Ətraflı axtarış
Baxanların
5427
İnternetə qoyma tarixi: 2010/06/13
Sualın xülasəsi
Тәрбијә вә психолоҝија елмләриндә нәфсә архајынлыг вурғуланыр, Ислам маарифиндә, әхлаг вә ирфанда исә Аллаһа тәвәккүл вурғуланыр. Бу ики мөвзунун араларында нә кими фәргләр вар?
Sual
Тәрбијә вә психолоҝија елмләриндә нәфсә архајынлыг вурғуланыр, Ислам маарифиндә, әхлаг вә ирфанда исә Аллаһа тәвәккүл вурғуланыр. Бу ики мөвзунун араларында нә кими фәргләр вар?
Qısa cavab

Нәфсә архајынлыгла тәвәккүлүн арасында фәргләрин танынмасы бу ики кәлмәнин зеһнимиздәки мәналарындан асылыдыр. Нәфсә архајынлыг ики ҹүр тәфсир олунур:

 1. Гүдрәт вә истедадларын танынмасы вә һәмчинин, һәгигәт вә арзулара чатмаг үчүн инсан өзүндә олан истедадлара архајын олмалыдыр. Бу анлам тәвәккүллә һеч бир зиддијјәт тәшкил етмир вә бу анлајышын үстүнлүјү ики әсас вә ачар ролу ојнајан мәсәлә илә чох мүнасибдир; “нәфсә мәрифәт тапмаг” вә “немәтләри танымаг вә онлардан бәһрәләнмәји баҹармаг”.

 2. Өзүнә етимад етмәк; белә ки, өз билдикләринә вә истедадларына елә етимад етсин ки, бүтүн истәк вә арзуларынын мәншәјини өзү һесаб етсин вә өзүнү бүтүн јахшылыг вә мүвәффәгијјәтләрин мәншәји билсин.

 Бу анлам, дин маарифи вә гајдалары илә ујғун олмамасындан әлавә, хам хәјал вә илғымдан башга бир шеј дејилдир. Нәфсә бу шәкилдә етимад етмәк “бәјәнилмәз” вә “нәфси бәјәнмәк” вә “тәкҹә өзүнә архајынлыг”дан башга бир шеј дејилдир. Әмирәл-мөминин Әли (әлејһиссалам) бу ҹүр нәфсә етимад һаггында белә бујурур: “Һәр кәс нәфсинә (белә) етимад етсә, өз нәфсинә хәјанәт етмишдир.”

Тәвәккүлүн мәнасы; “тәвәккүл” сөзү әслиндә “вәкаләт” көкүндән олуб вәкил сечмәк мәнасындадыр. Нәфсә етимад етмәк ҹәһәтиндә исә тәвәккүл бу мәнанададыр ки, инсан бүтүн мүшкүлатлар вә чәтинликләрин әзәмәти мүгабилиндә өзүнү тәһгир олунмуш вә зәиф санмасын. Әксинә, Аллаһ-тааланын сонсуз гүдрәтинә архајын олмагла јанашы өзүнү галиб һесаб етсин. Белә ки, бүтүн чәтинликләрдә вә ағыр вәзијјәтләрдә мәсәләнин ҹавабыны ачмаға чалышсын вә гүдрәти чатмајан һалда Аллаһа тәвәккүл етсин. Јәни, чалышмасына давам етмәклә јанашы Аллаһын она көмәк едәҹәјинә архајын олуб һәтта, чәтинликләрин һәллини тапдыгда белә Аллаһ-тааланы әсас һесаб едәрәк Ону илк тәсиредиҹи билсин. Чүнки, һәр бир мөминин ҝөзүндә бүтүн гүдрәт вә немәтләр Аллаһ-тааладандыр. Тәбии һадисәләрин тәсир гүввәләрини Аллаһ-тааланын ирадәсиндән ајры һесаб етмәк бир нөв шикрдир. Она ҝөрә ки, тәбии амилләр вә һәр бир варлыг Аллаһ-таланын ирадәси алтындадыр вә Онун фәрманы илә идарә олунур.

