Hər bir insan öz fikir və düşüncəsiylə həmişə səy edir ki, özünü və özü haqda olan hər bir şeyi tanısın. Xüsusilədə elmin müxtəlif mövzuda inkişaf etdiyi dövrdə və hər gün inkişaf etmiş texnikalarla çalışır ki, bu böyük kainatı və planetləri hər tərəfli olaraq tanısın. Madi elm və təbiət alimləri baxmayaraq ki, bu maddi dünyanın bəzi varlıqlarını tanımaqda müvəffəqiyyət əldə etmişlər və onun yaranması haqda bəzi nəzəriyyələr vermişdirlər. amma bunu da təyid etmək lazımdır ki, onların tapıb aşkar etdikləri, onlara gizli qalan sirlərin qarşısında çox azdır. Bunun üçün də dünyanın ilk yarandığı maddə haqda bir- birindən fərqli nəzəriyyələr verilmişdir ki, onu teori və yaxud nəzəriyyə adlandırmpışdırlar.

Quran kərim islam Peyğəmbərinin (s) möcüzəsi olaraq ki, o həzrətin risalətini təsdiqləyir, özü müxtəlif mövzularda möcüzədir; onlardan biri də elm baxımından möcüzə olmasıdır.

Quranın elmi möcüzə olması, elmin sirlərinə şamil olmasıdır ki, Quran onları açıqlayır. Amma Quranın nazil olduğu zaman çünki insanlar nadan olmuş, sənət və texnologiyanın inkişaf etmədiyi bir zaman idi, sonralar isə texnologiya və elmin inkişafı nəticəsində onlardan bəziləri aşkar olunmuşdur.

Əlbəttə Quranın risalət və hədəfi qarışıq elmi məsələləri həll etmək deyil, və bu cür məsələləri bəşəriyyətin öz ağılı və düşüncəsi ixtiyarına qoymuşdur.

Qurani kərim insanların ixtiyarında dəlilər verməklə insanı tövhidə doğru yönəldir və qiyamət gününə qarşı olan şübhələri aradan aparıb onun qəbul edilməsi üçün dəlillər açıqlayır. Bəs bu cür məsələlərin Quranda gəlməsi, Allahın varlığını və bir olmağlığın tanıtdırmaq üçündür.

Quranın nazil olması yalnız insanlar üçündür. Quran əsl qanun çərçivəsi daxilində varlığın dərk edilməsi və onu yaradanla olan rabitəni açıqlamaq üçün nazil olmuşdur.

Amma təbiət aləmində maddi elmlər və analizlər, texnika və onun bir çox yolları, təcrübələr, kəşf olunan şeylər və nəzəriyyələr insan ağılının ixtiyarında qoyulmuşdur ki, insan özü bütün bunlarda öz qüdrəti və səyi nəticəsində bunları dərk etsin.

Bunun üçün də elmi məqsədlər və təcrübələri Qurana nisbət vermək düzgün sayılmır.[1]

Beləliklə bu verilən suala cavab vermək üçün, əvvəlcə bəzi maddielm alimlərinin və filosofların nəzəriyyəsinə diqqət yetirək, sonra isə islam mənbələri, rəvayət və ayələrə diqqət yetirərək onların bir mənada olmasını əldə edəcəyik.

Dünyanın ilk maddəsi alimlərin və filosofların nəzərində:

"Tales" birinci Yunan filosofudur ki, 640- cı il milad ilindən əvvəl yaşamışdır. Onun nəzəriyəsi budur ki, dünya sudan yaranmış və bütün dəyişikliklər o ünsürlərin nəticəsindən yaranmışdır ki, suda təsir qoyur. O deyir, kiçik və böyük daşlar havanın dəyişilməsi nəticəsində yaranmışdır. Hava buxardan yaranmış sudur, buludlar isə buxar toplumudur. Od, su toplumunun bir- biriylə toqquşduğundan yaranır. Dünyada hər bir varlıq öz əsli olan suya bağlıdır.

