Ətraflı axtarış
Baxanların
7508
İnternetə qoyma tarixi: 2012/04/18
Sualın xülasəsi
Qurani- kərim baxımından özünü düşünmənin mənası nədir?
Sual
Qurani- kərim baxımından özünü düşünmənin mənası nədir? Daha çox şərh edin.
Qısa cavab

Özünü tanıma Quranda, fitri və daxili istedadları diriltmək və tərbiyələndirmək vasitəsi ilə öz həqiqətini yenidən ələ gətirmə mənasınadır. Bu həqiqət onun vücudunda gizlənibdir. Öz həqiqətini ələ gətirəndən sonra növbə, İlahi adlar sifətlər və varlıq aləminin həqiqətlərinin qəlbi dərk olunmasına yetişir.

Özünü tanımanın fitri, dünyəvi və irfani kimi müxtəlif şöbələri və mərtəbələri vardır. Onun kamil mərtəbəsi irfani özünü tanımadır. Bu mərtəbə, insan ilə onun həqiqi mahiyyəti və gerçəkliyinin rabitəsinə peyvənd edilmişdir. Bu mahiyyət isə insanın Allahın xəlifəsi olmasıdır.

Ətreaflı cavab

Özünü tanıma Quranda, fitri və daxili istedadları diriltmək və tərbiyələndirmək vasitəsilə öz həqiqətini yenidən ələ gətirmə mənasındadır. Bu həqiqət onun vücudunda gizlənibdir. Öz həqiqətini ələ gətirəndən sonra növbə, İlahi adlar, sifətlər və varlıq aləminin həqiqətlərinin qəlbi dərk olunmasına yetişir. Bəs mahiyyət və insanın zati cövhəri onun özünü düşünməsidir.[1]

İnsan buna fitrətən məhəbbət və eşq göstərir.

Bu cəhətdən özünü düşünmənin müxtəlif şöbələri və mərtəbələri vardır[2] və onun kamil insan ilə onun həqiqi mahiyyəti və gerçəkliyinin mahiyyətinə peyvənd edilmişdir.

Bu yazıda onların ən mühümmünə qısa şəkildə işarə olunur:

1). Fitri özünü düşünmə

Bu düşünmə, hüsuli,[3] bəlkə bir ayıqlıq və hüzuri (əyani) eləmir. Hüzuri özünü düşünmə, yəni varam və bu varlıq aləminə, öz daxili istedadlarına agaham. Bu, əsil və həqiqi düşünmə və onun şəxsiyyətinin mahiyyətidir.[4]

Əlbəttə, bu fenomendə adətən müstəqil şəkildə "mənə" əl tapmaq olmaz, bəlkə əvvəlcə daxili qüvvələr və fəaliyyətlər dərk olunur, ondan sonra "mən", hüzuri düşünməni ələ gətirmək üçün dərk olunur.[5]

Qurani- kərim rüşeymin ana bətnində keçirdiyi yaranış mərhələrinin axırıncısına (həqiqətdə bəşərin yaranış mərhələsinin ən mühümdür)[6] işarə edəndən sonra buyurur: " ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ"[7] "ondan sonra ona yeni yaranış verdik". Bilməməzlik maddəsinin özünü düşünmənin ruhi cövhərinə çevrilməsinə işarədir.[8] Başqa bəyanla: Onu elm, qüdrət, həyat sahibi etdi və ona zati cövhər əta etdi. Buna "mən" deyilir.[9]

2). Dünyəvi özünü düşünmə

Dünyəvi özünü düşünmə, yəni dünya ilə əlaqədə özünə agahlıq. Yəni: Haradan gəlmişəm? Haradayam? Haraya gedirəm? Bu özünü düşünmədə insan kəşf edir ki, cahan (dünya) adlı bir bütövlükdən bir hissədir; bilir ki, müstəqil deyil, bəlkə asılıdır; yəni, öz vasitəsinə gəlməyib, yaşamır və bu dünyadan öz vasitəsinə getmir. İstəyir özünü bu bütövlükdə təyin edə.[10] İmam Əlinin (ə) mənalı sözü özünü düşünmənin bu növünə işarədir: "Allah rəhm eləsin... o kəsə ki, bilir haradan gəlib? Haradadır? Haraya gedir?"[11]

İnsanın başlanğıcı və qayıdışı barədə Qurani- kərimdə çoxlu ayələr vardır. Bu ayələr insanı, dünya və axirət yaşayışının həqiqətinə nisbət düşünmə və ayıqlığa dəvət edir; məsələn:

"Biz, Allah tərəfindənik və ona tərəf qayıdırıq.[12]

"Sizi palçıqdan yaradan, sonra da (sizin üçün) bir əcəl (özüm vaxtı) müəyyən edən olur. (Allahın) yanında məlum bir əcəl də (bütün ölülərin diriləcəyi qiyamət günü) vardır. (Bütün bunlardan) sonra siz yenə də şübhə edirsiniz".[13]

"Sizi (yoxdan) yaradan, sonra sizə ruzi verən, sizi öldürən və daha sonra (qiyamət günü) dirildəcək məhz Allahdır".[14]

3). İrfani özünü düşünmə

İrfani yaxud arifanə özünü düşünmə, yəni Allah ilə əlaqədə özünə agahlıq. Bu əlaqə, bir- birinin əvəzində (evində) olan iki mövcusun əlaqəsi növündən deyil, bəlkə əsasla hissənin, bir olan həqiqət (Allah) ilə məcazın, mütləq (tam) ilə qeydlənmişin əlaqəsi növündəndir. Arifin dərdi, daxili dərddir və fitri ehtiyacdan aşkar olar.[15]

Arifin baxışınca ruh və can, həqiqi "mən" dəlil və ona agahlıq özünü düşünmə deyil, bəlkə ruh və can "mən" dən biz təcəssümdür. Həqiqi mən, Allahdır. Elə ki, insan özündən fani oldu, aşkarlıqları məğlub etdi (bir- birinə vurdu) və onları görmədi, ruh və candan əsər qalmaz və insan həqiqi özünü düşünməyə yetişmiş olar.[16]

Əgər insan özünün fitri və dünyəvi düşünməsini tərbiyələndirə və əsil olana (Allahın xəlifəliyi) diqqət edə arifanə özünü düşünməyə qədəm qoyub, bu arifanə əlaqəni dərk edib, Allahın ona və onun Allaha olan eşq və məhəbbətini öz qəlbində hiss edər: " یحبّهم و یحبّونه"[17] (Allah onları və onlar da Allahı sevərlər).

Arifanə özünü tanıma, fitri və dünyəvi özünü tanımanın yetişdirdiyidir.

Allahın Quranda buyurduğuna əsasən özünü tanıma ilə ziddiyyəyti və ona mane olan şey "özünü unutma"- dır. Özünü unutmanın əsəri ayədə belə bəyan olunur. "O kəslər kimi olmayın ki, Allahı unutdular və Allah da onları "özünü unutmaya" düçar etdi, onlar fasiqdirlər".[18]

İnsan Allahı unudan zaman, onun zati sifətlərinin müstəqil əlaqəsi olan ali İlahi sifətləri və onun gözəl adlarını da unutmuş olur. Əgər insan özünü düşünmənin fikrinə olmaya və onu özündə dirildib yaşatmaya, Allahı unudub və hər bir günaha əl atıbdır. Eyni zamanda bəndəlikdən kənarlaşar.[19]

 


[1] - Mütəhhəri, Mürtəza, Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 304 və 308, Sədra nəşriyyatı.

[2] - Müraciət et: Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 308 və 326.

[3] - Psixoloqlar adətən özünü düşünmə barəsində bəhs edən zaman özünü düşünmənin zehni və hüsuli elm cəhətindən olan mənasına diqqət edirlər. Bu isə qeyd olunan mənanın ziddinədir. (Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 309).

[4] - Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 308. Dəyişiklik və xülasə ilə.

[5] - Müraciət et: Cəfəri, Məhəmməd Təqi, Nəhcül- bəlağənin tərcümə və təfsiri, cild 6 səh 262 və cild 26, səh 61 və 62, Fərhənge İslami nəşriyyatının dəftərliyi, Tehran, yeddinci çap, 1376 hicri şəmsi.

[6] - Məkarim Şirazi, Nasir, Nümunə təfsiri, cild 14, səh 208, Darul- kotobil- İslamiyyə, Tehran, birinci çap, 1374 hicri şəmsi.

[7] - Möminun surəsi, ayə 14.

[8] - Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 309.

[9] - Təbatəbai, Seyid Məhəmməd Hüseyn, l- mizan fi təfsiril- Quran, cild 15, səh 20, İslami nəşriyyatının dəftərliyi, Qum, beşinci çap, 1417 hicri qəməri.

[10] - Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 310.

[11] - " رحم اللّه امرأ أعد لنفسه، و استعد لرمسه، و عرف من أين و في أين و الى أين" (Muğniyə, Məhəmməd Cavad, fi zilali nəhcil- bəlağə, cild 1, səh 22, Darul- elmi lil- məlayin, Beyrut, üçüncü çap, 1358 hicri şəmsi; Qaini Xorasani, Seyid Məhəmməd Təqi, Miftahus- səadət fi şərhi Nəhcul- bəlağə, cild 5, səh 128, Məktəbətul- Mustəfəvi, Tehran, tarixsiz).

[12] - Bəqərə surəsi, ayə 156.

[13] - Ənam surəsi, ayə 2.

[14] - Rum surəsi, ayə 40.

[15] - Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 319 və 320.

[16] - Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 321.

[17] - Maidə surəsi, ayə 54.

[18] - Həşr surəsi, ayə 19.

[19] - Müraciət et: Əl- mizan fi təfsiril- Quran, cild 19, səh 219 və 220.

