Ətraflı axtarış
Baxanların
6313
İnternetə qoyma tarixi: 2011/04/14
Sualın xülasəsi
Bütün həyatı boyu azğınlıqda, günahda və s. olan bir insanın özü heç bir rol ifa etmədən onun axirətdəki vəziyyəti başqalarının ehsanı, yaxşılığı, duası və s. səbəbi ilə necə dəyişilə bilər?
Sual
Bütün həyatı boyu azğınlıqda, günahda və s. olan bir insanın özü heç bir rol ifa etmədən onun axirətdəki vəziyyəti başqalarının ehsanı, yaxşılığı, duası və s. səbəbi ilə necə dəyişilə bilər?
Qısa cavab

Sualda işarə edilən məsələ nə tamamilə qəbul, nə də tamamilə inkar edilir. Bu, günahın növünə və günahkar şəxsin kim olmasına bağlıdır. Çünki Allaha şərik qoşmaq kimi bəzi günahlar heç vaxt bağışlanmır. “Həqqun-nas” (camaatın haqqı) kimi bəzi günahlar isə, günahkarın ölümündən sonra, başqalarının onun haqqında etdiyi dua və ehsanlar vasitəsi ilə belə bağışlanmır; yalnız haqq sahiblərinin razılığını əldə etməklə onun bağışlanmasına şərait yaranır.

Günahkar şəxs bəzən cəhalət üzündən müəyyən bir günah iş görür ki, peşman olub tövbə etdikdən sonra onun bağışlanmasına ümid olunur. Bəzən o, Allah qarşısında üsyankarlıq və inadkarlıq üzündən müəyyən bir günah işi görür ki, bunu da bərpa etmək lazımdır. Günahı və onun təsirlərini bərpa etmək həm günahkar şəxsin öz tərəfindən baş verə bilər, həm də başqaları onun tərəfindən əncam verə bilərlər.

Əlbəttə, insan öz səy və fəaliyyətindən artıq şeyə haqlı deyildir, lakin bu məsələ Allahın lütf və mərhəməti sayəsində ləyaqətli olan insanlara müəyyən nemətlər verilməsinə mane olmaz. Burada “layiq olmaq”la “ehsan və mərhəmət etmək” bir-biri ilə tamamilə fərqli olan iki məsələdir.

Bundan əlavə, başqalarının (günahkar şəxs barəsində) etdiyi ehsan, yaxşılıq, dua, şəfaət və s. də hesab-kitabsız deyildir və bir növ şəxsin özünün fəaliyyətlərinə bağlıdır. Misal üçün, şəfaət məsələsində şəfaət edən şəxs ilə mənəvi rabitə icad edilməsinə və bu sahədə bir növ səy və fəaliyyətə ehtiyac duyulur. Həqiqətdə şəfaət olunacaq insanda mənəvi inkişaf, ruhi qabiliyyət və səlahiyyət olmalıdır. Bitki su, torpaq, enerji və s.-dən kömək almadan kamal dərəcəsinə çata bilməz, amma gərək onun varlığında inkişaf etmək üçün qabiliyyət və istedad da olsun ki, sudan, enerjidən və s.-dən kömək almaq onun vəziyyətinə faydalı olsun.

Ətreaflı cavab

Cavabın aydınlaşması üçün aşağıdakı incəliklərə diqqət yetirmək lazımdır:

1. Hər günahın iki yönü vardır: onun biri Pərvərdigari-aləmin müqabilində üsyankarlıq, itaətsizlik və Onun hörmətini pozmaq (Pərvərdigarın haqqına zülm rəva görmək), digəri isə günahkar şəxsin özü və cəmiyyətdəki başqa şəxslərlə əlaqədar olan yönüdür (günahkar şəxsin özü və camaatın haqqına zülm).[1]

2. Günahlar günahın əncam verildiyi zaman və məkan şərtlərinin müxtəlifliyini, günahların təfavütünü, günahkar şəxslərin şəxsiyyətini nəzərə almaqla eyni səviyyədə deyildir və bir-biri ilə fərqlidir. Təbiidir ki, onların cəzaları da fərqli olacaqdır.