Bu filosof iddia edir ki, bütün varlıq, keçmiş sulardan yaranmış və onun ətrafı buz bağlamışdır. Bu böyük parçalardan biri ayrılaraq suyun üzərində qalmışdır ki, onun adı yerdir.[2]

Təbiətşunas alimləri isə inanırlar ki, bu varlığın əsli isti qazlardır, açıq fəzanı doldurmuşdur və bir növ maddədir ki həmişə hərəkət halındadır.

Bir çox alimlər buna qaildirlər ki, dünya milyon illər bundan əvvəl" böyük partlayış" nəticəsində yaranmışdır. Hesab olunur o partlayışda, indiki olan bütün maddə və enerji yaranmışdır.

Böyük partlayış nəzəriyyəsi, dünyanın yaranması haqda məşhur nəzəriyyədir.[3] Bu teori bunu açıqlayır ki, dünya çox keçmiş dı, təqribiylə 13 milyard il əvvəl müəyyən bir an içərisində və bir nöqtədə yerləşmişdir ki, onda enerji və sonsuz proteinlər[4] var idi. Dünyanın yaranma tarixinə görə, bütün varlıq bir partlayışla başlamışdır ki, həddindən artıq istilik nəticəsində yaranmışdır. Beləliklə dünya hər an böyüdükcə, onda olan istilik də dünyanın məsafə böyüklüyünə bağlı olaraq istilik tempratoru aşağı düşdü.[5]

Bu alimlər öz tədqiqatlarında aləmin yaranması haqda bu nəticəni əldə etdilər ki, dünyanın ilk yaranış maddəsi maye yox, möhkəm maddədən ibarət olmuşdur. Beləliklə maddə əvvəl bir- birində sıxlaşmış qazlardan ibarət idi və möhkəm partlayış nəticəsində dünya yarandı.

Quran nəzərində dünyanın ilk maddəsi:

Quran təfsirçiləri, Hud surəsinin 7- ci ayəsini[6] və başqa[7] ayələri dəlil gətirərək deyirlər:

O şey ki, dünya ondan yaranmışdır sudur.

Seyyid Qütbun nəzəri budur ki, (Hud surəsinin 7- ci ayəsi) yalnız suyun, yerin və göyün yarandığı və Allahın ərşinin onda qərar tutmasına dəlalət edir. Amma bu necə su olmuşdur, qeyb aləmindədir onu başa düşmək üçün heç bir yol yoxdur.[8] Bəziləri də bildirirlər ki, Allah əvvəl suyu yaratdı, sonra isə göyləri və yeri, və bütün varlığı isə sudan yaratdı.[9]

Qurani kərim göyün yaranması haqda buyurur: " ثم استوی الی السما و هی دخان..."[10] sonra isə göyü yaratdı, o halda ki, tüstü idi. Bu ayə göyün tüstüdən yaranmasını açıqlayır.

İmam Baqir (ə) buyurur: bu tüstü oddan qalxan tüstüdən deyil.[11]

İmam Əli (ə)-ın nəzərində dünyanın ilk yaranış maddəsi:

İmam Əli (ə) Nəhcül- bəlağədə ilahi fellər açıqlayır yəni bütün varlıqların yaranması və aqibəti haqqında istər yer və göylə olan mücərrəd (gözə görünməyən varlıqlar) olsun. Istərsədə maddi (gözlə görünən varlıqlar) olsun, buyurur: " ثم انشأ سبحانه فتق الاجواء..."[12]

Allah fəza və cazibə qüvvəsini yaratdı və onun üzərində su kimi olan maye küləyi yaratdı ki, onun aşağısından təzyiq verərək suyu saxlasın. Sonra isə ikinci küləyi yaratdı ki, sudan olan küləkləri sürətlə bir- birinə çırpsın; və nəticədə çoxlu səslər yaranır.

Bu dalğaların bir- birinə çarpma nəticəsində, köpük dalğaları yaranır (köpüklərin əsli suyun kişik damcılarıdır ki, suyun üzərində köpük halına gəlir) və bu köpüklərdən göylər yaranmışdır.

