Ətraflı axtarış
Baxanların
7453
İnternetə qoyma tarixi: 2011/07/28
Sualın xülasəsi
Bütün əməlləri xalis niyyətlə necə yerinə yetirmək olar?
Sual
Əgər bir nəfər bütün əməllərinin ixlas və düzgün niyyətlə olmasını istəyirsə nə etməlidir? Bu hədəfə (əməldə ixlasa) çatmaq fikri təmərküzləşməklə mümkün ola bilərmi?
Qısa cavab

İxlas – işlərin yerinə yetirilməsində və bəndəlikdə başqasının razılığını yox, yalnız Allah-taalanın razılığını əldə etmək, layiqli bəndəlik məqsədində olmaq mənasınadır. Deməli, əvvəlcə ixlasın maneələrini, yəni riyakarlıq, dünyaya ürək bağlamaq, şeytani vəsvəsələri aradan qaldırmaq lazımdır, bundan sonra imanın gücləndirilməsi, Allah-taalanın müqəddəs Zatı barəsində mərifətin artırılması ilə eyni zamanda ixlasın dəyəri və ixlassızlığın zərərləri barəsində təfəkkür etmək, işlərin bütün yönlərində bəndəliyin daxili və zahiri şərtlərini əldə etmək, Allah qarşısında bəndəlikdə daim səhlənkarlıq və qüsur hissi keçirmək, Allahla səmimi qəlbdən raz-niyaz etmək və s. ilə ixlasın mərtəbələrini əldə etmək olar.

Ətreaflı cavab

Allah-taalanın qarşısında layiqincə bəndəlikdə ixlasın necə əldə olunması ilə əlaqədar verilən sualın cavabı aşağıdakı məqamlara bağlıdır:

1. İxlasın tərifi, mərtəbələri, maneələri, əldə edilmə yolları

İxlas[1] – işlərin yerinə yetirilməsində və bəndəlikdə başqasının razılığını yox, yalnız Allah-taalanın razılığını əldə etmək, layiqli bəndəlik məqsədində olmaq mənasınadır.

2. Bəndəlik və ixlasın mərtəbələri[2] niyyətin mərtəbələrinə bağlıdır. Çünki həqiqi bəndəlik ilahi əzabdan qorxmaq, ilahi nemətlərə nail olmaq, varlıq aləminin Pərvərdigarı qarşısında itaətsizliyə və inadkarlığa görə xəcalət hissi keçirmək, Allahın sonsuz nemətlərinə minnətdarlıq və təşəkkür etmək, mənəvi-insani kamallara nail olmaq, Allah-taala dərgahında layiqli bəndə olmaq, Onun pak və müqəddəs zatına aşiq olmaq və Onu sevmək xatirinə ola bilər.

Qeyd olunan tərtibə əsasən aşağıdakılardan hər birini “mərtəbə” adlandırmaq olar: ibadət və qorxu üzündən olan bəndəlik, ticarət üzündən olan bəndəlik, günahlar qarşısında xəcalət, şükür etmək, məhəbbət və aşiqanə hisslər üzündən olan ibadət. Əlbəttə, qeyd etmək lazımdır ki, bu məqsədlərin bəzilərinin vahid bir mərtəbədə cəm ola bilməsi mümkündür.

Bəndəlikdə ixlasın maneələri

İxlas mərtəbələrinə və aləminə daxil olmaq üçün müxtəlif maneələr vardır ki, aşağıda onlarının ən mühümlərinə işarə edirik:

a) riyakarlıq, b) dünyaya varlılıq, v) şeytan

Riyakarlıq

Allah-taalaya bəndəlik məqamında camaatın əksəriyyətinin düçar olduqları ixlassızlıq maneələrinin çoxu riyakarlıq, başqalarının xoşuna gəlmək hissi, təriflənmək, şan-şöhrət və rəyasət arzusunda olmaqdan ibarətdir.

Riyakarlığın aradan qaldırılması yolu:

Riyakar şəxs gərək bilsin ki, bütün insanların razılığını qazanmaq mümkün deyildir. Bundan əlavə, o, daim fikri pərakəndəlikdə və ruhi nigarançılıqda yaşayır. Başqalarının razılığını qazanmaq arzusunu fərz etdikdə belə, görəsən başqalarının xoşuna gəlməsinin onun halına nə faydası olacaqdır? Həqiqi fayda və ya zərər yalnız Allah-talanın əlindədir.