  Амма, нәфсә архајынлығын икинҹи мәнасына ҝәлинҹә исә онун тәвәккүл илә ујғунлуғу јохдур. Чүнки, бүтүн амил вә гүдрәтләри Аллаһ-тааланын ирадәси мүгабилиндә мүстәгил санмаг, өзүнә архајын олмаг вә Аллаһдан гејрисинә архајынлыг кими мәналар тәвәккүлүн мүгабилиндә гәрар тутур.

  Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бујурур: “Ҹәбраилдән сорушдум ки, тәвәккүл нәдир? Ҹаваб верди: Инсан јаранмышларын хејир вә зәрәр вермәкдә һеч бир ролу олмадыгларыны билмәлидир. Һәмчинин, халгын вар дөвләтиндә ҝөзү олмамалыдыр. Бәндә белә олдугда Аллаһдан гејрисинә хатир иш ҝөрмәз вә Ондан башгасына архајын олмаз. Бунлар һамысы тәвәккүлүн һүдудларыдыр.”

Ətreaflı cavab

 “Нәфсә архајынлыг”ла “тәвәккүл”үн арасындакы фәргләрин танынмасы бу ики кәлмәнин зеһнимиздәки мәналарындан асылыдыр.   Она ҝөрә дә әввәлҹә бу ики сөзүн мәнасыны изаһ едәҹәјик:

А) Нәфсә етимадын мәнасы;  

 Јухарыдакы ифадәни ики фәргли мәнада изаһ етмәк олар:

 1. Гүдрәт вә истедадларын танынмасы, һәгигәт вә арзулара чатмаг үчүн инсанын өзүндә олан истедадлара да архајын олмасы нәфсә архајынлыгдыр. Бу нөв јанашма тәрзи, дини мәналарла фәргли олмамасындан әлавә, дәгигликлә Аллаһ-тааланын вә мөминләрин истәјидир. Белә ки, бизим бу хүсусијјәтләрә чатмагда мәсулијјәтимиз вар вә онларын олмамасы чох шејләрин әлдән чыхмасы демәкдир. Һансы ки, онларын ән аз зәрәри һәјатда вә чәтин вәзијјәтләрдә илаһи разылығын әлдә олунмасында мүвәффәгијјәтсизлијә сәбәб олмасыдыр.   Буна ҝөрә дә белә бир јүксәк дүшүнҹәни бәјәнилмиш “нәфсә арханјынлыг” адландырырыг. Бир чох амилләр “нәфсә архајынлығ”ын биринҹи мәнасында бәјәнилмиш олмасына дәлаләт едир.

  А) Мән ким олдуғуму билмәлијәм? Һансы ҝүҹә маликәм? Зәиф вә гүдрәтли ҹәһәтләрим һансылардыр? “Мән” - дә һансы мүсбәт хүсусијјәтләр вар?  “Мән”им мәсулијјәтләрим нәдир?  Мәнәви вә мадди сәрмајәләрим нәдир? Һәјат варлығымын сәрвәтләриндән неҹә вә һансы јахшы јоллларла бәһрәләнә биләрәм? Бүтүн бунларын һамысы ики мәнада ҹәмләшир: “нәфси танымаг” вә “немәтләри танымаг вә онлардан истифадә” . Инсанын бу ҹүр өзүнә архајын олмасы өзүндән даһа јүксәк аләмә диггәт етмәси вә бу јолда “немәти танымаг” васитәсиндән истифадә етмәкдән башга бир шеј дејилдир. Аллаһ-тааланын бүтүн варлыглара немәт вермәси вә онлары бу немәтләр мүгабилиндә мәсулијјәтли гәрар етмәси шүбәһсиздир. О, бу немәтләр һаггында биздән суал едәҹәк? Демәли, немәтләрин мәсулијјәтини өһдәјә ҝөтүрмәк јалныз өзүнә, ја әлдә етдикләринә архаланмаг вә немәтләрдән бәһрәләнмәк өзүнү мүсбәт һисс етмәклә нәтиҹәләнә биләр.  