Misal üçün, Quranda Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in həyat yoldaşları barəsində buyurulur: “Əgər siz çirkin iş görsəniz, onun cəzası da iki qat artıq olacaqdır.”[2] [3]

Başqa misal: İmam Riza (əleyhis-salam)-dan nəql olunan bir rəvayətdə oxuyuruq: “Bir kəs aşkarda günah edirsə və ya günah işi yayarsa zəlildir. Günahı gizlində və məxfi şəkildə əncam verən şəxs isə bağışlanar.”[4]

3. Bir bölgüdə günahlar “Allahın haqqı” və “camaatın haqqı” olmaqla iki qismə bölünür. Rəvayətlərdə belə qeyd olunur: “Allah həqqun-nasdan (camaatın haqqı) ibarət olan günahları yalnız o vaxt bağışlayır ki, haqqın sahibi onu bağışlamış olsun.”[5]

Buna əsasən, bu qisim günahlar heç vaxt günahkar şəxsin özünün və ya başqalarının onun barəsində etdiyi dua və istiğfar ilə – istər onun həyatında olsun, istərsə də onun ölümümdən sonra – bağışlana bilməz; əksinə haqq sahibinin razılığı əldə olunmalı, yaxud haqq sahibi öz haqqından keçməlidir. Misal üçün, əgər bir şəxs başqasının əmlakını tələf və ya qəsb edibsə, malın sahibi razı olmayınca, Allah-taala belə bir günahı bağışlamayacaqdır.

4. Günahlar kiçik və böyük olmaqla iki qismə bölünür. Böyük günah o günahlara deyilir ki, İslam nəzərindən çox ciddi məsəlidir və Qurani-məciddə qadağan olunmaqdan əlavə, bu işi görənlərə ilahi əzab vədəsi də verilmişdir. Misal üçün: zina, günahsız insanı qətlə yetirmək, sələmçilik və s. Bunlar bir çox rəvayətlərdə də qeyd olunmuşdur.[6]

Kiçik günahlar isə o günahlardır ki, sadəcə qadağan olunur. Qurani-məcid kiçik günahlarla əlaqədar bağışlanmaq vədəsi verərək buyurur: “Əgər nəhy (qadağan) olunan böyük günahlardan çəkinsəniz, kiçik günahlarınızı bağışlayar və sizi gözəl bir məqama daxil edərik.”[7]

Bu şərif ayəyə əsasən, insan böyük günahlardan çəkinərsə, onun kiçik günahları bağışlanar. Amma diqqət yetirmək lazımdır ki, bəzən müəyyən şəraitlərdə kiçik günahlar böyük günahlara çevrilir və bu ilahi vədənin şamil olma dairəsindən xaric olur.[8] Yəni kiçik günahların bir çoxu böyük günahlara çevrilir. Belə ki, Allah-taala nəinki onların barəsində bağışlanmaq vədəsi verməmiş, üstəlik əzab vədəsi də vermişdir.”[9]

5. Digər bir təsnifdə günahları iki qismə bölmək olar:

a) Bəzi insanlar cəhalət və nadanlıq üzündən müəyyən bir günah iş görür, bundan sonra dərhal peşman olaraq tövbə edir və onun bərpa etmək məqamına gəlirlər. Allah-taala onların barəsində bəxşiş və bağışlanmaq vədəsi vermişdir.[10]

b) İnsan günah işlərin günah olmasını bilə-bilə onu əncam versə və bundan sonra peşman olmasa; şübhəsiz, bu dəstə insanlar Allah tərəfindən bağışlanmayacaqdır.

Yuxarıda qeyd olunanlardan məlum olur ki, Pərvərdigari-aləmin günahları bağışlaması və günahkar şəxsin vəziyyətinin müsbət istiqamətə dəyişilməsi yalnız o günahlar barəsində mümkündür ki, şəxsin tərəfindən lazımi səbəb və vasitələrin əldə edilməsi ilə[11] Allah tərəfindən də bağışlamaq və əfv vədəsi vermiş olsun.

Amma bir insan bütün həyatı boyu günah və azğınçılıqda olsa, başqalarının ehsan, yaxşılıq və duası ilə bağışlanması necə mümkün ola bilər?! Belə olan halda onun axirətdəki taleyi necə dəyişilə bilər?!