Bəzi rəvayətlərdən və onlardan biri də o həzrətin özündən rəvayət olmuşdur, istifadə olunur ki, köpüklərdən tüstüyə oxşar buxar qalxır.[13] Əlbəttə bunların bir- biriylə heç bir ayrılığı yoxdur; çünki əgər bir yerdə çoxlu buxar yığılarsa və bir dəfəyə havaya buraxıldığı zaman tüstüyə oxşayacaqdır.

Bunun üçün də, əgər həzrətin bu sözlərini başqa rəvayətlərlə bir araya gətirsək, deyə bilərik ki, həzrət dünyanın əsl maddəsinin su olmasını bildirmişdir.

Ayə, rəvayət və təzə nəzəriyələrin bir yerə cəmləşdirilməsi:

Şübhəsiz ki, "Duxan" kəlməsindən məqsəd yəni Qurandakı tüstü kəlməsi onun termini mənası deyildir; çünki tüstünün od olduğu yerdən başa düşülür, təfsirçilər ilam Baqir (ə)- dan olan rəvayətdən istifadə edərək bir araya gələrək Quranda olan tüstünü oddan yaranan mənasında olmadığını bildirirlər. onun sudan qalxan şiddətli dalğaların nəticəsindən yaranmış buxardır ki, sudan yarandığını bilirlər. bundan əlavə bu nəzəriyyədə var ki, Hud surəsinin 7- ci ayəsində olan "Allahın ərşi" Allahın qüdrətindən kinayə olunmuşdur. Yəni Allahın, aləmi sudan yaratmasının qüdrətidir. Bu da imam Əli (ə)- ın buyurduğu cümlələrdir ki, buyurur: Aləmin yaradılışı sudandır və ...

Əlbəttə buna dəlilimiz yoxdur məqsəd oksigen və hidrogendən təşkil olan su olsun, bəlkə də mümkündü ki, məqsəd həmin maye maddədir; o dövrün insanlarına bu mayenin naməlum olduğu üçün, onun adı deyilməmiş və onu su adlandırmışlar. Beləliklə küləyi o yerdə ki həzrət buyurur suya hakim oldu; mümkündür məqsəd termini mənası olmasın bəlkə həmin maye maddəni hərəkətə gətirən güc və qüvvədir ki, o mayeni surətlə hərəkətləndirir.

Beləliklə imam Baqir (ə) sözlərindən məlum deyil dənizdən məqsəd nədir; İmam buyurur: O vaxt ki, Allah istədi göyləri yaratsın küləyə əmr etdi dənizlərin suyunu bir- birinə vurdu" buradakı dənizdən məqsəd, dənizlər və okeanların olması məlum deyildir; çünki bu cür dəryaların yaranması yerin yaranmasının bir hissəsidir, məsələ bundadır ki, söz planetlərin yaranmasındadır və onlardan biri də yer kürəsidir.

Bəs bu cür olduqda imam Əli (ə) nəzəri yeni nəzəriyyələrlə heç bir ixtiyarı yoxdur. O həzrətin buyurduğuna əsasən dünyanın yaranmasının əsl maddəsi su və təbiət alimlərinin deməsinə görə isə maye maddədir.

İmam Əli (ə) Nəhcül- bəlağədə buyurur: hərəkətin nəticəsində köpük yarandı. Köpükdən məqsəd həmin zərrələrdir ki, maye maddədən yuxarı qalxaraq ondan ayrılır; yəni əslində ondan parça- parça olaraq ayrılıb buxar kimi yuxarı qalxdı. Buxardan göy yarandı, köpükdən isə yer. Bunun üçün də yer o maye maddədən yaranıb sonra isə üz qat onda yarandı. Bu mətləbi böyük partlayış nəzəriyyəsiylə bu mənada bir bilmək olar ki, maye maddədən zərrəciklər ayrılaraq yer yarandı.

Bəz belə olduqda ayə və rəvayət nəzəriylə yeni elm alimlərinin nəzəriyyəsində heç bir müxalifətçilik yoxdur; çünki Quran və rəvayət nəzəriyəsin, yəni nəzəriyyəylə xüsusiylə "sedyum"[14] nəzəriyyəsiylə bir mənada və bir nəzəriyyədir. Çünki su və buxar mənasını maye maddə kimi nəzərdə tutmaq mümkündür.

əlbəttə bunu da qeyd edək ki, mütəkəllimlər ayə və rəvayətin öz mənasıyla kifayətlənirlər. onun heç bir məna daşımadığını bilərək qəbul etməmişlər və deyirlər: O cür ki, Allah hər bir şeyə qadirdir, bəs suyu yaratdı, sonra isə ondan yeri və göyləri yaratdı.

Bəziləri isə dəlil olaraq Quranın bu ayəsini ki, buyururlar: "Biz göylərin və yerin, onların öz nəfslərinin yaranmasını onların ixtiyarına qoymamışıq."[15] Dəlil gətirərək alimlərin nəzəriyyəsi, hələ də bir fikir olaraq qalmışdır, onu qəbul və yaxud rədd etmək olar; indiyə kimi onun elmi baxımdan doğru olması sabit olmamışdır. Çünki heç bir şəxs bu varlığın ilk maddə və keyfiyyətini görməmişdir.[16]

Ayənin zahirdəki ilk başa düşülən mənasını ki, aləmin ilk maddəsi su olduduğunu qəbul etmişdirlər.[17]

Bir çoxları isə göylərin və yerin sudan yaranmasının isbatı üçün, başqa açıqlamalar verərək deyirlər:

Aləm iki növdür:

1. Maddə və yaranmış aləm.

2. Əmr aləmi yəni gözə görünməyən varlıq, dəlil isə Əraf surəsinin 54- cü ayəsidir ki, buyurur: " الا له الخلق و الامر "

Yəni, "yaradılış və əmr Allaha məxsusdur." "yaradılışdan" məqsəd təbiət aləmi, "əmr"- dən məqsəd isə gözə görünməyən aləmdir.

Buna əsaslanaraq sudan məqsəd də, Allahın feyz və mərhəməti nəzərdə tutulur. Bu feyz və mərhəmət bütün aləmlərə şamil olur. Bunun üçün də cümlədən ki, su dalğalarının bir- birinə qarışmasıyla yer və göylər yaranmışdır, ondan məqsəd budur ki, ağıl aləmidir Allah taalanın feyz və mərhəməti nəticəsində əldə edirlər. onların öz feyzləri vardır və bu feyz və rəhmətin nəticəsindən maddi varlıq, yer və göy yaranmışdır.[18]

Sonda bu nöqtəni qeyd etmək lazımdır ki, ayə və rəvayətlərə nəzər salqıqda onların müxtəlif mənalarına da diqqət yetirmək lazımdır:

1. Baxmayaraq ki, Quranın zahirdə olan mənalarından bunu dərk etmək olur ki, dünya əvvəl isti qazlardan təşkil olmuşdur, amma Quran başqa bir nəzəriyyə, böyük partlayış haqqında heç bir söz deməmişdir.

2. Yaradılışın əvvəlini isbat edən dəlilin olmaması və yaxud olması haqda nəzəriyyələrin çox olmasına diqqət yetirdikdə, onların heç birisini Qurana nisbət vermək olmaz. Bunun üçün də bu sualın cavabını yalnız islam əsərləri, Quranın elmi baxımından möcüzə olması həddində cavablandırmaq mümkündür.

3. Əgər bir zamanlar, böyük partlayış nəzəriyyəsi tamamiylə sabit olsa, Quranın və rəvayətlərin elmi baxımdan möcüzə olmasının təsdiqləyəcəkdir; çünki bu Quran və rəvayətlərin bir növ elmi sirrlərindən birisidir.[19] Bəs beləliklə heç bir şeyi Quran və rəvayətə nisbət verməyə ixtiyarımız yoxdur.