    Бу ҹәһәтдән “нәфсә етмиад етмәк” бундан ибарәтдир ки, мән дә Аллаһ-тааланын бәндәләриндән биријәм, бүтүн бу немәтләр мәнә верилмиш, онлардан истифадә етмәклә ирәли ҝедә биләрәм вә белә олмаса, немәтин шүкрүн етмәмиш оларам.

  Б) “Нәфсә етимадын” биринҹи мәнасыны о ҹәһәтдән гәбул едирик ки, инсан өзүнә инамы, мүстәгиллијини горумагла јанашы башгасына бағлылығыны  вә өзүнүн зәиф олдуғуну фикирләшмир. Башга сөзлә десәк, инсанын өзүнә етимады бир нөв дүшүнәрәк дәјәрләри, немәт вә сәрмајәләрини гәбул етмәсидир. Белә ки, бәзән дејирләр ки, сиз һечнәсиниз, сизин фикриниз көһнәдир вә мүасирликдән дала галмысыныз вә саир ... Һәлә мүстәгил фикирләшмәк сизин үчүн тездир. Бунунла да инсан өзүнә етимаддан өзүнү итирмәјә гәдәр сүгут едир вә өзүнү сыфырдан ашағы сәвијјәдә билир. Бу да сәбәб олур ки, инсан “өзүнүн олмасындан” “башгасындан” тәфәккүрүнә мүбтәла олур. (елинасијон) Бу да инсанын диләнчилик вә фәгрлијинин тәсдиги бу исә ҹәмијјәтин, мәдәнијјәтин вә динин арадан ҝетмәсинин башланғыҹыдыр.  

  Башгасынын ҹамалында ҝүзҝү кими мәһв олма!

    Башгасынын хәјалындан әглини вә ҝөзүнү чәк!

    Писхоложи чатышмамазлыглара вә пис јоллара дүшәнләрин чоху өзләрини зәлил вә хар һисс едәнләрдир. Писхолоҝија тәһгигатларындан бири бу барәдә јазыр: “Нәфсин иззәти инсанларын мәнтиги вә сағлам рәфтарларында һәмчинин, ҹинајәткарларын мәнтигсиз әмәлләриндә чох мүһүм рол ојнајыр. Апарылмыш тәһгигатлар ҝөстәрир ки, нәфсин иззәти инсанларын рәфтарларынын нормаллашмасы вә психоложи чатышмамазлыгларын гаршысыны алыр.”[1]   Имам Һади (әлејһиссалам) бујурур: “Һәр кәс өзүнү хар вә һеч һесаб едәрсә, дахилән өзүнү тәһгир олунмуш вә алчаг сајар, белә инсанын шәрриндән өзүнү узаглашдыр!” [2]

   Беләликлә, инсанын бәјәнилмиш шәкилдә өзүнә етимад етмәси өзүнә инанмасы демәкдир. Нәтиҹәси баҹарыг вә әзмкарлыгдыр. Ислам Пејғәмбәри (сәллаллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бујурур: “Гәһрәман кишиләрин јүксәк ирадәси (һәдәфи) дағлары јериндән ојнадар!”[3]  Ғәззали јазыр: “ ”Һиммәтин” мәнасы өзүнүгорумаг, гәлби долу олмагдыр. Лакин даһиләрин һикмәти исә өзүнү танымаг вә әзиз билмәкдир.”[4]

Әҝәр ҹаһанда үстүнлүк истәсән,

Нәбада өзүнү дилә бағла сән.

Өзүнү ҝәр хар вә зәлил ҝөрсән,

Даһа һеч кәсдән иззәт ҝөзләмә сән.

Уҹалыг ҝөрмәди, өзүн пәст санан,

О вахт ки јохлуг варлыг олду.

 В) Белә өзүнә архајынлығын мүсбәт нәтиҹәләриндән бири дә тәвәккүл мәдәнијјәти илә ујғун олмасыдыр.

   2. Нәфсә етимадын диҝәр мәналарындан бири дә инсанын тәкҹә өзүнә архајын олмасыдыр. Јәни, инсан өз билдикләринә вә истедадларына елә етимад етмәлидир ки, бүтүн истәк, арзуларынын мәншәјини өзү һесаб едиб өзүнү бүтүн јахшылыг вә мүвәффәгијјәтләрин мәншәји билсин. Бу дүшүнҹә дин маарифи вә гајдалары илә ујғун олмајыб, хам хәјал вә илғымдан башга бир шеј дејил. Нәфсә бу шәкилдә етимад етмәк “бәјәнилмәз”, “нәфси бәјәнмәк” вә “тәкҹә өзүнә архајынлыг”дан башга бир шеј дејил. Әмирәл-мөминин Әли (әлејһиссалам) бу ҹүр нәфсә етимад һаггында бујурур: “Һәр кәс нәфсинә (бу ҹүр) етимад етсә, өз нәфсинә хәјанәт етмишдир.” [5]

   Нә үчүн бу ҹүр өзүнә етимад писләнир? Ашағадакы амилләр белә етимадын бәјәнилмәмәсинин сәбәбләрини ачыглајыр:

   1. Белә тәфәккүр инсанын јалан шәхсијјәтинин әмәлә ҝәлмәсинә вә сүкутун позулмасына сәбәб олур. Инсан елә тәсәввүр едир ки, “мәним истәјим мәнә кифајәтдир.” Бу о дәмәкдир ки, “мән нә билирәмәсә елә о дүздүр” –демәли, мәним нәзәрим тәтбиг олунмалыдыр - мәнасыны верир. “Мәним јолумда һеч бир мане јохдур вә саир..” Бу нөв тәфәккүрләр вә нәзәријјәләр сәбәб олур ки, ҹәмијјәтдә “хәјал арадынҹа ҝедән шәхијјәтләр” мејдана ҝәлир вә нәтиҹәдә “өзүнә инамда ифратчылыг” јараныр. Бунунла да, худбинлијин көк салмасы үчүн јол ачылыр. Ајдындыр ки, бүтүн бу далғалар вә бурулғанлар инсанын зеһниндә тәсир едир “таразалыг позулур”, вә “инсанын шәхсијјәтинин һәгиги гурлушунун позулмасы” илә нәтиҹәләнир.

    Һәр һалда һүдүдлары танымалы, диҝәр амил вә һәгигәтләрин дә сәрһәдләрини горумалыјыг. Белә бир әҹиб-гәриб етимадла инсан өзүндәки һәгиги истедадлары вә һәгигәтләри танымыр. Әмирәл-мөминин Әли (әлејһиссалам) бу һагда бујурур: “Әҝәр Аллаһ-тааланын рәһмәтини истәјирсинизсә, өз истедадларынызы вә аҹизликләрининзин һүдудларыны таныјын. Әкс тәгдирдә һәддинизи ашаҹаг, бунунла да инкишаф вә рәһмәт јолуна чатмаг үмүдүнүзү пуч едәҹәксиниз.”[6]  Бу сәбәбдән Исламда инсан белә јерсиз тәфәккүрдән чәкиндирилир вә инсана хәбәрдарлыг олунур ки, әҝәр бу ики хүсусијјәти (истедад вә аҹизлик) унутсаныз ики мүһүм нәфси хәстәлијә -  гүрур вә нәфсә пәрәстишә мүбтәла оларсыз.

   “Гејд олунмуш гүрур фәсадындан (јәни, инсан өзүнү там тәгсирсиз билиб ишләри илә ифтихар етмәк) әлавә, елә бир силсилә јарадыр ки, бөјүк ҝүнаһлары да өзү илә бирләшдирир. .... Гүрур вә худбинлијин галын пәрдәси инсана өзүнүн ејбләрини ҝөрмәсинә имкан вермир. Бу елә бир мүсибәтдир ки, инсаны бүтүн камали сифәтләрдән узаглашдырыр.....Гүрур вә худпәсәндлијин диҝәр нәтиҹәләриндән бири дә будур ки, ҹаһил инсан өз әмәлләринә архаланмагла өзүнү Һагг-тааладан еһтијаҹсыз саныр вә Аллаһ-тааланын фәзиләт вә немәтләринә нәзәр салмыр...”[7]

 2. Инсанын өзүнә бу шәкилдә инамы бир нөв Аллаһ-тааланын (бүтүн ишләрдә)јеҝанә сәбәб олмасы (әмәли төвһиди) илә зиддир;