Demək lazımdır ki, günaha və azğınlığa qərq olanların hamısı belə deyildir və başqalarının əməl və ehsanları ilə onların vəziyyətinin dəyişməsi mümkün deyildir. Amma Allah-taala tərəfindən bağışlanmaq və əfv vədəsi verilən günahkarlarda isə belə ümid vardır ki, hətta başqalarının dua və ehsanı ilə belə, əfv edilsin. Çünki Quranda buyurulur: “Həsənələr (yaxşı əməllər)[12] pis işləri (və onun acınacaqlı təsirlərini) aradan aparır.”[13]

Quranın bir ayəsinə əsasən günahkar şəxsin öz həyatında gördüyü müəyyən yaxşı işlər səbəbi ilə günahları bağışlanıb, onların pis, ağır təsirləri aradan getdiyi kimi, başqaları da yaxşı işlər görüb, ehsan etsə və onun savabını (günahkar) bir şəxsə hədiyyə etsələr, bu əməllər də həmin şəxsin günahlarının bağışlanmasına və onun təsirlərinin aradan getməsinə səbəb olacaqdır.

Çoxlu rəvayətlərdə deyilir: Bir şəxs dünyadan gedən zaman əgər başqaları (övladları, yaxud başqa şəxslər) namaz, oruc, həcc, sədəqə, qulların azad edilməsi və s. kimi yaxşı işləri görərək savabını dünyadan getmiş həmin şəxsə hədiyyə etsələr, bu əməllərin savab və mükafatı o meyitə çatacaqdır.[14]

Şübhəsiz, başqaları tərəfindən görülən yaxşı işlərin və ehsanların savabı günahkar şəxsə çatan zaman bu savablar günahkar şəxsin günahlarının pis təsirlərini bərpa etmək miqdarında olsa onun günahları təmizlənəcəkdir. Ümumiyyətlə, Allahın ədaləti tələb edir ki, günahkar şəxsin barəsində başqalarının yaxşı əməllərini – həmin yaxşı əməllərin meyarına müvafiq olaraq – bağışlasın. Çünki Allah-taala öz Peyğəmbərinin dili ilə bu yolu açıq qoyduğunu bəyan etmişdir.[15]

Bu dünyada da əgər bir şəxs pis və yaramaz işlər görüb başqasına xəsarət vurarsa, bundan sonra üçüncü bir şəxs bu xəsarətləri bərpa edərsə, şübhəsiz, xəsarət görmüş şəxs razı olacaqdır. Əgər razı olmazsa, onda onu məzəmmət edərlər. Deməli, “necə olur ki, günahkar şəxs dünyadan getdikdən sonra onun günahları başqalarının onun barəsində etdiyi yaxşı əməllər və ehsanlar səbəbi ilə bağışlanmış olsun?!” deyə heç bir suala və təəccübə yer yoxdur.

Bəli, əgər bir insan, bütün yaxşı əməl sahiblərinin öz yaxşı əməllərini ona hədiyyə edəcəkləri təqdirdə belə, yenə də onun böyük və sonsuz günahları bərpa olunmayacaq dərəcədə ağır günahlara düçar olubsa, belə olan halda başqalarının xeyir əməlləri onun günahlarının tamamilə bağışlanmasına əsla səbəb olmaz; sadəcə onun günah yükü azaldılar və Allah-taala onun əzabını müəyyən qədər yüngülləşdirər.[16]

Qeyd olunmalıdır ki, Allah-taala ədalətli və hikmət sahibi olub bəndələrinin heç birinə zərrə qədər belə, zülmü rəva görmədiyindən heç bir bəndənin əməlini görməməzliyə vurmur, heç bir yaxşı əməl sahibinin əcr və mükafatını zay etmir. Allah-taala bizim nəzərimizdə günahkar və ilahi əzaba layiq olan bir çox insanları bağışlaya bilər, çünki biz onun əməl və rəftarlarının hamısından agah deyilik. Lakin mütəal Allah onların hamısından agah olduğundan, eləcə də bizim agah olmadığımız çoxlu (yaxşı) şeyləri bildiyindən məğfirətə və əfvə layiq görülməsini Allah-taalanın bildiyi, bizim isə xəbərdar olmadığımız həmin yaxşı əməllərin hesabına qoymalıyıq.

Əlbəttə, qafil olmamalıyıq ki, adətən insanın başqaları üçün Allahdan bağışlanmaq istəməsi və xalis dua etməsi o (başqa) insanın öz həyatında yerinə yetirdiyi müsbət cəhətlərə və xeyir əməllərə görədir; əks halda, əgər öz həyatında heç bir müsbət yönə malik olmayıbsa, həyatının başdan-başı günahla dolu olubsa, heç kəs onun barəsində xalis niyyətlə və səmimi-qəlbdən dua etməyəcəkdir, hətta onun övladları və yaxın adamları belə! Onun yaxın adamları əgər nasaleh (ləyaqətsiz) adamlar olarsa, onu ümumiyyətlə yadlarına salmazlar; yox əgər saleh insanlar olarsa, ona qarşı müsbət nəzərləri yoxdur ki, onun barəsində israrla dua etmiş olsunlar.

"Təfsiri-nümunə" kitabında şəfaəti irəli çəkən ayələrlə əlaqədar belə sual irəli çəkilir: Şəfaət bəyan olunan ayələr və ya “Tur” surəsinin 21-ci ayəsi – “behişt əhlinin övladlarını da onlara qovuşdurarıq, halbuki onun övladları bu yolda səy etməmişlər”, yaxud rəvayətlərdə deyilən “hər vaxt bir şəxs xeyir işlər görərsə, bu xeyir işlər onun övladlarına da çatar” kəlamı “qiyamət günü hər bir şəxsin əməyinin hasili yalnız onun öz səyinə bağlıdır” ayəsi ilə necə uyğun gələ bilər?!

Quran buyurur ki, insanın öz səy və fəaliyyətlərindən artıq bir haqqı yoxdur, lakin bu məsələ Pərvərdigari-aləmin lütf və mərhəməti ilə müəyyən layiqli insanlara bəzi nemətlərin verilməsinə mane olmur. Ləyaqətli olmaq bir məsələ, Allah tərəfindən mərhəmətə layiq görülmək isə tamamilə başqa bir məsələdir. Necə ki, Allah-taala bəzən yaxşı işlərə on qat, bəzən yüz qat, bəzən də minlərlə qat artıq mükafat verir.

Bundan əlavə, şəfaət təsadüfü və hesab-kitabsız olan bir məsələ deyildir. O, şəfaət edən şəxslə müəyyən əlaqə yaradılmasına, (günahkar) şəxsin öz müsbət səy və fəaliyyətlərinə də bağlıdır.[17]

Həmçinin behişt əhlinin övladlarının onlara qovuşdurulmasında da belə buyurulur: وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِایِمَانٍ “(bu şərtlə:) övladları imanda onlara tabe olmuşlar.” Bu o haldadır ki, övladları imanda onlara tabe olsunlar.”[18]

Mərhum Əllamə Təbatəbai “Əl-mizan” təfsirində şəfaət barəsində buyurur: Əgər bir şəxs heç bir ilahi təklifi (vəzifəni) əncam vermədən müqəddimələrini hazırlamadığı müəyyən bir savaba nail olmaq və müxalifət etdiyi ilahi vəzifələrin cəzasından xilas olmaq istəsə, şəfaətə üz gətirir. Şəfaətin təsir etmə halları da həmin yerlərdir. Amma mütləq və qeydsiz-şərtsiz deyildir. Çünki elə insanlar vardır ki, nəzərdə tutulan kamala nail olmağa ümumiyyətlə ləyaqətləri yoxdur. Misal üçün, nə savadı, nə də istedadı olmayan avam bir insanın şəfaət vasitəsi ilə ən bilikli alim olmaq istəyi kimi; yaxud özü ilə vasitə və şəfaətçi olacaq başqa bir şəxs arasında heç bir əlaqə olmayan bir insan kimi. Misal üçün, öz mövlasına heç bir vəchlə itaət etmək məqsədində olmayan bir qulu göstərmək olar. Mövlası qarşısında inadkarlıq və üsyankarlıqla eyni zamanda onun tərəfindən əfv olunmaq üçün şəfaət və vasitə axtarmış olsun. Bu iki fərzdə şəfaətin heç bir faydası yoxdur. Çünki, şəfaət səbəblərin tamamlanması üçün bir vasitədir, amma onun özü müstəqil bir səbəb deyildir ki, birincini alimlərin ən savadlısı, ikincisini isə mövlasına itaətsizlik etməklə eyni zamanda onun yanında hörmətli bir şəxs etmiş olsun.[19]



