جستجوی پیشرفته
بازدید
32925
آخرین بروزرسانی: 1402/09/17
خلاصه پرسش
آیا در بهشت و جهنم مرگ وجود دارد؟
پرسش
وقتی که قیامت برپا شد و انسان‌ها به بهشت و جهنم رفتند، آیا باز هم مرگ وجود دارد؟
پاسخ اجمالی

آیات قرآن، روایات و دلایل عقلی بر این اتفاق دارند که وقتی انسان‌ها به بهشت یا جهنم رفتند، دیگر مرگی وجود ندارد.

قرآن کریم از یک‌سو قیامت را یوم الخلود(روز جاودانگی) نامیده است، و از سوی دیگر بهشتیان را به صفت خالدین(جاویدان) توصیف نموده است. در روایات نیز آمده است که به بهشتیان و جهنمیان خطاب می‌شود: جاودان هستید پس مرگی نیست: «یا اهل الجنة خلود فلاموت و یا اهل النار خلود فلا موت» و مرگ را به صورت گوسفندی در نزد آنها می‌آورند و سر می‌برند. اما از نظر عقلی؛ چون نفس انسان مجرد است و هر مجردی فنا ناپذیر است، پس انسان‌ها پس از رفتن به بهشت یا جهنم، مرگی نخواهند داشت.

پاسخ تفصیلی

در قیامت کبرا که عالمی است پس از عالم برزخ همه‌ی انسان‌ها از اولین تا آخرین جمع شده، و وارد مرحله‌ی جدیدی از زندگی و حیات می‌شوند؛ و به پاداش و یا جزای اعمال و رفتار زندگی دنیایی خود می‌رسند.[1]

آیات قرآن، روایات و دلایل عقلی بر این اتفاق دارند که در قیامت کبرا(پس از رفتن انسان‌ها به بهشت یا جهنممرگ وجود ندارد.

اینک به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

خلود از نگاه قرآن

قرآن قیامت رابه هفتاد اسم می‌خواند که هر کدام به یک جنبه و خصوصیت آن اشاره دارند؛ مثلاً از آن جهت که همه‌ی انسان‌ها و موجودات در آن محشور می‌شوند روز حشر نام دارد،[2] و از آن جهت که همیشگی است و مرگ در آن راه ندارد «یوم الخلود» نام دارد.[3]

علاوه بر این‌ قرآن، بیش از 70 بار، اهل بهشت و جهنم را با صفت خلود و جاودانگی نام می‌برد که برای نمونه دو آیه قرآن را بیان می‌کنیم:

«آرى، کسانى که کسب گناه کنند، و آثار گناه، سراسر وجودشان را بپوشاند، آنها اهل آتش‌اند و جاودانه در آن خواهند بود».[4]

«و آنها که ایمان آورده، و کارهاى شایسته انجام داده‏‌اند، آنان اهل بهشت‌اند و همیشه در آن خواهند ماند».[5]

خلود در روایات

در روایات هم بیان شده است که در قیامت مرگ وجود ندارد؛ از جمله علامه مجلسی در جلد هشتم بحار الانوار(باب 26) احادیث متعددی نقل می‌کند که مرگ را به صورت گوسفندی در مقابل اهل بهشت و جهنم سر می‌برند؛ از جمله‌ی آنها روایتی است از پیامبر(ص) که فرمود: وقتی خداوند اهل بهشت را وارد بهشت و اهل جهنم را وارد جهنم کرد، مرگ مانند گوسفندی آورده می‌شود و در جلوی چشم آنها، آن‌را ذبح می‌کنند؛ بعد منادی ندا می‌دهد: «یا اهل الجنة خلود فلا موت، یا اهل النار خلود فلا موت»؛[6]یعنی در قیامت دیگر مرگی وجود ندارد، بلکه خلود و جاودانگی است.[7]

خلود از نظر عقل

اما از نظر عقلی چون نفس انسان مجرد است و هر مجردی فنا ناپذیر است؛ لذا انسان‌ها پس از رفتن به بهشت یا جهنم مرگ نخواهند داشت.

