Ətraflı axtarış
Baxanların
7803
İnternetə qoyma tarixi: 2011/05/17
Sualın xülasəsi
Xeyir əməllə həsənə və salehlin fərqləri nədir?
Sual
Xeyir, həsənə və saleh əməl arasında olan fərqi ətraflı şəkildə bəyan edin.
Qısa cavab

Xeyir, həsənə, saleh kəlmələri lüğət baxımından fərqli mənalara malik olsa da, xarici nümunə və işlədilmə baxımından aralarında heç bir fərq yoxdur.

Ətreaflı cavab

Xeyir kəlməsi lüğətdə خیر  (x, y, r) kökündən alınmışdır və faydası, mənfəəti, yaxşılığı və islahı (məsləhəti) olan bir şey nəzərdə tutulur. Onun çoxlu nümunələri vardır, o cümlədən mal-dövlət, faydalı elm və sair.[1] Demişlər ki, xeyir – şər kəlməsinin antonimidir və onda bir növ üstünlük və fərqləndirici əlamət mövcuddur.[2]

Həsənə kəlməsi حسن  (h, s, n) kökündən alınmışdır və bu mənayadır ki, hər hansı bir şey elə şəraitdə olsun ki, insanın nəfsi və təbiəti onu qəbul etsin.[3] “Həsənə” gözəllik və camal mənasına gəlmişdir. Demişlər ki, “hüsn” çirkinliyin antonimidir, “həsənə” isə “səyyiə”nin ziddidir.[4]

Saleh kəlməsi صلح (s, l, h) kökündən alınmışdır və düzgün və səhih mənasınadır. Bu da “fəsad” kəlməsinin müqabili və antonimidir.[5]

Lakin işlənmə hallarına nəzər yetirdikdə bu üç kəlmənin bir-biri ilə heç bir fərqi yoxdur və müəyyən hallara uyğun olaraq hər biri digərinin mənasında istifadə edilə bilər. Belə ki, bəzən lüğət kitablarında onlardan biri digərinin izahında gətirilir. Məsələn, “islah”ın mənasında deyilir ki, hər vaxt hər hansı bir heyvana yaxşılıq – (hüsn) etdinsə deyirsən ki, onu islah edib düzəltdim.[6]

Buna görə də təfsir və lüğət alimlərinin kəlamda mövcud olan şahidlərə uyğun olaraq onlar üçün müxtəlif məna və nümunələri qeyd etmişlər.

Məsələn, “saleh” kəlməsini “fiziki baxımdan səhih və sağlam olan”,[7] “tövbə edən”,[8] “ilahi vacibləri və insanların hüququnu yerinə yetirən”[9] kimi məna etmişlər (yəni onun nümunələrini qeyd etmişlər).

Yaxud “həsənə” kəlməsini sidq – doğruculuq,[10] ruzinin bolluğu,[11] Allahın razı olması,[12] qənimət[13], nemət[14], Əhli-beytə məhəbbət,[15] namaz[16] kimi məna etmişlər. Yəni mövcud şahidlərə uyğun olaraq onun müxtəlif mənalarını bəyan etmişlər.

Həmçinin “xeyir” kəlməsini sileyi-rəhim,[17] saleh əməl,[18] mal-dövlət[19] kimi də məna etmişlər.

Hər bir halda xeyir əməllər, həsənə və saleh əməllərin bir-biri ilə zati fərqləri yoxdur, əksinə yaxşı bir əməl olduğuna görə xeyir adlandırılır, gözəl və bəyənilən olduğuna görə “həsənə” deyilir, düzgün və səhih olduğuna görə ona “saleh əməl” deyilir.

Təfsir alimlərindən bəziləri saleh əməldən məqsədin nə olduğunu bəyan edərkən buyurmuşlar: “Zahirən saleh əməl o əmələ deyilir ki, əql, məntiq və şəriət qanunları meyarlarına əsasən gözəl olsun, riyakarlıqdan, özünü bəyənməkdən, həva-həvəsə tabe olmaqdan və hər növ naqislikdən uzaq olsun, əql sahibləri tərəfindən bəyənilsin, Allah dərgahında bəndəlik məqamına layiq olsun.”[20]



 [1] “Möcəmul-mustələhat”, 2-ci cild, səh. 66; الخیر مَا فِیهِ نَفْعٌ وَ صَلَاحٌ، وَ هُوَ ضِدُّ الشَّرِّ، فَالْمَالُ خَیْرٌ، وَ الْخَیْلُ خَیْرٌ، وَ الْعِلْمُ النَّافِعُ خَیْرٌ “Xeyir – fayda və məsləhət olan şeyə deyilir, bu da şərin ziddidir (antonimidir). Mal xeyirdir, ilxı xeyirdir, faydalı elm xeyirdir.” Quranda isə: بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَکَ عَلَى کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ “Xeyir yalnız Sənin əlindədir, çünki Sən hər bir işə qadirsən

 (“Ali-İmran” surəsi, ayə: 26)

Həmçinin Quranda buyurulur: و قوله تعالى: فَقَالَ إِنِّی أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَیْرِ عَن ذِکْرِ رَبِّی

 “(Süleyman) Dedi: Həqiqətən mən xeyri – bu atları Rəbbimə məhəbbət üzündən sevdim.” (“Sad” surəsi, ayə: 32)

قِیلَ: اَلْخَیْرُ هُنَا: اَلْخَیْلُ لِأَنَّهَا أَدَاةُ نَفْعٍ. وَ قِیلَ: هُوَ الْمَالُ وَ مَتَاعُ الدُّنْیَا. وَ قَوْلُهُ تَعَالَى:. فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ.[ سورة البقرة، الآیة 184] أَیْ: مَنْ زَادَ عَلَى مِقْدَارِ الْفِدْیَةِ تَطَوُّعًا، فَهُوَ خَیْرُ لَهُ عِنْدَ اللّهِ

Deyilmişdir ki, burada “xeyir” at ilxısıdır. Çünki onlar fayda səbəbidir. Başqa nəzərdə deyilir ki, o, mal-dövlət və dünya matahıdır. “Bəqərə” surəsinin 184-cü ayəsində buyurulan “Hər kəs öz yaxşı əməlini artırsa (birdən artıq ac adama təam versə) onun üçün daha yaxşıdır” kəlamının mənası budur: “Hər kəs fidyənin miqdarına müstəhəb olaraq artırsa, Allah yanında ionun üçün daha xeyirlidir.” 

“Ət-təshilu li ulumit-tənzil”, 1-ci cild, səh. 26 və “Əl-qamusul-qəvim lil-Quranil-kərim”, səh 216, “Əttovqif”, səh. 230; “Əl-kulliyyat”, səh. 423

[2] “Lisanul-ərəb”, 4-cü cild, səh. 264, “Kitabul-eyn”, 4-cü cild, səh. 264

[3] “Möcəmul-müstələhat”, 1-ci cild, səh. 570, “əl-husn”

