Ətraflı axtarış
Baxanların
7809
İnternetə qoyma tarixi: 2011/05/17
Sualın xülasəsi
Xeyir əməllə həsənə və salehlin fərqləri nədir?
Sual
Xeyir, həsənə və saleh əməl arasında olan fərqi ətraflı şəkildə bəyan edin.
Qısa cavab

Xeyir, həsənə, saleh kəlmələri lüğət baxımından fərqli mənalara malik olsa da, xarici nümunə və işlədilmə baxımından aralarında heç bir fərq yoxdur.

Ətreaflı cavab

Xeyir kəlməsi lüğətdə خیر  (x, y, r) kökündən alınmışdır və faydası, mənfəəti, yaxşılığı və islahı (məsləhəti) olan bir şey nəzərdə tutulur. Onun çoxlu nümunələri vardır, o cümlədən mal-dövlət, faydalı elm və sair.[1] Demişlər ki, xeyir – şər kəlməsinin antonimidir və onda bir növ üstünlük və fərqləndirici əlamət mövcuddur.[2]

Həsənə kəlməsi حسن  (h, s, n) kökündən alınmışdır və bu mənayadır ki, hər hansı bir şey elə şəraitdə olsun ki, insanın nəfsi və təbiəti onu qəbul etsin.[3] “Həsənə” gözəllik və camal mənasına gəlmişdir. Demişlər ki, “hüsn” çirkinliyin antonimidir, “həsənə” isə “səyyiə”nin ziddidir.[4]

Saleh kəlməsi صلح (s, l, h) kökündən alınmışdır və düzgün və səhih mənasınadır. Bu da “fəsad” kəlməsinin müqabili və antonimidir.[5]

Lakin işlənmə hallarına nəzər yetirdikdə bu üç kəlmənin bir-biri ilə heç bir fərqi yoxdur və müəyyən hallara uyğun olaraq hər biri digərinin mənasında istifadə edilə bilər. Belə ki, bəzən lüğət kitablarında onlardan biri digərinin izahında gətirilir. Məsələn, “islah”ın mənasında deyilir ki, hər vaxt hər hansı bir heyvana yaxşılıq – (hüsn) etdinsə deyirsən ki, onu islah edib düzəltdim.[6]

Buna görə də təfsir və lüğət alimlərinin kəlamda mövcud olan şahidlərə uyğun olaraq onlar üçün müxtəlif məna və nümunələri qeyd etmişlər.

Məsələn, “saleh” kəlməsini “fiziki baxımdan səhih və sağlam olan”,[7] “tövbə edən”,[8] “ilahi vacibləri və insanların hüququnu yerinə yetirən”[9] kimi məna etmişlər (yəni onun nümunələrini qeyd etmişlər).

Yaxud “həsənə” kəlməsini sidq – doğruculuq,[10] ruzinin bolluğu,[11] Allahın razı olması,[12] qənimət[13], nemət[14], Əhli-beytə məhəbbət,[15] namaz[16] kimi məna etmişlər. Yəni mövcud şahidlərə uyğun olaraq onun müxtəlif mənalarını bəyan etmişlər.

Həmçinin “xeyir” kəlməsini sileyi-rəhim,[17] saleh əməl,[18] mal-dövlət[19] kimi də məna etmişlər.

Hər bir halda xeyir əməllər, həsənə və saleh əməllərin bir-biri ilə zati fərqləri yoxdur, əksinə yaxşı bir əməl olduğuna görə xeyir adlandırılır, gözəl və bəyənilən olduğuna görə “həsənə” deyilir, düzgün və səhih olduğuna görə ona “saleh əməl” deyilir.

Təfsir alimlərindən bəziləri saleh əməldən məqsədin nə olduğunu bəyan edərkən buyurmuşlar: “Zahirən saleh əməl o əmələ deyilir ki, əql, məntiq və şəriət qanunları meyarlarına əsasən gözəl olsun, riyakarlıqdan, özünü bəyənməkdən, həva-həvəsə tabe olmaqdan və hər növ naqislikdən uzaq olsun, əql sahibləri tərəfindən bəyənilsin, Allah dərgahında bəndəlik məqamına layiq olsun.”[20]



 [1] “Möcəmul-mustələhat”, 2-ci cild, səh. 66; الخیر مَا فِیهِ نَفْعٌ وَ صَلَاحٌ، وَ هُوَ ضِدُّ الشَّرِّ، فَالْمَالُ خَیْرٌ، وَ الْخَیْلُ خَیْرٌ، وَ الْعِلْمُ النَّافِعُ خَیْرٌ “Xeyir – fayda və məsləhət olan şeyə deyilir, bu da şərin ziddidir (antonimidir). Mal xeyirdir, ilxı xeyirdir, faydalı elm xeyirdir.” Quranda isə: بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَکَ عَلَى کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ “Xeyir yalnız Sənin əlindədir, çünki Sən hər bir işə qadirsən