[1] "Təfsiri-nümunə", 6-cı cild, səh. 415

[2] “Əhzab” surəsi, ayə:30

[3] “Kafi”, 2-ci cild, səh. 428

[4] "Təfsiri-nümunə", 14-cü cild, səh. 406

[5] “Kafi”, 2-ci cild, səh. 433

[6] “Kəbirə günah odur ki, Allah-taala ona cəhənnəm odunu vacib etmişdir.” “Kafi”, 2-ci cild, səh. 276

[7] “Nisa” surəsi, ayə: 31; Məkarim Şirazinin tərcüməsi

[8] Kiçik günahları böyük günahlara çevirən şərtlər aşağıdakılardır:

1. Səğirə günah təkrar olunsun. İmam Sadiq (əleyhis-salam) buyurur:

لاَ صَغیرَةَ مَعَ الاصرَار

“heç bir kiçik günah təkrar və israr olunmaqla artıq səğirə olmayacaqdır (və kəbirəyə çevriləcəkdir)”. “Kafi”, 2-ci cild, səh. 88.

2. Əgər günahkar şəxs günahı kiçik hesab etsə, ona etinasız, laqeyd yanaşıb həqarət nəzəri ilə baxsa, artıq kəbirə olur. Həzrət Əli (əleyhis-salam) buyurur:

اَشَدُّ الذُّنُوبِ مَا اسْتَهَانَ بِهِ صَاحِبُهُ

“Günahların ən böyüyü o günahdır ki, onu əncam verən şəxs onu kiçik hesab etsin.” “Vəsailuş-şiə”, 15-ci cild, səh. 312, bab 43.

3. Günahkar insan tüğyan, təkəbbür və üsyankarlıq üzündən günaha mürtəkib olsun. Quranda buyurulur:

فَأَمَّا مَن طَغَى * وَآثَرَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا * فَإِنَّ الْجَحِیمَ هِیَ الْمَأْوَى

“Amma tüğyan edərək dünya həyatını irəli salan şəxsə gəldikdə isə, şübhəsiz, cəhənnəm onun yeridir.” “Naziat” surəsi, ayə: 37

4. Səğirə günah mühüm ictimai mövqeyə malik olan böyük şəxsiyyətli insandan baş versə. Quran Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in həyat yoldaşları barəsində buyurur: “Əgər siz çirkin və yaramaz iş görsəniz, onun günahı iki qat artıq olacaqdır.” “Əhzab” surəsi, ayə: 30 (Məkarim Şirazinin tərcüməsi)

5. İnsan günahı əncam verməklə sevinsin: Peyğəmbəri-Əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih) buyurur: “Hər kim sevincli halda bir günah işi görərsə, ağlar halda cəhənnəm oduna daxil olar.” “Vəsailuş-şiə”, 15-ci cild, səh. 305, bab 40

6. Günahkar özünün dərhal cəzalandırılmamasını Allahın onun bu işindən razı olmasına dəlil hesab etsin. Qran bəzi məğrur günahkarların dilindən nəql edib buyurur ki, onlar öz qəlblərində deyirdilər: “Allah nə üçün bizi cəzalandırmır?! (Bəlkə də Allah bizim (günah) işimizdən razıdır!)” Sonra Quran əlavə edir ki, “cəhənnəm atəşi onlar üçün kifayətdir.” “Mücadilə” surəsi, ayə: 8, "Təfsiri-nümunə", 3-cü cild, səh. 359-dan sonra