[4] “Kitabul-eyn”, 3-cü cild, səh. 143, “Lisanul-ərəb”, 13-cü cild, səh. 114

[5] “Kitabul-eyn” 3-cü cild, səh. 117, “Lisanul-ərəb”, 3-cü cild, səh. 516

[6] “Lisanul-ərəb”, 2-ci cild, səh. 516

[7] Yenə orada

[8] Yenə orada

[9] Yenə orada

[10] “Məcməul-bəhreyn”, 6-cı cild, səh. 233

[11] Yenə orada

[12] Yenə orada

[13] Yenə orada

[14] Yenə orada

[15] Yenə orada; habelə “Kafi” 1-ci cild, səh. 185

[16] Yenə orada

[17] Yenə orada, 3-cü cild səh. 294

[18] Yenə orada

[19] Yenə orada

[20] “Məxzənul-irfan fi təfsiril-Quran”, 15-ci cild, səh. 273

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • İlahi kitabda hər rətb və yabis var, kitabdan məqsəd, mövcud Quandırmı? Rətb və yabisdən məqsəd nədir? Onlar necə varlıqdır?
    6342 Təfsir 2010/11/10
    Bəzi ayələrdə "kitabi mubin" qeyd olunub və ondan məqsəd Qurani kərim olmasına baxmayaraq, amma bu ayə və buna oxşar ayələrdə ki, ilahi elmin sənədini açıqlayırlar, "kitabi mubindən" məqsəd, varlıqlar yaranmamışdan qabaq, ilahi elmin mərhələsidir ki, onun özü digər kitab və lövhələrə şamildir, onun keyfiyyət və miqdarı, bizə məlum deyil.
  • Qəbrdə müsəlman və qeyri-müsəlman üçün sual-cavab necədir?
    9442 Qədim kəlam 2014/05/20
    Bərzəx sözü ərəbcədən lüğətdə pərdə və iki əşyanın arasında qərar tutan maneəyə deyilir; amma məşhurlar kalamında bərzəx dünya ilə Axirət arasında Allah-taala tərəfindən yaradılmış bir aləmdir. İnsanın ölümündən sonrakı ilk mənzili də oradır. Bərzəx aləmindən məqsəd həmin qəbr aləmidir. Elə bir aləm ki, insan ölümdən sonra Qiyamətə ...
  • منظور از «ادبار النجوم» در قرآن چه زمانی از شبانه‌روز است؟
    1512 Təfsir 2022/11/01
    خدای متعال در بخش پایانی سوره‌ی طور، به بیان احوال مشرکان و عذاب اخروی آنها پرداخته و پس از آن به پیامبر(ص) دستور می‌دهد تا در اجرای فرامین الهی صبر پیشه کند و به عبادت و تسبیح و تقدیس او بپردازد. در آیه ...
  • Modern dünyada dinin yol göstərməsi necə təsəvvür olunur?
    7189 Təzə kəlam 2011/06/12
    "Din" kəlməsi bütün dinlərə istər səmavi olsun istərsə də olmasın, təhrif olmuş olsun və yaxud təhrif olmamış (İslam) olsun, şamil olur. Bizim əqidəmiz budur ki, İslam dini yalnız buna malikdir ki, bütün dövr və əsrlərdə müsbət yol göstərməyə malikdir; Çünki İslam bütün dinlərin sonuncusu və ən kamil İlahi ...
  • Deyilir: Əgər niyyət pak olsa bəsdir və dua və ziyarətə daha ehtiyac yoxdur; bu doğrudurmu?
    9737 Əməli əxlaq 2010/11/10
    Bu şeytanın insanları dua, ziyarət və digər əməllərdən uzaqlaşdırmaq üçün olan bir hiyləsidir, çünki dua və təvəssül imamların vasitəsi və Allahın bir başa olan əmri ilə insanların öhdəsinə qoymuşdur. İnsanlara nümunə və qəlblərinin saf olmasına dualar səbəb olub məsum imamlarla daha çox əlaqə yaratmağa səbəb olmuşdur. Bütün ...
  • Haram yoldan əldə edilmiş və sahibi də məlum olmayan pulun xumsu ödənməlidirmi?
    6494 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/10/15
    Haram yol ilə əldə edilən pul əldə edənin şəxsi malikiyyətində deyil. Öz əsas maliki və ya maliklərinə qaytarılmalıdır. Əgər bu mümkün deyilsə, Maliki məchul malın hökmündədir. Və xumsu yoxdur. Bəlkə o pulun bütövü Camiuş- şərait bir mərcəi təqlidin ixtiyarında olmalıdır və ya onun icazəsi ilə sahibinin niyyətinə ...
  • Төвбә сурәсинин ики сон ајәсинин сәнәд вә әһвалаты нәдир?
    6853 Təfsir 2010/04/22
    Үмуми олараг суалда гејд олунан “сәнәд”дән мәгсәдин нә олдуғу там ајдын дејил вә заһири белә олан суалларын мүәјјән ҹавабы јохдур. Амма, ола биләр бу сөздән мәгсәд, ајәнин назил олма сәбәби вә ја тәфсири олсун. Јахуд, Гуранын охунушларында олан бәзи ихтилафлара ҝөрә мәсум Имамлардан ...
  • Bəni İsrailin dana pərəstişinin cəzası hikmətli idi?
    6925 Təfsir 2012/04/17
    Təfsirçilər bu ayədə Allahın öldürmək əmrindən məqsədində üç ehtimal veriblər: 1. Bu əmr, imtahan əmri olub və onların tövbəsiylə bu əmr onlardan götürülübdür. 2. Bu ayədə qətldən məqsəd şeytani vəsvəsələri və nəfsani şəhətlər kəsməkdir. 3. Ayədə qətldən məqsəd, həqiqi qətldir yəni bir- birinizi öldürüb həlak ...
  • Fəlsəfə, irfan, ağıl və hikmət arasındakı fərq nədir?
    14299 İslam fəlsəfəsi 2012/04/19
    Fəlsəfə – ən xüsusi mənada varlıq aləmindəki gerçəklikləri dərk etmək üçün zehni, əqli və istidlal yönlü səylər mənasınadır. Hikməti fəlsəfədən fərqli bir məsələ hesab etdiyimiz halda o, fəlsəfədən yüksəkdədir və ilahi və lədünni mənşəyə malikdir. Quranda da “ilahi bir əta və nemət” kimi qeyd olunmuşdur. Belə ki, ...
  • Müsəlmanlar arasında müxtəlif firqələrin yaranmasının səbəbləri nədir?
    10696 Qədim kəlam 2010/12/07
    Müxtəlif məzhəblərin yaranmasında, çoxlu səbəblər var. məsələn, bir dəstənin peyğəmbər (s)- in həzrət Əli (ə)- nin imamlığı barəsində olan vəsiyyət və əmrlərinə diqqət etməmələri, digər dinlərin ardıcıllarinin müsəlmanların içinə yol tapması və mədəniyyət cəhətdən onlarla qarışmaları, islamın əsl təlimlərindən və Əli- beyt (ə)- in maarifindən uzaq düşmək bir əsrə yaxın ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164847 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164435 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119909 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113977 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111163 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94257 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54933 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54704 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46349 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45943 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...