Ətraflı axtarış
Baxanların
6049
İnternetə qoyma tarixi: 2012/05/20
Sualın xülasəsi
Беһишт вә ҹәһәннәмдә дә өлүм вармы?
Sual
Гијамәтдә инсанлар Беһиштә вә ҹәһәннәмә ҝетдикдән сонра да өлүм олаҹаг ја јох?
Qısa cavab

Гуран ајәләри, рәвајәтләр вә әгли дәлилләрин һамысы јекдилликлә она дәлаләт едир ки, инсан Беһиштә вә ја ҹәһәннәмә ҝетдикдән сонра бир даһа өлүм ҝөрмәјәҹәк. Гурани-Кәрим бир тәрәфдән Гијамәти Әбәди ҝүн адландырыр, диҝәр тәрәфдән исә Беһишт әһлини һәмишәлик галанлар кими вәсф едир.  Рәвајәтләрдә ҝәлиб ки, беһиштликләрә вә ҹәһәннәмликләрә хитаб олунаҹаг ки, бурда әбәдисиниз, атыг өлүм јохдур. Өлүмү бир гојун кими онларын јанына ҝәтириб башыны кәсәрләр. Амма әгли ҹәһәтдән, инсанын нәфсинин мүҹәррәд олдуғу вә һәр мүҹәррәдин дә арадан әбәди олдуғун нәзәрә алсаг, инсанын Беһиштә вә ҹәһәннәмә ҝетмәсиндән сонра әбәди олмасы нәтиҹәси алыныр.

Ətreaflı cavab

Бөјүк Гијмәт аләми бәрзәх аләминдән сонра елә бир аләмдир ки, инсанларын әввәлдән ахыра гәдәр һамысы орда ҹәм олунаҹаг вә јени һәјат аләминә дахил олаҹаглар. Һәр кәс дүнјада етдији әмәлләрин мүкафат вә ҹәзасыны алаҹагдыр.[1] Гуран ајәләри, рәвајәтләр вә әгли дәлилләрин һамысы јекдилликлә она дәлаләт едир ки, Бөјүк Гијамәт ҝүнү (јәни, инсанларын тәзәдән дирилиб Беһишт вә ҹәһәннәмә ҝетмәләриндән сонра) артыг өлүм јохдур. Инди дә онлардан бәзиләринә ишарә едәк:

Гуран, Гијамәтдән јетмиш адла ад апармышдыр ки, о адларын һәр бириси Гијамәтин хүсуси бир ҹәһәтинә вә вәзијјәтинә ишарәдир. Мәслән, бүтүн инсанларын о ҝүнү тәзәдән дирилиб гәбрләрдән чыхаҹагларына ҝөрә Гијамәтин адларындан бири Мәһшәрдир. (јәни, јердән чыхан ҝүн) Һәмчинин, о ҝүнү  артыг һәмишәлик олуб, өлүмүн инсана бир даһа јол тапмамасы ҹәһәтиндән, о ҝүнә Әбәди ҝүн дејирләр.[2] Бу ад, Гуранда Гаф сурәсиндә ҝәлмишдир. [3]

Бундан әлавә, Гуранда јетмиш дәфәдән чох Беһишт вә ҹәһәннәм әһлинин әбәди олмалары мәсәләси ачыгланыб. Нүмунә үчүн Гуранын ики ајәсини зикр едирик. Гуранда охујруг: "Бəли, ҝүнaһ гaзaнaн вə гaзaндығы ҝүнaһлaрлa əһaтə oлунaн шəxслəр ҹəһəннəмликдирлəр вə oрaдa һəмишəлик гaлaҹaглaр." [4] Диҝәр бир ајәдә исә охујуруг: "Имaн ҝəтирəнлəр вə јaxшы ишлəр ҝөрəнлəр исə бeһиштликдирлəр вə oрaдa əбəди oлaҹaглaр."[5]