Dünyaya bağlılıq

Dünyaya bağlılıq nəticəsində insanın bütün həyatı, hətta Allaha bəndəlik belə, dünyadan daha artıq faydalanmaq və dünya malına nail olmaq üçün bir vasitə hesab olunur. Bu maneənin aradan qaldırılması belə ola bilər ki, insan dünya və insan barəsində tədqiqat aparsın, insanların ötəri dünya həyatını və şan-şöhrət əldə etmək üçün düçar olduqları ruhi sarsıntıları, bədbəxtçilikləri və giriftarlıqları nəzərində canlandırsın. Bundan əlavə, insanın çoxlu ehtiyacları vardır ki, dünya onları təmin etməkdə həddindən artıq acizdir.

Şeytan

Riyakarlığı, dünya məhəbbətini və hər bir çirkin işi insan üçün gözəl cilvələndirən yalnız şeytandır.[3]

Şeytanın nüfuzunun qarşısının alınması belə ola bilər: insan bilsin ki, şeytan Adəmin cənnətdən çıxarılmasına səbəb olmuşdur. Eləcə də şeytanın törətdiyi çirkin işlərə, onların zərərlərinə dair daha artıq fikrini cəm etsin.

4. İxlas əldə etməyin yolları[4]

4-1. Allah-taalaya iman və mərifətin gücləndirilməsi

Allah-taalanın müqəddəs zatına, bütün sonsuz sifətlərinə iman, xüsusilə sevmək və pərəstiş hissini Allah-taalanın müqəddəs zatına məxsus edən sifətlərə iman şirk, küfr və nifaqın heç bir qisminə yer qoymur; Allah-taalanın müqəddəs zatının bütün sifətləri ilə yanaşı tanınması insanda bəndəlik və Allah qarşısında özünü heç hesab etmək hissini yaradır ki, məbada dünya və axirət əzabına düçar və Allah-taalanın müqəddəs camalını müşahidə etməkdən məhrum qalsın. Bu mərifətin mərtəbələrinə əsasən ixlas və qorxunun müəyyən mərtəbələri hasil olur.

4-2. İxlasın dəyəri barəsində təfəkkür etmək

İxlas – səmavi dinlərə ilahi bir fərmandır,[5] Allahın Öz sevimli bəndəsinə gizli olan bir nemətidir,[6] insanın Pərvərdigarı mənən müşahidə etməsinə,[7] qiyamət gününün hesabından asudə olmasına,[8] axirətin sonsuz nemətlərindən bəhrələnməyə səbəb olur[9]  şeytanın insanlara nüfuz etməsinin qarşını alır.[10]

4-3. İxlaslı olmamağın zərərləri barəsində fikirləşmək.

İxlassızlıq və riyakarlığın təsirləri barəsində olan rəvayətlərin məcmusundan aydın olur ki,[11] riyakarlıq və ixlasın olmaması bir növ şirk, küfr, münafiqlik, Allaha qarşı hilə işlətmək sayılır, Onun qəzəbinə, əməllərin qəbul olunmamasına, şəfaət və duanın təsirinin aradan getməsinə səbəb olur.

4-4. Bəndənin zahiri ilə batini arasında uyğunluğun yaradılması. Bu uyğunluq elə olmalıdır ki, başqalarının hazır olması insanın necə bəndə olmasına heç bir təsir göstərməsin.

4-5. Bütün yönlərdə bəndəlik

Bütün vaciblərdə Allah-taalanın fərmanlarına itaət və bütün haram işləri tərk etmək, müstəhəb əməlləri yerinə yetirib məkruhları tərk etmək, hətta mubah işlərdə belə Ona itaət etmək. Nəinki misal üçün, namaz qılmaqla eyni zamanda həsəd və qeybət də etmiş olsun. Sair dini əməl və etiqadlarda eynilə belə olmalıdır.

4-6. Bəndəlikdə daim səhlənkarlıq və acizlik hissi keçirmək

İnsan bütün hallarda ixlas və bəndəliklə eyni zamanda özünü daim bəndəlik haqqını yerinə yetirə bilməkdən aciz hesab etməlidir. Buna görə də peyğəmbərlər və övliyalar ixlasın ən yüksək mərtəbəsində nail olmaqla eyni zamanda raz-niyaz edərkən özlərini Allah-taalanın müqəddəs dərgahında layiqli bəndəliyə nail olmaqdan aciz hesab edirdilər. Buna görə də Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və alih) buyurur: “(Pərvərdigara!) Sənə layiqincə bəndəlik edə bilmədik!”[12]

4-7. Dua

Dua insanın dünya və axirət çətinliklərinin həll edilməsi, onların asanlığa çevrilməsi üçün bir vasitədir.

İnsanların bəzi əbədi və əsaslı ehtiyaclarının həlli bəndəliklə yanaşı dua etməkdən başqa bir yolla mümkün olmur. Bəndəlikdə ixlasdan da yüksək bir ehtiyac ola bilərmi?! İmam Səccad (əleyhis-salam) acizanə şəkildə Allahdan bəndəlik istəyərək deyir: “Pərvərdigara! Bunların (əməllərimin) hamısını riya edənlərin riyalarından xalis et ki, heç kəsi Sənə şərik qərar verməyək və Səndən başqa heç bir muradı seçməyik.”[13]



[1] Əxlaq, irfan və təfsir kitablarında ixlas üçün verilən müxtəlif nəzəriyyələrə və onun müxtəlif mərtəbələrinə diqqət yetirməklə müxtəlif təriflər bəyan olunmuşdur. Misal üçün, “Meracus-səadət”, səh. 486; “Kimyayi səadət”, 2-ci cild, səh. 453; “Çehel hədis”, İmam Xomeyni, səh. 238; “Urvətul-vusqa”, Seyyid Məhəmməd Kazim Təbatəbai, 1-ci cild, səh. 472; “Əl-mizan”, Əllamə Təbatəbai ,“Bəqərə”, 264, “Nisa”, 38 və 142, “Ənfal”, 47 və “Maun”, 6-cı ayələrinin təfsirində

[2] İxlasın mərtəbələri ilə əlaqədar bəhsi daha artıq qavramaq üçün bax: “Üsuli Kafi”nin tərcümə və şərhi, mərhum Müstəfəvi; “Seyri-süluk”, Əllamə Seyyid Məhdi Təbatəbai, mərhum Seyyid Məhəmməd Hüseyn Tehraninin müqəddiməsi ilə

[3] “Hicr” surəsi, ayə: 39 və şeytanın işləri ilə əlaqədar olan çoxlu digər ayə və rəvayətlər

[4] İxlasın əldə olunma yolları qeyd olunan bu və digər əxlaq kitablarında bəyan olunmuşdur.

[5] “Bəyyinə” surəsi, ayə: 5

[6] “Meracus-səadət”, “Hədisi qudsi”, səh. 489

[7] Yenə orada

[8] “Saffat” surəsi, ayə: 128

[9] “Saffat” surəsi, ayə: 39-40

[10] “Hicr” surəsi, ayə: 40

[11] Bu rəvayətlər əxlaq kitablarında nəql olunmuşdur.

[12] “Biharul-ənvar”, 68-ci cild, səh. 23

[13] “Səhifeyi Səccadiyyə”, 44-cü dua”

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Mən Filippində yaşayıram. Biz hər hansı bir müctəhidlə əlaqə yarada bilmirik, həmçinin, ölkəmizdə ehtiyaclı seyidlərin yaşamasından da xəbərimiz yoxdur və bu barədə əmin deyilik. Xümsü kimə verməliyik?
    5845 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/02/13
    Ali məqamlı mərcəyi-təqlidlərin dəftərxanalarından əldə edilən cavablar:Ayətullah əl-uzma Sistaninin (müddə zilluhul-ali) dəftərxanası: “Siz şəri haqqı (xümsü) həzrət Ayətullahın nümayəndəsinə çatdırıncaya qədər malınızdan ayırıb bir tərəfə qoya və öz yanınızda saxlaya bilərsiniz. Sonradan (nümayəndəni tapdığınız zaman) bu əmlakı həmin şəxsə verə bilərsiniz.”Həzrət Ayətullah əl-uzma Məkarim Şirazinin (müddə zilluhul-ali) ...
  • Бу ајәнин мәнасы нәдир? “Билин ки, Аллaһ инсaнлa oнун гəлби aрaсынa ҝирəр.”
    6637 Təfsir 2010/06/12
    “Јәһул” сөзү “һөвл” көкүндән олуб, ики шеј арасында васитә олмаға дејилир. Әҝәр сөз фасилә салмагдан ҝедирсә онда ики шеј тәсәввүр олунмалыдыр ки, үчүнҹү шејлә онларын арасында фасилә салынсын. Икинҹиси, гајдаја әсасән о ики шеј бир-биринә о гәдәр јахын олмалыдыр ки, дејилсин ки, үчүнҹү ...
  • Həzrət Adəm (əleyhis-salam) günaha düçar oldumu? Məgər peyğəmbərlər günah və xətadan uzaq deyildirlərmi?
    8296 Qədim kəlam 2011/03/06
    Cavabın aydın olması üçün aşağıdakı məsələləri bəyan etmək zəruridir:1. İlahi peyğəmbərlər və vəsilər varlıq aləmində təkvini (təbii) və ruhi baxımdan çox yüksək bir məqama malikdirlər. Onlar Allah-taalanın cəlal və camal ayələrinin, ilahi-qeybi nurlarının tam təzahürləridirlər. Onların ruhlarının xilqəti və ...
  • “Kəhf” surəsinin məzmun və qiraətinin fəziləti nədir?
    13578 Təfsir 2012/04/09
    Quranın digər surələri kimi, “Kəhf” surəsinin də çoxlu xüsusiyyətləri və fəzilətləri vardır. Bu əzəmətli fəzilətlər Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-dən və imamlardan (əleyhimus-salam) nəql olunan çoxlu rəvayətlərdə bəyan edilmişdir. Məsələn, nəql olunur ki, “bu surə nazil olan zaman yetmiş min mələk onu yola salmışdır.” Yaxud “hər kəs ...
  • İnternet aləmində dinin təsviri necə olacaq?
    6257 Təzə kəlam 2012/10/04
    Həyat başlayandan indiyədək, həqiqətləri tanıyıb, onu digərlərinə tanıtdırmaq yolunda olub və insanlar üçün yalnız həqiqəti gətirmələrini öhdələrinə aldıqlarını elan edən şəxslər olublar.[1] İlahi dinlər onların səylərinin nəticəsi olan Peyğəmbərlər, bu dəstədəndirlər. Haqqın İslam dinində nə qədər əhəmiyyətli olduğunu anlamaq üçün, Quran və ...
  • Aya əxlaqla düşüncənin rabitəsi vardırmı?
    6158 Əməli əxlaq 2012/02/07
    Əxlaq başqa elmləri kimi iki hissəyə bölünür:A: Əməli B: Nəzəriyyə. Əxlaqa aid qanun və məsələləri öyrənməyin bir başa düşüncəylə rabitəsi vardır; yəni hər nə qədər insanın düşüncə qüvvəsi yüksək ...
  • Mələklərin ömrü nə qədərdir? Yaxın mələklərdə ölürlərmi? Necə?
    8298 Qədim kəlam 2011/09/12
    Rəvayətlərə əsasən mələklər Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) ruhlarının yaranmasından sonra yaranıblar. Onların hamısı hətta Cəbrayil, İsrafil və İlahinin digər yaxın mələkləri qiyamətdən qabaq öləcəklər. Mələklərin ölümünün necəliyi barəsində ehtimal var ki, məqsəd onların misali qaliblərindən ruhun əlaqəsinin kəsilməsi yaxud onların davamlı fəaliyyətlərinin işdən düşməsidir. ...
  • Bəzən bankdakı hesabımızda bir miqdar pul qalır. Bank avtamatik şəkildə öz qanunlarına əsasən bir fayiz bizim hesabimiza əlavə edir. Bu pul mənfəət sayılır ya yox?
    6196 Nizamlar hüquq və əhkam 2013/02/02
    Bu suala əksər mərcə təqlidlərin cavabı belədir: Əgər bank vəkil olsa ki, hesab sahibinin tərəfindən (şəri əqdlərə əsasən) şəri müamilə etsin, bu surətdə mənfəəti almağın işkalı yoxdur. Amma əgər hesabdakı pul borc şəkilində və mənfəət şərti ilə olsa, mənfəəti almaqlıq haramdır.[1] Ayətullah üzma Behcət:
  • Din vahiddir yoxsa çoxlu?
    6889 Təzə kəlam 2011/02/14
    Əgər dindən məqsəd, Allah tərəfindən nazil olub və peyğəmbərlər (ə) vasitəsi ilə camaata çatdırılan əqaid, əxlaq və qanunlar toplusu olarsa, bu halda din vahid bir şeydir və dinlərin fərqi zaman və məkanların tələbinə əsasən fərdi və tayfa xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq cüzi göstərişlərdə dəyişilir. Əgər dindən məqsəd, dünyadakı mövcud dinlər ...
  • Bəzi vacib və ya müstəhəb əməlləri yerinə yetirməyə ciddiyyətli olmaq namazın əvəzini verə bilərmi?
    6552 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/07/22
    Suala cavab verməzdən əvvəl bir məsələni izah etmək zəruridir: İslamın hökmləri və göstərişləri məsləhət və məfsədə əsasında olsa da, bəşərin əqli təklikdə şəriət hökmlərinin bütün faydalarını, eləcə də onların tərk edilməsinin bütün zərərlərini dərk edə bilməz; bu barədə Allahın vəhyinə və məsumların (əleyhimus-salam) sözlərinə tabe olmaq lazımdır. ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164601 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    163361 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119672 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113517 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    110260 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93919 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54804 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53834 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46024 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45687 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...