 (“Ali-İmran” surəsi, ayə: 26)

Həmçinin Quranda buyurulur: و قوله تعالى: فَقَالَ إِنِّی أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَیْرِ عَن ذِکْرِ رَبِّی

 “(Süleyman) Dedi: Həqiqətən mən xeyri – bu atları Rəbbimə məhəbbət üzündən sevdim.” (“Sad” surəsi, ayə: 32)

قِیلَ: اَلْخَیْرُ هُنَا: اَلْخَیْلُ لِأَنَّهَا أَدَاةُ نَفْعٍ. وَ قِیلَ: هُوَ الْمَالُ وَ مَتَاعُ الدُّنْیَا. وَ قَوْلُهُ تَعَالَى:. فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ.[ سورة البقرة، الآیة 184] أَیْ: مَنْ زَادَ عَلَى مِقْدَارِ الْفِدْیَةِ تَطَوُّعًا، فَهُوَ خَیْرُ لَهُ عِنْدَ اللّهِ

Deyilmişdir ki, burada “xeyir” at ilxısıdır. Çünki onlar fayda səbəbidir. Başqa nəzərdə deyilir ki, o, mal-dövlət və dünya matahıdır. “Bəqərə” surəsinin 184-cü ayəsində buyurulan “Hər kəs öz yaxşı əməlini artırsa (birdən artıq ac adama təam versə) onun üçün daha yaxşıdır” kəlamının mənası budur: “Hər kəs fidyənin miqdarına müstəhəb olaraq artırsa, Allah yanında ionun üçün daha xeyirlidir.” 

“Ət-təshilu li ulumit-tənzil”, 1-ci cild, səh. 26 və “Əl-qamusul-qəvim lil-Quranil-kərim”, səh 216, “Əttovqif”, səh. 230; “Əl-kulliyyat”, səh. 423

[2] “Lisanul-ərəb”, 4-cü cild, səh. 264, “Kitabul-eyn”, 4-cü cild, səh. 264

[3] “Möcəmul-müstələhat”, 1-ci cild, səh. 570, “əl-husn”