Рәвајәтләрдә дә ачыгланыб ки, Гијамәтдә артыг өлүм јохдур. О ҹүмләдән, Әлламә Мәҹлиси Биһарул-Әнварда (26-ҹы фәсилдә) бу мөвзуда чохлу һәдисләр нәгл едир ки, өлүмү Беһишт вә ҹәһәннәм әһлинин гаршысында гојун кими кәсәр вә нида ҝәләр ки артыг өлүм јохдур. О рәвајәтләрдән бири Ислам Пејғәмбәриндән (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) нәгл олунур ки, Һәзрәт бујрур: "Аллаһ-таала Беһишт әһлини беһиштә, ҹәһәннәм әһлини исә ҹәһәннәмә дахил етдикдән сонра өлүмү гојун  шәклиндә онларын гаршысында зибһ едәрләр. Сонра ҹарчы нида едәр:[6] Еј Ҹәннәт әһли әбәдијјәтдир, бир даһа өлүм јохдур! Еј ҹәһәннәм әһли әбәдијјәтдир, бир даһа өлүм јохдур!.[7]

Амма, әгли ҹәһәтдән, инсанын нәфси мүҹәррәд олдуғундан вә һәр мүҹәррәдин әбәди олмасыны нәзәрә алсаг, инсанын Беһиштә вә ҹәһәннәмә ҝетмәсиндән сонра әбәди олмасы нәтиҹәси алыныр. Һикмәт саһибләринин вә кәлам алимләринин нәфсин мүҹәррәд (сырф гејри-мадди) олмасына дәлилләри бунлардыр:

1.Нәфс күллијаты дәрк едир вә күлли мүҹәррәд олдуғуна ҝөрә нәфсин дә мәгамы мүҹәррәд олмалыдыр.

2.Нәфсин елә ишләрә гүдрәти вар ки, ҹисм вә маддијјатын она јолу јохдур мәсәлән, сонсузлуғун тәсәввүр олунмасы кими вә саир...

3.Биз, бүтүн һисс үзвләри васитәси илә дәрк олунмушлары бир шеј кими дәрк едирик. Бу о демәкдир ки, нәфс мүҹәррәддир. Чүнки, һисс үзвләринин бир бириндән хәбәри јохдур. Мәслән, ҝөз ҹисмин ағлығыны ҝөрүр, гәнди ҝөрүр амма, онларын дадындан хәбәрсиздир. Јахуд, ҝөрмәдијимиз бир шеји ағзымыза гојуб даданы биләрик амма, онун рәнҝиндән хәбәримиз олмаз. Бәс, мәлум олур ки, батинимиздә елә бир мүҹәррәд күлли дәрк гүввәси вар ки, бүтүн бунлары о дәрк едир. О да нәфсдир.

4. Ҹисми вә мадди гүввәләр ишләндикдә көһнәлир вә арадан ҝедир. Амма, нәфси гүввә онун әксинәдир. Чохлу тәфәккүр нәфси гүввәтләндирир. Бәс, мәлум олур ки, нәфс мадди дејил, онлара охшамыр вә сонда мүҹәррәддир.[8]

5.Нәфсин мүҹәррәд олмасынын башга бир дәлили исә онун шәхсијјәтинин вәһдәтидир. Инсанын бәдәни һәмишә дәјишир амма, бир шеј дәјишмир вә һәмишә олдуғу кимидир. О да нәфсдир. Бу нәфс маддәнин дәјишмәси илә дәјишмир. Чүнки, онун тәркиби маддәддән тәшкил олунмамышдыр.

Беләликлә, руһун әбәди галмасы онун мүстәгил вә мүҹәррәд олмасы илә бирбаша әлагәси вардыр. Чүнки, әҝәр мүҹәррәд вә гејри-мадди оларса, өлүмдән сонра әбәди галаҹагдыр.

Әлбәттә, мүҹәррәд варлыгларын фәнаја уғрамамасы мөвзусу фәлсәфи бәһсләрдән олдуғуна ҝөрә јахшы олар ки, бу һагда даһа чох мәлумат алмагдан өтрү фәлсәфи китаблара мүраҹиәт олунсун.

 


[1]  Бәрзәх аләсми шәхсидир. Јәни һәр бир өлән фәрд дәрһал ора дахил олур. Амма, Гијамәт топлумдур. Јәни, бүтүн инсанлары бир дәфәлик тәзәдән дирилиб мәһшәр аләминә ҹәм олаҹаглар. Шәһид Мүтәһһәринин дүнјаҝөрүшү, Гијамәт бәһси, сәһ.31

[2] Мәкарим Ширази, Пејам Гуран, Гијамәт бәһси, ҹ.5; сәһ.58

[3]  "Ора сағлыгла (әмин-аманлыгла) дахил олун. Бу, әбәдијјәт ҝүнүдүр!" Гаф сурәси 34

[4]  Бәгәрә сурәси 81

[5]  Бәгәрә сурәси 82

[6]  Сәһиһ Мүслүм өз китабында Әби Сәид Хидридән белә нәгл едир ки, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бујурду: "Ҹәннәт әһли Ҹәннәт вә Ҹәһәннәм әһли ҹәһәннәмә дахил олдугдан сонра онлара дејәрләр: Еј Ҹәннәт әһли! Ҝәлин вә бахын! Еј Ҹәһәнәм әһли ҝәлин вә бахын! Сонра өлүмү гојун кими ҝәтириб онлардан сорушарлар: Бу өлүмү таныјырсынызмы? Ҹаваб верәрләр: Бәли бу һәман өлүмдүр. Һамы ону таныјар. Сонра ону зибһ едәрләр. Онлара дејиләр: Еј Ҹәннәт әһли! Әбәдијјәт! Артыг өлүм јохдур. Еј Ҹәһәннәм әһли! Әбәдијјәт! Артыг өлүм јохдур. Бу һәмин сөздүр ки, Гуранда ондан, Һәсрәт ҝүнү кими ад апарылыр." Биһарул-Әнвар, ҹ.8; сәһ.344-345 

[7] Әлбәттә, ајәдә ҹәһәннәм әһлинин әбәди орда галмасы хүсуси инсанлар үчүндүр. Јохса, бүтүн ҹәһәннәмә дахил оланлар орда әбәди галамајаҹаглар. 

[8]  Әлламә Шәрани, Шәрһүл-Етигадын тәрҹүмәси, сәһ.242, 262.

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Şiələrin nəzərində on ikinci imamın qeybdə olmasına etiqad bütün imamət nəzəriyyəsində şübhə yaradırmı?
    6297 Qədim kəlam 2010/11/10
    Sualda ümumi şəkildə və konkret nümunənin təyin edilmədiyi halda “qeybət dövrünün imamət nəzəriyyəsi ilə təzadı” irəli çəkildiyinə görə, imamın vəzifələrində müəyyən ünvanları zikr etməli, sonra onun qeybət dövrü ilə uyğun gəlib-gəlməməsini təhlil edəcəyik.İmamət – nübüvvətin ...
  • Nə üçün pendir yemək məkruhdur?
    19971 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2011/11/24
    Hikmət sahibi olan Allah-taala Öz bəndələri üçün nəzərə çarpacaq böyük faydası olan şeyləri vacib, onlar üçün ciddi zərər və fəsadı olan şeyləri isə haram və ya məkruh etmişdir. Pendir barəsində məsumlardan nəql olunan rəvayətlərin məcmusundan aydın olur ki, onu təklikdə yeyildikdə məkruhdur, lakin qoz ləpəsi ilə birlikdə yeyildiyi zaman zərəri ...
  • Aya günahkar bir cəmiyyətdə, mümkündür bir neçə xeyirxah və pərhizkar insanlara xatir o cəmiyyətdən əzab uzaq olsun və ya müddəti geciksin?
    6574 Təfsir 2012/02/07
    Quran ayələri və rəvayətlərdən istifadə olur ki, bəzi illət və amillər, cəmiyyətdən əzabın gecikməsinə və yaxud uzaq olmasına səbəb olur. Burada fürsətdən istifadə edib bir neçə nümunəyə işarə edirik. 1.             Onların arasında Peyğəmbərlərin və tövbə edənlərin olması: ...
  • Haram yoldan əldə edilmiş və sahibi də məlum olmayan pulun xumsu ödənməlidirmi?
    5991 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/10/15
    Haram yol ilə əldə edilən pul əldə edənin şəxsi malikiyyətində deyil. Öz əsas maliki və ya maliklərinə qaytarılmalıdır. Əgər bu mümkün deyilsə, Maliki məchul malın hökmündədir. Və xumsu yoxdur. Bəlkə o pulun bütövü Camiuş- şərait bir mərcəi təqlidin ixtiyarında olmalıdır və ya onun icazəsi ilə sahibinin niyyətinə ...
  • Aya qadın edə bilər ailəsinin icazəsi olmadan internetdə başqalarıyla rabitə yaratsın?
    6398 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/02/07
    Müctəhidlərin bu sual qarşısında olan cavabları ibarətdir: 1.             Xamineyi: Əgər kişinin malından istifadə etmirsə, icazə lazım deyil, amma diqqət etmək lazımdır naməhrəmlə rabitə həmişə fəsadla birlikdədir və ya günaha düşmək qorxusu vardır və caiz deyildir (icazə verilmir).
  • İmam Hüseyn (ə)- a bu qədər əzadarlıq etməyin səbəbi nədir?
    12947 Fiqh tarixi 2011/04/14
    Hər bir millətin keçmiş hadisələrində dəyərli ibrət və təcrübələr var ki, çoxlu zəhmətlə ələ gəlibdir və o millətin gələcəyi və taleyində çox böyük bir təsiri ola bilər. Bu dəyərli təcrübədən istifadə etmək üçün, bu hadisələrə həmişə yenidən baxılmalı və qorunmalıdır. Bu misilsiz hadisələrdən biri, Kərbəla hadisəsidir. Məsum ...
  • Allah insan beyni ilə tanınmağa qabil olmadığından, necə Onun barəsində mərifət əldə edə bilərik ki, şirkə səbəb olmasın?
    5843 Qədim kəlam 2012/04/18
    Allahı tanımaq üçün bənzətmə rəvayətlərdə rədd edilmişdir. Daha çox məlumat üçün ətraflı cavaba müraciət edin. ...
  • Һејванында руһу (нәфси) вармы, әҝәр варса инсанын руһу (нәфси) илә һансы фәргләри вар?
    6609 İslam fəlsəfəsi 2010/06/22
    Һәр шејдән әввәл гејд етмәк лазымдыр ки, вериләҹәк ҹаваб Һикмәти мүталијјә (Молла Сәдранын фәлсәфәси) нәзәријјәси әсасындадыр. Беләликлә, һәмин нәзәријјә әсасында мөвзуну ики әсли вә бир нечә сөһбәтимизлә бағлы шахәләрдә давам етдиририк.Биринҹи һиссә, “һејванда нәфсин олмасы” үнваны илә бир нечә бөлмәдә гәрар ...
  • Təşbeh qəbilindən İsanı “Allahın oğlu” hesab etmək olarmı?
    5871 Qədim kəlam 2012/04/10
    “İbnullah” (Allahın oğlu) kəlməsi həqiqi mənada olan “ata-oğul” mənasından başqa heç bir digər mənanı çatdırmır. “Allahın əli”, “Allahın xəlili” və s. ifadələrin öz həqiqi mənalarında Allah üçün işlədilməsi qeyri-mümkündür və mütəal Allaha övlad aid edilməsi Onun bəsit və mütləq (qeyri-məhdud) olan vücudu ilə ziddiyyətlidir. Digər tərəfdən, əgər ...
  • Həzrət Abbas su gətirən zaman nə mədhi oxuyurdu?
    7354 Dahilərin sirəsi 2011/12/25
    Keçmiş zamanlarda doyüşlərdən öncə öz doyüşçülərini ruhlandırmaq üçün müxtəlif şüarlar və mədhlər (təriflər) söyləyirdilər. İmam Hüseyn və onun yavərləri də aşura günü bir çox əzici və məna dolu şüar və mədhlər söyləmişlər. O cümlədən Həzrət Hüseynin (ə) böyük qardaşı həzrət Əbulfəz Abbasın da aşura günü müxtəlif vaxtlarda ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163847 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    159118 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118736 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111909 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    105734 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92592 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54134 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    49500 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44947 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44391 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...