaraq ki, məscidin işığından və vəsilələrindən şəxsi məsələlərdə istifadəsinə icazə yoxdur amma, dəqiq bilinsə ki, məscidi tikən və ya onun şəri hamisi bu işə icazə versə, iradı yoxdur. Əlavələr: Təqlid mərce müctehidlərinin bu mövzuda nəzərləri:[1] Həzrət ayətullah üzma Xamnei (Allah qorusun); Əgər vəqf olunana ...
  • Öz iradəmizi necə gücləndirək?
    11117 Əməli əxlaq 2011/04/13
    İradəli şəxs o insandır ki, çətinliklə üzləşdikdə, onun öhdəsindən layiqincə gəlsin, onu yerinə yetirmək qərarına gəlir və öz səyi və payidarlığıyla onu icra edir. Aşağıdakı göstərişlər iradənin təqviyət olması üçün sifariş olunmuşdur: 1. Həyatınızda və yaxud hər hansı bir işi ilk mərhələdə yerinə yetirmək üçün onun hədəfini özünüz üçün ...
  • Hermonotik nədir və onunla nisbiliyin arasında nə kimi əlaqə vardır?
    5624 Təzə kəlam 2012/09/24
    Hermonotik kəlməsi iki termində işlənir: a) Ümumi termin: Ümumi termində bu kəlmə mətnin təfsiri barəsində aparılan hər növ tədqiqata şamil olur. Buna görə də hermonotik bu zəmində bütün mərhələlərə şamil olur, hətta üsul elmindəki “kəlmə” bəhsi də hermonotik bəhslərdən hesab olunur. b) Xüsusi ...
  • Xeyir əməllə həsənə və salehlin fərqləri nədir?
    6679 Əməli əxlaq 2011/05/17
    Xeyir, həsənə, saleh kəlmələri lüğət baxımından fərqli mənalara malik olsa da, xarici nümunə və işlədilmə baxımından aralarında heç bir fərq yoxdur. ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    157275 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    137963 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    113168 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    103349 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    86764 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    78453 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    50867 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    39438 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Saqqal və bədən tüklərini kəsməyin hökmü nədir?
    38917 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/08/09
    Ülgüc və ya üz qırxan maşınla yalnız üz tüklərini (saqqalı) dibindən qırxmaq[1] (belə ki, başqaları - onun üzündə saqqal yoxdur – deyə) ehtiyat vacibə görə caiz deyil.[2] Əlbəttə, saqqalın bir hissəsini belə kəsmək, onu tam kəsmək hökmündədir.
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    38377 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".