[1] Bu məsələ Quranda 7 yerdə gəlmişdir: “Əraf” 54, “Yunis” 3, “Hud” 7, “Furqan” 59, “Səcdə” 4, “Qaf” 38, “Hədid” 4

[2] Yalnız “Fussilət” surəsinin 1-12-ci ayələrində yerin xilqəti, onun üzərində olan yeyinti məhsullarının təqdirinin 4 gündə və asimanın xilqəti 2 gündə olduğu bəyan edilir. Bəzi müfəssirlər də bu ayələrə diqqət yetirməklə yaradılışın tarixini ehtimal üzrə təxmin etmişlər. "Təfsiri-nümunə", 6-cı cild, səh. 202

[3] Kitabi Müqəddəs, Sifri peydayiş, 1-ci bab, nömrə 1-31

[4] O alim buyurur: “Hər yüz ildə iki nəfəri min nəfərə çatdıra biləcək nəsil artırma amili yalnız o iki nəfəri üç nəfər edə bilər və min nəfərdən yalnız bir nəfər qalar. Bu mühasibəni yeddi min ilə qədər, yəni yetmiş əsrə qədər hesablasaq, görəcəyik ki, bəşərin sayı 2,5 milyarda çatır. Bu ədəd də hazırkı (“Əl-mizan”ın yazıldığı ildə, red.) dünya əhalisinin sayıdır ki, beynəlxalq faktor əsasında qeyd olunmuşdur.

Deməli, əqli etibar da tarixdə deyilənləri təsdiqləyir. Lakin geoloqlar inanırlar ki, yer üzündə insanın yaşı milyonlarla ildən artıqdır. Onlar bu müddəaya dair əvvəlki insan nəsillərinin qalıqlarını, qədim insanların daşlaşmış skeletlərini dəlil gətirmişlər. Belə ki, hər birinin yaşı (özlərinin elmi meyarları əsasında) təxmin edilərək 500 min ilə çatır.

Onların bu etiqadın isbatına dair gətirdikləri dəlillər qane edici deyildir. Bu çürüntülərin hazırkı insan nəslinin əcdadının daşlaşmış skeletləri olmasını isbat edə biləcək bir dəlil yoxdur. Habelə bu daşlaşmış skeletlərin yer üzərində yaşayan insan nəsillərindən birinə aid olması ehtimalını da rədd etməyə dair dəlil yoxdur. Çünki belə olması mümkündür və bizim dövrəmiz qeyd olunan çürümüş insanlar nəslinə birləşməyə bilər. Əksinə, Adəm Əbul-Bəşərin xilqətindən qabaq yer üzündə yaşayan insanlara aid ola bilər ki, sonradan onların kökü kəsilmişdir. Həmçinin belə insan növünün yaranıb nəsli kəsilməsi təkrar olunmuş, bir neçə dövrədən sonra növbə hazırkı nəslə çatmışdır. “Əl-mizan”ın farsca tərcüməsi, 4-cü cild, səh. 222

[5] O buyurur: Qurani-Kərim insanın yer üzündə necə yaranmasını aşkar şəkildə bəyan etmir; belə ki, bu növ varlığın (insanın) yer üzündəki zühurunun bizim qərarlaşdığımız hazırkı dövrə həsr olunmasınımı, yoxsa çoxlu dövrələrə malik olmasını və bizim dövrəmizin o dövrlərin axırıncı insanları olmasını bəyan etmir. Baxmayaraq ki, bəzi Quran ayələrindən belə əldə etmək olar ki, Adəmin xilqətindən əvvəl yer üzündə digər insanlar da mövcud olmuşdur. O cümlədən “Bəqərə” surəsi, ayə: 31 “O zamanı yada sal ki, Pərvərdigarın mələklərə buyurdu: “Mən yer üzündə canişin və xəlifə yaradacağam.” Mələklər dedilər: “(Pərvərdigara), Sən yer üzündə elə bir kəs yaradırsan ki, fəsad törədib qan axıtsın?! (Əgər insanın yaradılışından məqsəd, ibadətdirsə, onda) biz Sənə təsbih və təqdis edir, Səni müqəddəs tuturuq.” Bu ayədən belə aydın olur ki, Adəm övladlarının xilqətindən qabaq insaniyyətin əvvəlki dövrləri olmuşdur. İmamlardan (əleyhimus-salam) nəql olunan bəzi rəvayətlərdə hazırkı dövrdən qabaq bəşəriyyətin bir çox dövrlərinə işarə etmişdir. “Əl-mizan”ın tərcüməsi, 4-cü cild, səh. 223

İmam Sadiq (əleyhis-salam) buyurur: “Yoxsa güman edirsiniz ki, Allah-taala sizdən başqa heç bir bəşər yaratmamışdır?! Xeyr, belə deyildir! Əksinə, sizdən qabaq min-minlərlə (milyonlarla) insan növü yaratmışdır ki, onun sonuncusu həmin insanlardandır (“Tovhid”, Səduq, səh. 277, hədis 2, Tehran çapı)

İbni Meysəm də “Nəhcul-bəlağə”nin şərhində (1-ci cild, səh. 173) imam Baqir (əleyhis-salam)-dan bu mənada bir hədisi nəql etmişdir. Şeyx Səduq da həmin məsələni “Xisal” kiabında (2-ci cild, səh. 652, hədis 54) qeyd etmişdir. “Xisal”da imam Sadiq (əleyhis-salam)-dan belə bir rəvayət nəql edilir: “Allah-taala on iki min aləm yaratmışdır ki, onların hər biri də yeddi asiman və yeddi yerdən böyükdür. Həmçinin heç bir aləmin əhalisinin zehninə gəlməz ki, mütəal Allah o aləmdən başqa bir aləm yaratmış olsun.” “Xisal”, 2-ci cild, səh. 639, hədis 14.

Həmin kitabda imam Baqir (əleyhis-salam)-dan belə nəql olunur: “Allah-taala həmin (bizim yaşadığımız) yer üzündə, onu yaratdığı dövrdən etibarən yeddi aləm (də) xəlq (və sonra onları məhv) etmişdir. Aləmlərdən heç biri Əbul-Bəşər Adəmin nəslindən deyildi. Mütəal Allah onların hamısını yer qabığında yaratmış, bir nəsildən sonra digər nəsli icad etmiş və hər biri üçün bir aləmdən sonra başqa bir aləm qərar vermişdir. Axırda Əbul-Bəşər Adəmi yaratdı və onun nəslini yer üzündə yaydı.” “Xisal”, 2-ci cild, səh. 358, hədis 45