[4] “Kitabul-eyn”, 3-cü cild, səh. 143, “Lisanul-ərəb”, 13-cü cild, səh. 114

[5] “Kitabul-eyn” 3-cü cild, səh. 117, “Lisanul-ərəb”, 3-cü cild, səh. 516

[6] “Lisanul-ərəb”, 2-ci cild, səh. 516

[7] Yenə orada

[8] Yenə orada

[9] Yenə orada

[10] “Məcməul-bəhreyn”, 6-cı cild, səh. 233

[11] Yenə orada

[12] Yenə orada

[13] Yenə orada

[14] Yenə orada

[15] Yenə orada; habelə “Kafi” 1-ci cild, səh. 185

[16] Yenə orada

[17] Yenə orada, 3-cü cild səh. 294

[18] Yenə orada

[19] Yenə orada

[20] “Məxzənul-irfan fi təfsiril-Quran”, 15-ci cild, səh. 273

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Peyğəmbərin besəti və meracı bir gündə (rəcəbin 27-də) baş vermişdirmi?
    8924 تاريخ بزرگان 2012/04/10
    Cavabı bəyan etmək üçün Peyğəmbərin besəti və meracı ilə əlaqədar məsələni təfsir kitablarından araşdırırıq. 1. Besətin tarixi ilə əlaqədar müsəlman alimləri arasında iki nəzəriyyə vardır: Birincisi şiələrin nəzəriyyəsidir. Onlar rəcəb ayının 27-ci gününü Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in besət günü hesab edirlər. İkinci nəzər isə ...
  • Türbət suyunu əldə etmək üçün, su, yağış suyu olmalıdırmı? Ona dua da oxunmalıdır yoxsa lazım deyil? Xahiş edirəm tam izah verin.
    8842 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/10/02
    Türbət suyunu hazırlamaq üçün, pak və gigiyena suyu kifayətdir.[1] Hərçənd, fərat suyu[2] zəmzəm suyu[3], yaxud neysan ayında[4] olan yağış suyu kimi bəzi suların daha çoxImtiyazları var. yağış suyu da çox vaxt saf və təmiz olduğuna görə, bəlkə adi sulardan daha yaxşı ...
  • Günahdan paklanmanın hansı yolları vardır?
    8738 Əməli əxlaq 2011/06/14
    İnsanın günahlarının bağışlanması yolları çox olmasına baxmayaraq biz onların bəzilərini aşağıda qeyd edirik: 1). Tövbə və Allaha tərəf qayıdış (bəzi şərtlərlə) 2). Günahların bağışlanmasına səbəb olan ən gözəl savabları əldə etmək, yəni yaxşı əməllərə qədəm qoymaq. 3). Kiçik günahların ...
  • İbn Ərəbinin İmam Zaman (ə.c) barəsində baxışı nədən ibarətdir?
    11923 تاريخ بزرگان 2011/09/04
    Mühyəddin İbn Ərəbinin əsərlərini mütaliə etdikdə onun İmam Zaman (ə.c) barəsindəki inancı üzə çıxır. O, "Fütuhati-məkkiyyə" kitabının Həzrət Məhdinin axırzamandakı silahdaş və yavərlərnə həsr etdiyi 366-cı babında belə qeyd edir: “Allahın diri, sağ bir xəlifəsi vardır, o, üzə çıxar. Onun zühuru dünya zülm və sitəmlə ...
  • Pişnamazı tanımadığımız halda camaat namazının hökmü nədir?
    9218 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/06/23
    Pişnamazın şərtlərindən biri ədalətli olmaqdır.[1] Pişnamazın bu ədaləti aşkar olunub isbat edilməlidir.[2] Ədalət batində Allahdan bir növ qorxu hissidir ki, insanın böyük günah iş görməsinin və ya kiçik günahları təkrar etməsinin qarşısını alır. Əgər bir şəxslə oturub-dursaq və ondan ...
  • Niyə dəstəmaz ayəsində “mərafiq (dirsəklər)” kəliməsi cəm halında, ancaq “kəbeyn (Ayağın üzərində yerləşən hər iki bənd,çıxıntı)” kəliməsi ikili cəm halında gəlibdir?
    5734 Təfsir 2019/05/05
    Dəstəmazın necə alənmasının keyfiyyətini bəyan edən dəstəmaz ayəsi olan Maidə sürəsinin 6-cı ayəsində Allah taala buyurur: Ey iman gətirənlər! Namaza durduğunuz zaman üzünüzü və dirsəklərə qədər qollarınızı yuyun! Başınızı və hər iki bəndə (oynağa) qədər ayaqlarınızı məsh edin!...[1] Ayədə gələn kəlimələrin mənası “Mərafiq” dirsəklər ...
  • İrfan elmində xət və nöqtə və s.... hansı mənadadır və “ənə nöqtətu təhtül-ba” (Mən ba hərfinin altındakı nöqtəyəm”- rəvayətinin mənası nədi?
    10843 Nəzəri irfan 2014/05/22
    İrafan elmində qeyb aləmindən bəzi həqiqətləri çatdırmaqdan ötrü ədədlər, hərflər və şəkillərin özünəməxsus ilahi rəmzləri vardır. Nöqtədən məqsəd, allah-Taalanın həqiqi vəhdətidir və bu həqiqi vəhdətin şəkli insan qəlbinin dərinlkilərindən qərar tutmuşdur. Ona görə də kamil insan, varlıq aləminin mərkəzi kimi tanıtdırılmışdır. Allah-taalanın yer üzündə həqiqi vəhdətindəki xəlifəsidir. Əmirəl-mömininin (əleyhissalam) ...
  • Xahiş edirik Şeyx Tusinin siyasi nəzəriyyəsini açıqlayasınız.
    6395 Nizamlar (Qurluşlar) 2011/10/04
    Hər bir dövr və əsrdə özünə məxsus suallar yaranırdı ki, elm sahiblərini vadar edir ki, onlara cavab versinlər və bunlardan biri də şeyx Tusidir ki, bu işin öhdəsindən gəlmişdir. Şeyx Tusinin ümumi olaraq siyasi nəzəriyyəsinin əslini, aşağıdakı mərhələlərdə xülasə etmək olar:
  • Lütfən qadının hicabının necəliyi barəsində hədis yazın.
    8634 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/13
    Nur surəsinin 31- ci ayəsi başqa olmaqla çox sayda hədis və ayələr qadının hicabı barəsində söhbət açmışdır.həmçinin Nur surəsinin 31- ci ayəsində buyurulur: "Mömin qadınlara de ki, gözlərini haram buyrulmuş şeylərdən çəkindirsinlər, namuslarını qorusunlar; öz- özlüyündə görünən (əl- az) istisna olmaqla, zinətlərini göstərməsinlər baş örtüklərini yaxalarına çəksinlər; zinətlərini ərlərindən başqasına ...
  • Təşəhhüd və salam halında hansı əməllər müstəbdir?
    9362 Təşəhhüd və salam 2015/04/19
    Namazın salam və təşəhhüdündə müstəhəb sayılan əməllər aşağıdakılardır: Təvərrük halında oturmaq, Yəni namaz qılan adam sol budu üstə otursun, və sağ ayağının üstünü sol ayağının üzərinə qoysun. Təşəhhüddən sonra desin: “Əlhəmdulillah” ya da desin “Bismillah və billah vəlhəmdu lillahı və xəyrul əsmai ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164891 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164578 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119934 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    114047 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111311 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94296 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54955 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54848 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46401 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45974 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...