[9] Əlbəttə, bu məsələ kəbirə günahlar edən şəxslərə şəfaətin şamil olması ilə ziddiyyətli deyildir. Əllamə Təbatəbayi (r) şəfaətin nəyə aid olması ilə əlaqədar yazır: Şəfaət iki qisimdir: Biri təkvinidir və o da aləmdə hər bir təkvini səbəbin təsirindən ibarətdir. Digəri isə təşriidir ki, savab və cəzalarla əlaqədardır. İndi deyirik: İkinci qisim bütün günah növlərində – şirkdən tutmuş, onun ən aşağı həddinə qədər olan günahlara təsir qoyur. Misal üçlün, şəfaət, tövbə ilə imanın vasitə olması kimi. Əlbəttə, tövbə və imanın təsiri bu dünyada və qiyamətdən qabaqdır. Digərləri də bəzi günahların əzabının azalmasında təsirlidir. Saleh əməli misal göstərmək olar; belə ki, o, günahların məhv olmasına səbəb olur. Amma ixtilaflı şəfaət peyğəmbərlər və onlardan qeyrilərinin qiyamət günü şəfaəti ilə əlaqədardır. Bu növ şəfaətin mənası əzabın bir şəxsdən götürülməsindən ibarətdir və qiyamət hesabı ilə əlaqədar əzaba layiq görülən bəndəyə aiddir. Keçmişdə şəfaətin hansı şəxslər barəsində qüvvədə olduğu məsələsində dedik ki, bu şəfaət kəbirə günahlar edənlərə aiddir. O kəslər ki, haqq dinə tabe olmuşlar, Allah da onların dinini bəyənmişdir. “Əl-mizan”ın tərcüməsi, 1-ci cild, səh. 264

[10] Quranda buyurulur: 

إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوَءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِن قَرِیبٍ فَأُوْلَـئِکَ یَتُوبُ اللّهُ عَلَیْهِمْاً

“Allah tərəfindən tövbənin qəbul edilməsi o kəslərə şamildir ki, cəhalət üzündən pis iş görsünlər, sonra dərhal tövbə etsinlər. Allah belə şəxslərin tövbəsini qəbul edir.” “Nisa” surəsi, ayə: 17, Məkarim Şirazinin tərcüməsi

[11] Təfsirçilər ayə və rəvayətlərdən istifadə etməklə günahların bağışlanma səbəblərini belə qeyd edirlər:

1. Keçmiş günahlardan peşmançılıqla yanaşı tövbə edərək Allah dərgahına qayıdış, eləcə də gələcəkdə onlardan uzaq olmağa dair qəti qərara gəlmək. Quran bu barədə buyurur:

وَهُوَ الَّذِی یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَیَعْفُو عَنِ السَّیِّئَاتِ وَیَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ

“Allah həmin kəsdir ki, bəndələrin tövbəsini qəbul edir, pis işlərini bağışlayır və onların gördüyü işləri bilir.” “Şura” surəsi, ayə: 25, Məkarim Şirazinin tərcüməsi

2. Allah dərgahında gözəl və bəyənilən olan işlərin yerinə yetirilməsi çirkin əməllərin bağışlanmasına səbəb olur:

اِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ

“Həsənələr (gözəl işlər) səyyiatı (günahları və onun əsər-əlamətlərini) aradan aparır.” “Hud” surəsi, ayə: 114, Məkarim Şirazinin tərcüməsi.

3. Şəfaət: Şəfaətin həqiqəti Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in və ya məsum imamlardan hər hansı birinin günahkar şəxs barəsində duasından ibarətdir. O, dua edir ki, Allah belə bir bəndəni əfv edib bağışlasın. Cəfər Sübhani, “Buhusun Quraniyyə”, səh. 117-118

Şəfaət islamın danılmaz prinsiplərindən biridir. Bu məsələ Quran və hədislərdə irəli çəkilmiş və buyurulmuşdur ki, şəfaət günahkar bəndələrin bağışlanmasına səbəb olur. Lakin şəfaətin müxtəlif şərtləri vardır və hər kəsə aid olmur. Əksinə yalnız o kəslərə aid olur ki, vacib əməlləri yerinə yetirməkdə, xüsusilə namaz qılmaqda səhlənkar olmasınlar. Allah-taala da onların barəsində şəfaət icazəsini vermişdir. Həmçinin bütün günahlara da şamil olmur. (Şəfaətin şərtləri və onun xırdalıqları öz yerində qeyd olunmuşdur.)