  Теолоҝија елминдә өјрәнмишик ки, варлыг аләминдә баш верән һәр бир һәрәкәтин әсл көкү Аллаһ-тааланын пак затына гајыдыр. Бүтүн ишләрин әсл сәбәбкары мәһз Одур. Һәтта, бизим бүтүн әмәлләримиз јекдилликлә Она гајыдыр. Бизә ирадә, ихтијар вә гүдрәти О вермишдир. Амма Аллаһ-тааланын бу идарәчилији инсанын һәјат мүбаризәсиндән узаглашмасы демәк дејил. Чүнки, Онун бизә гүдрәт, ирадә вә ихтијар вермәсинә бахмајараг, биз ејни һалда өз әмәлләримизин иҹрачысыјыг. Белә ки, әмәлләримизин мүгабилиндә мәсулијјәтимиз вар. Амма јенә дә бу Аллаһ-тааланын бизим ишләримизә дәхаләт етмәмәси дејил. Чүнки нәјимиз варса, Ондандыр вә Она тәрәф гајыдаҹаг. (Варлыг Аллаһ-тааланын гүдрәти олмадан тәсир гојмаз)[8] Һалбуки, өзүнү һәр шејин мәрәкәзи билмәк ҹаһил вә бичарә инсанын мүтләг гүдрәт гаршысында өзүнү һәр шејә гадир билмәк демәкдир. Бу исә өз нөвбәсиндә Аллаһын идарәчилијинә дәхаләт етмәкдир.  

Б) Тәвәккүлүн мәнасы;  “Тәвәккүл” сөзү әслиндә “вәкаләт” көкүндән олуб  “вәкил сечмәк” мәнасын верир.  Гејд етмәлијик ки, әввәла, инсан шәхсән бир иши јеринә јетирә билмәдији һалда вәкил вә ја мүдафијәчијә еһтијаҹ дујур. Бунунла о, кәнар гүввәдән истифадә едәрәк өз проблемләрини һәлл етмиш олур. Икинҹи,  јахшы вәкил ән азындан әманәтдар, гүдрәтли, үрәјијанан вә лазымы гәдәр информасијалы бириси олмалыдыр.[9]

   Нәфсә етимадын биринҹи мәнасынын (инсанын бүтүн истедад, гүдәрти илә өзүнү вә немәтләри танымасы) тәвәккүллә һеч бир зидијјәти јохдур. Чүнки (бу мәрифәтдә нәфси танымаг, немәтләри таныјыб онлардан истифадә кими дини ишләрдән әлавә) тәвәккүлүн көкү әслиндә инсанын өзүнә олан етимадындан асылыдыр. Чүнки, тәвәккүл дедикдә, инсанын бүтүн чәтинликләрин әзәмәти гаршысында өзүнү тәһгир олунмуш вә зәиф баша дүшүнүлмәмәлидир. Әксинә, Аллаһ-тааланын сонсуз гүдрәтинә архајын олмагла өзүнү галиб һесаб етсин. Беләликлә, тәвәккүл үмидвериҹи, гүввә верән вә инсанда мүгавимәти ҝүҹләндирән бир амилдир. Буна ҝөрә дә бүтүн чәтинликләрдә вә ағыр вәзијјәтләрдә мәсәләнин ҹавабыны ачмаға чалышсын, лакин гүдрәти чатмајан һалда Аллаһа тәвәккүл етсин. Јәни, чалышмасына давам етмәклә Аллаһын она көмәк етдијинә архајын олсун һәтта, чәтинликләрин һәллини тапдыгда да Аллаһ-тааланы әсл сәбәбкар билсин. Чүнки һәр бир мөминин ҝөзүндә бүтүн гүдрәт вә немәтләр Аллаһ-тааладандыр.