برخی از دلایل حکما و متکلمان بر تجرد نفس:

  1. نفس کلیات را ادراک می‌کند، و کلی مجرد است؛ پس محل آن هم باید مجرد باشد.
  2. نفس بر اموری قدرت دارد که جسمانیات بر آن قدرت ندارند مانند تصور امور غیر متناهی.
  3. ما وقتی مشاهده می‌کنیم که همه‌ی مدرکات حواس را یک چیز ادراک می‌کند، این دلیل بر تجرد نفس است؛ زیرا حواس از مدرکات یکدیگر خبر ندارند. مثلاً چشم، سفیدی جسمی مانند قند را می‌بیند، ولی از طعم آن خبر ندارد؛ و یا اگر چیزی را که ندیده‌ایم در دهان بگذاریم، مزه‌ی آن‌را درک می‌کنیم، ولی رنگ آن‌را نمی‌بینیم؛ پس معلوم است در درون ما یک چیز مجرد کلی وجود دارد که همه‌ی اینها را ادراک می‌کند.
  4. نیروهای جسمانی در اثر به کارگیری فرسوده می‌شوند، ولی قوه‌ی نفس بر خلاف آن است؛ زیرا کثرت تعقلات آن‌را نیرومند می‌کند پس نفس از سنخ جسم نیست و مجرد است.[8]
  5. دلیل دیگر بر تجرد نفس، وحدت شخصیت است. بدن تغییر می‌کند ولی یک امر ثابتی در همه‌ی این تغییرات وجود دارد که به آن نفس می‌گوییم. و این نفس در اثر تغییر ماده تغییر نمی‌پذیرد؛ لذا از ماده مجرد است.[9]

البته عده‌ای هم مخالف‌اند، و روح را مادی و با مغز یکی می‌دانند، ولی دلایل آنها فقط ارتباط سلول‌های مغزی را با ادراک اثبات می‌کنند، نه این‌که مغز انجام دهنده‌ی آن ادراک کلی باشد.

بنابراین مسئله‌ی بقای روح رابطه‌ی نزدیکی با استقلال و تجرد روح دارد؛ زیرا اگر مجرد باشد بعد از مرگ می‌تواند باقی باشد.

گفتنی است که دلایل فنا ناپذیری مجردات از مباحث فلسفی است، که برای اطلاع از آنها باید به کتاب‌های فلسفه، مراجعه کرد.


[1]. عالم برزخ شخصی است و هر فرد وقتی مرد وارد برزخ می‌شود، قیامت کبرا مربوط به جمع است؛ یعنی همه‌ی افراد عالم یک مرتبه محشور می‌شوند. ر. ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 2، ص 525، صدرا.

[2]. «وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ جَمیع». انعام 128.

[3]. «ادْخُلُوها بِسَلامٍ ذلِکَ یَوْمُ الْخُلُود». ق، 34.

[4]. بقره، 81.

[5]. بقره، 82.

[6]. «وَ رَوَى مُسْلِمٌ فِی الصَّحِیحِ بِالْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا دَخَلَ أَهْلُ الْجَنَّةِ الْجَنَّةَ وَ أَهْلُ النَّارِ النَّارَ قِیلَ یَا أَهْلَ الْجَنَّةِ فَیُشْرِفُونَ وَ یَنْظُرُونَ وَ قِیلَ یَا أَهْلَ النَّارِ فَیُشْرِفُونَ وَ یَنْظُرُونَ فَیُجَاءُ بِالْمَوْتِ کَأَنَّهُ کَبْشٌ أَمْلَحُ فَیُقَالُ لَهُمْ تَعْرِفُونَ الْمَوْتَ فَیَقُولُونَ هُوَ هَذَا وَ کُلٌّ قَدْ عَرَفَهُ قَالَ فَیُقَدَّمُ وَ یُذْبَحُ ثُمَّ یُقَالُ یَا أَهْلَ الْجَنَّةِ خُلُودٌ فَلَا مَوْتَ وَ یَا أَهْلَ النَّارِ خُلُودٌ فَلَا مَوْتَ قَالَ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَةِ الْآیَة». ر. ک: مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 8، ص 344 – 345، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[7]. البته این به آن معنا نیست که هر کس وارد جهنم شد تا ابد در آن بماند، بلکه خلود در جهنم مخصوص عده‌ای خاص است.

[8]. ر. ک: شعرانی، میرزا ابو الحسن، ترجمه شرح الاعتقاد، ص 242 - 262.

[9]. مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، بحث معاد، ج 5، ص 287، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ پنجم، 1377ش.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها