قرآن مجید و کتاب مقدس(تورات) خلقت آسمان و زمین را در شش روز ذکر کرده‌اند،[1] با این تفاوت که اولاً: در قرآن مجید تفاصیل اعمالی که خداوند در هر روز انجام داده ذکر نشده،[2] ولی در کتاب مقدس جزئیات کارهای انجام شده مذکور است.[3]

ثانیاً: در قرآن نیامده است که در پایان روز ششم خداوند حضرت آدم(ع) را آفرید.

اما این‌که عمر نوع بشر از روزى که در زمین خلق شده تا کنون، چند سال گذشته است؟، مطلب صریحی در قرآن وجود ندارد.

علامه طباطبائی(ره) در تفسیر المیزان در این باره می‌گوید:

در تاریخ یهود آمده است که: عمر نوع بشر از روزى که در زمین خلق شده تا کنون، بیش از حدود هفت هزار سال نیست که اعتبار عقلى هم کمک و مساعد این تاریخ است.[4] وی آن‌گاه این نظر را تقویت می‌کند که این ‌زمان مربوط به خلقت حضرت آدم و پیدایش نسل جدید از بشر است، لکن چه بسا قبل از حضرت آدم و نسل فعلی او، آدم‌های دیگر و عالم‌های دیگر و نسل‌های دیگری از بشر روی کره خاکی زندگی کرده و منقرض شده‌اند، و یافته‌های باستان‌شناسان و کشف فسیل‌هایی مربوط به انسان‌هایی متعلق به میلیون‌ها سال قبل و با عمر پانزده هزار سال، مربوط به نسل های قبل از نسل اخیر است. و البته این توجیه با قرآن مجید[5] و روایات اسلامی[6] سازگاری دارد.

[1]. ر. ک: «مراحل خلقت جهان و انسان از منظر قرآن و کتاب مقدس»، 515.

[2]. تنها در آیات 1 – 12 سوره فصلت، خلقت زمین و تقدیر مواد غذایی روی آن‌را چهار روز و خلقت آسمان‌ها را دو روز معین کرده است، برخی از مفسران نیز با توجه به این آیات دوران‌‌های آفرینش را به صورت احتمالی تخمین زده‌‌اند. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 6، ص 202، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

[3]. کتاب مقدس، سفر پیدایش، باب اول، شماره 1-31.

[4]. ایشان می‌گوید: «عامل تناسل که باید در هر صد سال دو نفر را هزار نفر کند تنها آن دو را سه نفر کند، و از هزار نفر تنها یک نفر بماند، آن‌گاه این محاسبه را به طور تصاعدى تا مدت هفت هزار سال یعنى هفتاد قرن ادامه دهیم، خواهیم دید که عدد بشر به دو بلیون و نیم می‌رسد، و این عدد همان عدد نفوس بشر امروزى است، که آمارگران بین المللى آن‌را ارائه داده‌‌‏اند.

پس اعتبار عقلى هم همان را می‌گوید که تاریخ گفته است، و لیکن دانشمندان طبقات الارض و به اصطلاح "ژئولوژى" معتقدند که عمر نوع بشر بیش از ملیون‌ها سال است، و بر این گفتار خود ادله‌‌‏اى از فسیل‌‌‏هایى که آثارى از انسان‌‌ها در آنها است، و نیز ادله‌‌‏اى از اسکلت سنگ شده خود انسان‌‌هاى قدیمى آورده‌‏‌اند، که عمر هر یک از آنها به طورى که روى معیارهاى علمى خود تخمین زده‌‌‏اند، بیش از پانصد هزار سال است.

این اعتقاد ایشان است، لیکن ادله‌‏‌اى که آورده‌‌‏اند قانع کننده نیست، دلیلى نیست که بتواند اثبات کند که این فسیل‌‌‏ها، بدن سنگ شده اجداد همین انسان‌‌هاى امروز است، و دلیلى نیست که بتواند این احتمال را رد کند که این اسکلت‌‌‏هاى سنگ شده مربوط است به یکى از ادوارى که انسان‌‌هایى در زمین زندگى می‌کردند؛ چون ممکن است چنین بوده باشد، و دوره ما انسان‌ها متصل به دوره فسیل‌‏هاى نامبرده نباشد، بلکه انسان‌هایى قبل از خلقت آدم ابوالبشر در زمین زندگى کرده و سپس منقرض شده باشند. و هم‌چنین این پیدایش انسان‌ها و انقراضشان تکرار شده باشد، تا پس از چند دوره نوبت به نسل حاضر رسیده باشد». ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج 4 ص 222، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1374ش.

[5]. ایشان می‌گوید: «قرآن کریم به طور صریح متعرض کیفیت پیدایش انسان در زمین نشده، که آیا ظهور این نوع موجود(انسان) در زمین منحصر در همین دوره فعلى است که ما در آن قرار داریم، و یا دوره‌‏‌هاى متعددى داشته، و دوره ما انسان‌هاى فعلى آخرین ادوار آن است؟ هر چند که ممکن است از بعضى آیات کریمه قرآن استشمام کرد که قبل از خلقت آدم ابوالبشر(ع) و نسل او انسان‌هایى دیگر در زمین زندگى می‌کردند، مانند آیه‌ی شریفه‌ی: «وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ‏ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ»، که از آن بر می‌آید قبل از خلقت بنى نوع آدم، دوره دیگرى بر انسانیت گذشته است. بله در بعضى از روایات وارده از ائمه(ع) مطالبى آمده است که سابقه‌‌ی ادوار بسیارى از بشریت را قبل از دوره حاضر اثبات می‌کند». همان، ص 223.

[6]. امام باقر(ع) فرمود: «شاید شما گمان کنید که خداى عز و جل غیر از شما هیچ بشر دیگرى نیافریده، نه، چنین نیست، بلکه هزار هزار آدم آفرید که شما از نسل آخرین آدم از آن آدم‏‌ها هستید». شیخ صدوق، محمد بن علی‏، توحید، محقق، مصحح، حسینی، هاشم‏، ص 277، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1398ق؛ و شیخ صدوق در خصال از امام صادق(ع) نقل می‌کند: «خداى عز و جل دوازده هزار عالم آفریده که هر یک از آن عوالم از هفت آسمان و هفت زمین بزرگ‌تر است و هیچ‌یک از اهالى یک عالم به ذهنش نمی‌رسد که خداى تعالى غیر عالم او عالمى دیگر نیز آفریده باشد». شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 639، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش. در همان کتاب از امام باقر(ع) آمده است: «خداى عز و جل در همین زمین از روزى که آن‌را آفرید، هفت عالم خلق کرد (و سپس برچید) و هیچ‌یک از آن عوالم از نسل آدم ابوالبشر نبودند و خداى تعالى همه‌‌ی آنها را از پوسته روى زمین آفرید و نسلى را بعد از نسل دیگر ایجاد کرد و براى هر یک عالمى بعد از عالم دیگر پدید آورد تا در آخر آدم ابوالبشر را بیافرید و ذریه‌‏‌اش را از او منشعب ساخت ...». همان، ص 359.