Әҝәр кимләрсә фикирләшир ки, сәбәбләр вә тәбии аләмләрә диггәт етмәк тәвәккүл руһијјәси илә ујғун дејил, чох бөјүк сәһвә јол верирләр. Чүнки, тәбии амилләри вә нәтиҹәләрини Аллаһ-тааланын ирадәсиндән ајырмаг бир нөв ширк сајылыр. Она ҝөрә ки, тәбии амилләр вә һәр бир варлыг Аллаһ-таланын ирадәси Онун фәрманындан асылыдыр. Әлбәттә, әҝәр амилләри вә гүдрәтләримизи Аллаһ-тааланын ирадәси мүгабилиндә мүстәгил һесаб етсәк, онда бу ирадә тәвәккүл руһијјәси илә ујғун олмаз.[10]

  Гыса олараг дејә биләрәк ки, “өзүнә инанмаг” немәтләрә архајын олуб инсанын ихтијарында олан гүдрәтләрдән бәһрәләнмәси вә үмидсизликдән узаг олмасыдыр. Бу да тәвәкүллә ујуғундур. Ахы неҹә ола биләр ки, Ислам Пејғәмбәри (сәллаллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) тәвәккүл едәнләрин башчысы олдуғу һалда, гаршыја чыхан бүтүн фүрсәтләрдән, тәбии амилләрдән вә заһири вәсиләләрдән һеч вахт гафил олмазды. Мөминләрә дә һәмин иши төвсијә едәр вә белә дејәрди: “ Сиз баҹарарсыныз вә сиз үстүнсүнүз!”[11]

 Амма нәфсә архајынлығын икинҹи мәнасынын тәвәккүл илә ујғун олмамасы һаггында ону гејд етмәлијик ки, Аллаһа тәвәккүлүн әкси башгасына архајын олмагдыр. Бу о демәкдир ки, инсан өзүнә архаланыр, башгаларындан асылы вәзијјәтдә јашајыр вә һеч бир азадлыға малик дејил. Чүнки, Аллаһ-таалја тавәккүл етмәк инсаны зилләт вә харлығын мәншәји олан бағлылыгдан азад едир вә Она тәвәккүл етмәклә инсан бир нөв өзүнә етимады газаныр.

    Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бујурур: “Ҹәбраилдән сорушдум ки, тәвәккүл нәдир? Ҹаваб верди: Инсан јаранмышларын хејир вә зәрәр вермәкдә һеч бир ролу олмадыгларыны билмәлидир. Һәмчинин, халгын вар дөвләтиндә ҝөзү олмамалыдыр. Бәндә белә олдугда Аллаһдан гејрисинә хатир иш ҝөрмәз вә Ондан башгасына архајын олмаз. Бунлар һамысы тәвәккүлүн һүдудларыдыр.”[12]

 

Истифадә олунмуш әдәбијјат:

1.     Имам Хомејни (руһ), Чеһел һәдис, (40 һәдис) 3-ҹү (үҹб-(худпәсәндлик)), 4-ҹү (кибр –тәкәббүр), 10-ҹу (һаваји нәфс), 13-ҹү (тәвәккүл), 20-ҹи (ихлас) һәдисләринин шәрһи.

2.     Ниҹати, Мәһәммәд, Гуран вә рәваншинасы (Гуран вә психолоҝија) тәрҹүмә Әббас Әрәб, нәшријјат (нашир) Астанеји Гудс Рәзәви (ә), 9-ҹу фәсл, (шәхсијјәт дәр Гуран (Гуранда шәхсијјәт), сәһ-287.

3.     Шәргаваи, Һәсән, Исламда фөвгәладә психолоҝија аддымы, тәрҹүмә сејјид Мәһәммәд Багир Һөҹҹәти, нәшр фәрһәнҝи Ислами, үчүнҹү фәсл, (нәфсин сафлашмасына вә руһу сағламлыға тәрәф), 1-4-13-ҹү фәсл (4-ҹү фәсл), Психолоҝијадан мүхтәлиф мөвзуларда истифадә етмәк) сәһ.397. 528.



[1] Мирзабеҝи, Әли, Нәгш нијазһаји рәвани, (Руһи еһтијаҹларын ролу) сәһ.33.

[2] Ирфан, Һәсән, Фәсилнамеји һәдис зиндәҝи, вижеји етимад бе нәфс, (“Һәјат сөзү” журналы, хүсуси бурахылыш “нәфсә етимад”) сәһ.7.

[3] Мүснәдиш-шәһаб, ҹ.1; сәһ.378.

[4] Ғәззали, Нәсиһәтул-мулук.

[5] Ғүрәрүл-һикәм, 5-ҹи ҹилд, сәһ-161.

[6] Әлламә Мәҹлиси, Биһарул-Әнвар, 66-ҹы ҹилд, сәһ-79; Бәһрани, Әли ибн

ејсәм, Шәрһ миәту кәлмә, (Мин кәлмәни шәрһи гисмәти) сәһ.59.

[7] Имам Хумејни, Шәрһ чеһел һәдис, (40 һәдисин шәрһи) сәһ.69; үчүнҹү һәдис.

[8] Мәкарим Ширази, Насир, Пејам Гуран (Гуранын сөзү), ҹ.3; сәһ.274.

[9] Мәкарим Ширази, Тәфсир нүмунә, 10-ҹу ҹилд, сәһ-205, (мәтиндә азҹа дәјишмәклә)

[10] Мәкарим Ширази, Тәфсир нүмунә, 10-ҹу ҹилд, сәһ-297, (мәтиндә азҹа дәјишмәклә)

[11] Мәкарим Ширази, Тәфсир нүмунә, 10-ҹу ҹилд, сәһ-297, (мәтиндә азҹа дәјишмәклә)

[12] Мәкарим Ширази, Тәфсир нүмунә, 10-ҹу ҹилд, сәһ-297, (мәтиндә азҹа дәјишмәклә); Биһарул-әнвар, 70-ҹи ҹилд, сәһ-137, һәдис-23; Мәаниул-әхбар, сәһ-461.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Nə üçün İmamlar namaz qılarkən özlərini unudub, çox ağlayırmışlar?
    8064 Əxlaq 2012/09/01
    Ağlamaq başqa şeylər kimi İlahinin insana verdiyi nemətlərdəndir. İmam (ə) buyurur: «بکاء العیون و خشیة القلوب من رحمة الله تعالی...» “Gözlərin ağlamağı və qəlblərin qorxması İlahinin rəhmətinin nəticsidir.”[1] Belə ki, dini təlimlərdən analşılır ki, ağlıamağın bir ...
  • Нәјә ҝөрә гадынын ган баһасы (дијә) кишинин ган баһасынын јарысы гәдәрдир?
    6148 Nizamlar hüquq və əhkam 2010/07/18
       Тарихи вә дини мөзулара әсасән, “ган баһасы” игтисади бир мәсәлә олуб, зијанын арадан галдырылмасындан өтрү тәјин олунмушдур. Башга тәрәфдән, Ислам нөгтеји-нәзәриндән һәдәфиндә олан ҹәмијјәтдә мүһүм игтисади мәсулијјәтләр кишинин өһдәсинә гојулмушдур. Јәни, әҝәр кишинин игтисади вәзифәләринә күлли бир нәзәрлә диггәт етсәк мәлум олар ...
  • Demokratiya ilə əlaqədar İslamın mövqeyi nədir?
    6885 Nizamlar (Qurluşlar) 2011/04/16
    Demokratiya cəmiyyətin idarə olunması yollarından biridir. Əksəriyyətin rəyinə, fərdi, mədəni və s. azadlıqlara ehtiram qoyulması onun bariz xüsusiyyətlərindəndir. Əksəriyyət həmişə haqq olmağı və əksinə, haqq olmaq əksəriyyəti tələb etməsə də[i] amma əksəriyyət (hökuməti) zühur ərsəsinə çatdıra,[ii] yaxud özünün məqbul ...
  • Məscidul-əqsanın Ömərin xilafəti dövründə azad edilməsinə diqqət yetirməklə tarix boyu şiələr nə kimi nailiyyətlər qazanmışlar?
    6308 نقش شیعه در گسترش اسلام 2012/07/22
    Sual verən şəxs sələfdən Ömər ibni Xəttaba, xələfdən isə Səlahəddin Əyyub olmaqla bu iki nəfərin adını çəkmişdir. Biz də həm sələf, həm də xələf əsrində şiənin apardığı cihad nümunələrini qeyd edirik. Sələf dövründə, yəni Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in dövründə cihadın ən çox məsuliyyəti və ağırlığı Əli ...
  • Бәшәрин Аллаһы танымасы мүмкүндүрмү? Мүмкүнсә, һансы һәддә гәдәр вә бу танымағын дәјәри нәдир?
    8543 Qədim kəlam 2010/06/13
    Инсан мүхтәлиф јолларла Аллаһы таныја биләр. Бу маариф, ола билсин ја әгли, ја да гәлби јолла олсун. Бәзән философлар вә һикмәт саһибләри һүсули елм (инсанын беш дәрк гүввәси васитәси илә әлә ҝәтирдији елм), һисс вә әгл васитәси илә Аллаһ-таалаја елми әлә ҝәтирирләр. Бәзи ...
  • Adətən, tərkibində bir qədər spirt olan ağız yuyucu maddələrin hökmü nədir?
    5443 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/09/12
    Əslində və zatən məstedici mayelərdən olub-olmaması məlum olmayan spirtlərin[1] paklığına hökm olunur. Onun alveri, onunla qarışmış mayelərdən istifadə etməyin (udmamaq şərti ilə) işkalı yoxdur.[2]
  • Aya şeytanın övladı vardır və onlar da lənətlənibdirmi?
    6830 Təfsir 2011/04/14
    Şeytanın da övladları vardır və ona kömək edirlər. demək olar onun övladlarının hamısı onun davamçısı lənətlənmiş və Allah dərgahından qovulmuşdurlar, yalnız az bir hissəsi: Misal üçün: Allahın Rəsuluyla (s) bir zamanda yaranmış şeytan ki, Peyğəmbərin vasitəsiylə müsəlman oldu. ...
  • İslam ilə məsihilik arasında Allahın övlad sahibi olub-olmaması ilə əlaqədar ziddiyyət necə izah edilə bilər?
    5537 Qədim kəlam 2011/09/12
    “Tövhid” surəsindən aydın olduğu kimi, müsəlmanların əqidəsi budur ki, Allah-taala nə bir kəsi doğmuş, nə də bir kəsdən doğulmuşdur. Bütün tövhid dinləri də belə etiqada malikdir və həzrət Məsihin dini də bu külli qaydadan istisna deyildir. Çünki bütün ilahi dinlər əql və sağlam insan fitrəti əsasında qurulmuşdur. ...
  • Yerdə və göydə Allahın qüdrət nişanələri hansılardır?
    6817 Qədim kəlam 2011/11/24
    Asiman, yer və bu ikisində olan hər bir şey və ümumiyyətlə vücud aləmində olan şeylərin hamısı Allahın qüdrət nişanələrindəndir. Bu nişanələr o qədər çoxdur ki, heç kəs onları sayıb qurtara bilməz. Qurani-Kərim insanları dəfələrlə bu ayələri müşahidə etməyə çağırmışdır. Kəhkəşanların, müxtəlif günəş ...
  • İslamın və İmam Xomeyninin (rəhmətullah) istirahət və zarafat haqqınıda nəzəri nədir?
    7473 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/04/16
    İslam baxımından insanın yarnmasından əsl hədər onun kamala yetməsidir. Bütün digər varlıqlar da bu böyük hədəfin həyata keçməyin yolunda yaranmışdır. Çünki, insan bütün yaranmışların ən şərəflisidir. Quranda oxuyuruq: "Mən cinləri və insanları yalnız, Mənə ibadət etmək üçün yaratdım!"[i] Təfsirçilərin açıqlamalarına əsasən, ayədə ibadətdən məqsəd ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    157338 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    138117 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    113204 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    103404 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    86816 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    78641 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    50890 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    39475 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Saqqal və bədən tüklərini kəsməyin hökmü nədir?
    38940 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/08/09
    Ülgüc və ya üz qırxan maşınla yalnız üz tüklərini (saqqalı) dibindən qırxmaq[1] (belə ki, başqaları - onun üzündə saqqal yoxdur – deyə) ehtiyat vacibə görə caiz deyil.[2] Əlbəttə, saqqalın bir hissəsini belə kəsmək, onu tam kəsmək hökmündədir.
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    38421 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".