Ətraflı axtarış
Baxanların
5107
İnternetə qoyma tarixi: 2012/04/09
Sualın xülasəsi
Zəlalət yaradan kitablar və onun hökmü nədir?
Sual
Zəlalət yaradan kitablar dedikdə məqsəd nədir və bu kitablar barəsində nə etmək lazımdır?
Qısa cavab

“Zallə” (zəlalət yaradan) kəlməsi “zəlal” və “zəlalət” kökündən alınmışdır və hidayətin antonimidir. Termində isə “qəti və danılmaz olan haqqın əksi” mənasınadır, istər islam dininin etiqad prinsiplərinin, istər şiə məzhəbinin, istərsə də şiənin qəti əqidələrindəki məsələlərin əksinə olsun. Bu şərtlə ki, o məsələlərin haqq olması qəti olsun. Buna əsasən, zəlalət yaradan kitablar – məzmunu haqq dinin, haqq məzhəbin prinsiplərində və ya onun əqidələrindəki məsələlərdə azğınlıq yaradan kitablardır. Bu kitabları tədqiq və tənqid edib cavablandırmaq məqsədi ilə onları öz ixtiyarında saxlayan şəxslər iki qisimdir və hər birinin də özünə məxsus hökmü vardır:

a) Etiqadı möhkəm olan, elmi baxımdan çox yüksək bir həddə çataraq, islami mətnləri tanıyan, təhlil və tənqid qüdrətinə malik olan, habelə tədqiq, araşdırma, istinad və tənqid cəhətindən o kitablara ehtiyac duyan şəxslər; Belə şəxslər o kitabları qoruyub saxlamaq və oxumaq baxımından üç hökmə malikdirlər: Bəzən onların qorunub saxlanması və oxunması caiz, bəzən “kifai vacib”, bəzən də “təyini vacib” olur.

b) Çox da elmi bünövrəsi olmayan və bu azdırıcı kitabların təsirindən yoldan azması ehtimal verilən şəxslər; həmin kitabların qorunub saxlanması belə şəxslərə haram, onların məhv edilib aradan aparılması vacibdir, bu şərtlə ki, onların saxlanmasında ağlabatan bir fayda olmasın.

Ətreaflı cavab

“Zallə” (zəlalətə salan) kəlməsi lüğətdə “zəlal” və “zəlalət” kökündən alınmışdır və hidayətin müxalifi deməkdir.[1]

Amma termində isə “haqdan azdıran” mənasınadır.[2] Başqa sözlə desək, zallə yəqin üzərindən olan haqqın xilafıdır –  istər islam dininin və ya haqq şiə məzhəbinin üsuli-dinində və əqidə prinsiplərində haqqın xilafı olsun, istərsə də onun qəti fürui-dinində. Bu şərtlə ki, o məsələlərin haqq olması qəti olsun.[3]

Buna əsasən, zəlalət yaradan kitablar məzmunu haqq dinin və məzhəbin prinsipləri və ya onun fürui-dini ilə müxalif olan kitablardır. Onun da iki şərti vardır:

1. Əsas mehvər təşkil edən o haqq istər üsuli-dindən, istər şiə məzhəbinin əsaslarından, istərsə də onun fürui-dinindən olsun, mütləq qəti və danılmaz prinsiplərdən olmalıdır. Amma əgər ixtilaflı məsələlərdən birinin müəyyən hissəsi ilə müxalif olarsa, azğınlıq yaradan hesab olunmaz.

2. Ondan azğınlıq tam aydın şəkildə və birbaşa hiss olunsun, yəni onda müəyyən izahlar, təfsirlər, yozumlar və çıxarışlarla haqq ilə müxalif olması qələmə verilməsin.

Bu kitabların qorunub saxlanmasına gəldikdə isə, onları tədqiqat məqsədi ilə öz ixtiyarında saxlayan şəxslər üçün iki hökmə malikdir:

1. Elmi cəhətdən çox yüksək məqama çatan, islami mətnləri dərk edən və güclü etiqada malik olan, eləcə də təhlil və tənqid qüdrətinə malik olan alimlər və mütəfəkkirlər; tənqid, tədqiq, istinad və s. kimi məqsədlər şərti ilə o kitablara ehtiyac duymuş olsunlar. Belə insanlar o kitabları qoruyub saxlamaq və oxumaqla əlaqədar üç hökmə malikdirlər: bəzən onları qoruyub saxlamaq və oxumaq caiz, bəzən “kifai vacib”, bəzən isə “təyini vacib” olur.

Əgər onun qorunub saxlanması və üstündə tədqiqat aparılması onun özü və tərəfdarları üçün qorxu törətməzsə, habelə onun tənqid edilib cavablandırılması üçün hazırda heç bir zərurət olmazsa, bu halda onun məzmunundan agah olan şəxslər üçün qorunub saxlanması caizdir.

Amma əgər haqq din və məzhəbin müdafiə olunması belə kitablara vacib şəkildə sahib olub tədqiqat aparmalı olan şəxslərə bağlı olsa, etimadlı şəxslərin onları öz ixtiyarında saxlamaları təyini vacibdir. Bundan qeyri surətlərdə qərarlaşan alimlər üçün isə kifai vacibdir.[4]  Başqa sözlə desək, o kitabların tənqid edilib cavablandırılması vacibdirsə, amma bu iş hansısa müəyyən bir şəxsə həsr olunmursa və o, sadəcə olaraq cavab verənlərdən biri ola bilərsə, bu halda kifai vacibdir. Yox, əgər ona cavab verilməsi və tənqid edilməsi həmin bir nəfərə həsr olunarsa, onun üçün təyini vacib sayılır.

2. Şəxsin çox da elmi sərmayəsi yoxdur və bu kitabların ona təsir etməsinə ehtimal verilir.

Bu halda belə kitabları qoruyub saxlamaq həmin şəxsə haram, onun məhv edilməsi və aradan aparılması da vacibdir. Deməli, onların qorunub saxlanmasında icazə verilən (ağlabatan) bir fayda olmazsa, onların qorunub saxlanması və mütaliə edilməsi caiz deyildir, çünki şəxsin yoldan azmasına səbəb ola bilər.

Həmin kitabların qorunub saxlanması səbəbi ilə insanın azğınlığa düşüb-düşməməsi şəkli olan (dəqiq məlum olmayan) hallarda onların qorunub saxlanmasının caiz olmaması əzhər nəzərdir; üstəlik məhv etmək vacibdir və gərək etimadlı alimlərin ixtiyarına verilsin.[5]

Buna görə də şiə fəqihləri belə kitabların alveri barəsində buyurmuşlar: “Azdırıcı kitabların qorunub saxlanması və alveri caiz deyildir. Yalnız o zaman caizdir ki, ona cavab verilməsi və mətləblərinin tənqid və rədd olunması üçün insanda kifayət qədər elmi qüdrəti olsun.”[6]

Həmçinin, vəsiyyət bölməsində deymişlər: “Haram vəsiyyətlərdən biri də fəsad mərkəzlərinin icad edilməsinə, zallə (azdırıcı) kitabların yayılmasına dair edilən vəsiyyətdir.”[7]

 


[1] İbni Mənzur, Məhəmməd ibni Mükrəm, “Lisanul-ərəb”, 11-ci cild, səh. 390, “Darus-sadir”, 3-cü çap, Beyrut, 1414-cü h.q

[2] Rağib İsfahani, Hüseyn ibni Məhəmməd, “Əl-müfrədat fi ğəribil-Quran”, Səfvan Ədnan Davudinin tədqiqi, səh. 509, “Darul-elm”,  “Əddaruş-Şamiyyə”, 1-ci çap, Dəməşq-Beyrut, 1412-ci qəmər il

[3] Behcət, Məhəmməd Təqi, “Camiul-məsail”, 2-ci cild, səh. 399 və 400, Qum

[4] Yenə orada

[5] Yenə orada

[6] “Tovzihul-məsail” (imam Xomeyninin risaləsinin haşiyəsi), 2-ci cild, səh. 1005, sual 1325; “Şəri suallara cavab” (farscası), səh. 294

[7] Qiraəti, Möhsün, “Nur təfsiri”, 1-ci cild, səh. 280, “Quran dərsləri” mədəni-maarif mərkəzi, 11-ci çap, Tehran, 1383-cü şəmsi il

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    162768 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    154447 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    117601 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    109486 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    98120 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    91127 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    53244 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    44705 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    43581 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    42708 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...