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Vilayəti fəqihə əqidəli olmaq nə vaxtan başlayıb?
    9428 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/10/06
    Fiqhdə müctəhidlik dərəcəsinə çatan şəxs tərəfindən İslam cəmiyyətinin rəhbərliyi mənasına olan 2 vilayəti fəqih" məsələsi, bəzilərinin nəzərində İslam düşüncəsi tarixində təzə bir mövzudur və onun keçmişi iki əsrdən azdır. Bunlar iddia edirlər ki, şiə və sünnü fəqihlərinin heç biri bu məsələni araşdırmayıblar ki, fəqihin fətva və hökm ...
  • Dəccal kimdir? Onun barəsində olan rəvayətləri izah etmənizi istərdik.
    9024 Qədim kəlam 2011/08/23
    Zühurynəlamətlərindənbiridəinsanlarızəlalətəsalanvəazdıran “Dəccal” adlıbir
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119747 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • İslam dini nöqteyi nəzərindən bir qatil və günahkar kafir iman gətirərsə onun keçmiş günahları bağışlanırmı?
    7423 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/06/12
    Müqəddəs İslam dinində yeni müsəlman olmuş şəxslər üçün müəyyən qanunlar təyin olunmuşdur. O cümlədən, əgər kafir şəxs müsəlman olmazdan öncə bir sıra günahlara qatılarsa və Allah Taalanın haqqını aradan apararsa (namaz qılmaz, oruc tutmaz və sair. Bu kimi vacibləri tərk edərək günaha düşərsə). Allah tərəfindən onun günahı bağışlanır.
  • "Möminlər"dən məqsəd müsəlmanların hansı dəstəsidir?
    8731 Qədim kəlam 2011/07/02
    Möminlər Allahın varlığını təsdiq edən, Onun müqabilində təslim olan, bütün ilahi peyğəmbərlərə iman gətirən və bunlara əməl etməkdə də israrlı olanlardır.Nəzərinizə çatdıraq ki, imanın mərtəbə və dərəcələri vardır. Quran ayələrinə, Peyğəmbərdən (s) nəql olunan hədislərə əsasən Əhli-beytin (ə) vilayətinə etiqad bəsləmək imanın ali və əsil mərtəbələrindəndir. Quran ayələri vasitəsi ...
  • “Əməli əsl” və “ictihadi dəlil” dedikdə məqsəd nədir və bunların arasında nə kimi əlaqə vardır?
    6117 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/02/18
    Əməli əsl“Əməli əsl” üsuli-fiqh elmində bir termindir. Onun mənası şəri hökmün təyinində şəkk yaranan zaman mükəlləfin əməli (şəri) vəzifəsini aydınlaşdıran bir qaydadan ibarətdir – dəlil və əmarə tapmadıqdan sonra. Başqa sözlə desək, əməli əsl, yaxud əməliyyə əslləri şəkk-şübhəyə düçar olan bir şəxsin əməlini ...
  • can verən halla ölüm səkəratı arasında farq nədir?
    7016 حقانیت مرگ 2015/06/02
    Ərəbcədən ehtizar sözü iftial şəklində olub, həzər sözünün yəni, hazır olmaq mənasındandır. Bəziləri deyirlər, insanın son anında ölüm mələklərinin hazır olmasına görə bu hala, ehtizar deyilir.[1] Belə bir hala düşən insana isə möhtəzər (can verən) deyilir.[2] Ehtizar yəni, can verən vaxt ...
  • Nə üçün bəzi müsəlmanların əməlləri onların din və məzhəb əqidələriylə üst- üstə düşməyib əksinə olur?
    6454 Əməli əxlaq 2011/05/15
    İnsan bir neçə təbəqədən təşkil olmuş bir varlıqdır; ruhi və İlahi, maddi və mənəvi, ictmai və atifi və... təbəqələrdən ibarətdir. Bu təbəqələr həmişə bir- biriylə mübarizədədirlər ki, bu da insanı əqidəsiylə əməlləri arasında müxalifətə doğru yol açır. İlahi dinlər, xüsusiylədə İslam dini insanları nəfsin istəkləri tələsindən qurtarıb onu ...
  • Мәләкләр мүҹәррәддиләр, ја мадди?
    6743 İslam fəlsəfəsi 2010/06/12
    Ола билсин ајә вә рәвајәтләрдә мәләкләрин сырф мүҹәррәд олмасы ајдын шәкилдә бәјан едилмәјиб. Амма, онларын һаггында әлдә олан мәлуматлар, о ҹүмләдән, онларын рәфтарлары вә вәсфләри мүҹәррәд олмаларына дәлилдир. Чүнки, ајә вә Мәсумларын (әләјһимуссалам) рәвајәтләриндә мәләкләр һаггында бизә чатан һәдис вә кәлмәләрин мәзмуну онларын ...
  • İmam Riza (əleyhis-salam)-ın “Zamini-ahu” (Ahunun zamini) adlandırılmasının səbəbi nədir?
    10576 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/01/19
    İmam Riza (əleyhis-salam)-ın məşhur ləqəblərindən biri də “Zamini-ahu”dur (ahunun zamini). Şiə mənbələrində bu hadisə camaat arasında məşhur olan şəkildə mövcud deyildir. Amma camaat arasında deyilən nəqlə oxşar rəvayət vardır. Peyğəmbərə, İmam Səccada və İmam Sadiq (əleyhimus-salam)-a mənsub edilən möcüzələrdə də gözə dəyir. Mərhum Şeyx Səduq “Uyunu əxbarir-Riza (əleyhis-salam)” kitabında bu ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164675 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    163733 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119747 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113679 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    110524 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94037 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54839 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54123 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46130 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45746 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...