4. Böyük günahlardan çəkinmək kiçik günahların bağışlanmasına səbəb olur. “Nisa” surəsi, ayə: 31

5. Allah o şəxsləri (şəfaət səbəbi ilə) bağışlayır ki, bağışlanmağa layiq olsunlar. Allahın bağışlaması ilahi məşiyyətlə (iradə və istəklə) şərtlənir, onun müəyyən şərtləri və qeydləri də vardır. O şəxslərə aid olur ki, əməli olaraq öz ləyaqətlərini müəyyən mənada isbat etmiş olsunlar.

6. Buradan Allah-taalanın nə üçün “şirk bağışlanmır” - deyə buyurmasının səbəbi aydın olur. Çünki, müşrik (Allah şərik qoşan) şəxs özünün Allahla olan əlaqəsini tamamilə kəsmiş və bütün yaradılış qanunları və dinin əsasının tamamilə əksinə olan bir iş görmüş olur.

7. Günahın bağışlanma səbəbləri arasında bəlkə də ə güclü səbəb tövbədir. Belə ki, çoxlu ayələrdə Allah-taala Öz bəndələrini tövbəyə dəvət edir: “Təhrim”, surəsi, ayə: 8, “Hud” surəsi, ayə: 60, “Nur” surəsi, ayə: 31. Həmçinin buyurur: “Allah tövbə edənləri sevir.” “Bəqərə” surəsi, ayə: 223; “Allah tövbə edənlərin günahlarını həsənələrə çevirir." “Furqan” surəsi, ayə: 70

8. Amma bu tövbə də özünün xüsusi şərtlərinə malik olmalı, münasib vaxtda yerinə yetirilməlidir ki, təsirli olsun. O cümlədən, günahkar insan gərək: a) Öz əməlindən həqiqi mənada peşman olsun; b) Özünün nalayıq əməllərini bərpa etsin (əgər camaatın haqqını aradan aparıbsa onu bərpa etsin, onların razılığını əldə etsin); v) Qəti qərara gəlsin ki, bir daha o günah işlərə qayıtmasın; q) Ölümü qəti olan zaman deyil, kafi surətdə vaxt olan zaman tövbə etmiş olsun.

[12] Yaxşı əməllər

[13] “Hud” surəsi, ayə: 114, Məkarim Şirazinin tərcüməsi

[14] “Vəsailuş-şiə”, 1-ci cild, səh. 245, 3-cü cild, səh. 206, 219, 11-ci cild, səh. 204

[15] “Mizanul-hikmət”, “ta” hərfi, “tövbə” mövzusu

[16] Əlbəttə, şirk günahının ayrı hesabı vardır. Qurani-məcid bu barədə buyurur: “Müsəlmanların müşriklər üçün istiğfar etməyə haqları yoxdur, hətta onların öz qohum-əqrəbaları və yaxınları da olsa belə.” Sonra İbrahimin atası Azər barəsində istiğfari bəhanə edilməsin deyə, buyurur: “İbrahimin atası Azər üçün etdiyi istiğfar yalnız ona verdiyi vədə xatirinə idi.” “Tövbə” surəsi, ayə: 114, "Təfsiri-nümunə", 5-ci cild, səh. 304

[17] Şəfaətin mənası, şərtləri və s.dən artıq məlumat üçün bax : "Təfsiri-nümunə", 1-ci cild, səh. 228, 229, 235, 9-cu cild, səh. 90, 13-cü cild, səh. 304; “Əl-mizan”ın tərcüməsi, 1-ci cild, səh. 238-265

[18] "Təfsiri-nümunə", 22-ci cild, səh. 555-556

[19] “Əl-mizan”ın farsca tərcüməsi, 1-ci cild, səh. 240

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    162768 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    154447 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    117601 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    109486 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    98118 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    91127 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    53244 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    44703 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    43581 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    42708 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...