Ətraflı axtarış
Baxanların
7370
İnternetə qoyma tarixi: 2010/05/13
Sualın xülasəsi
Allahın istəyinin insanların əzab və rəhmətinə aid edilməsinin mənası nədir?
Sual
Bəqərə surəsinin 284 - cü ayəsində buyurulur: “Göylərdə və yerdə nə varsa, (hamısı) Allaha məxsusdur. Siz ürəyinizdə olanı zahirə çıxaranız da, çıxarmasanızda, Allah ona müvafiq sizinlə haqq- hesab çəkəcək. İstədiyini bağışlayar, istədiyinə də əzab verər. Allah hər şeyə qadırdır.”Quran ayələrində müxtəlif yerlərdə rast gəlirik ki, Allah təala buyurur ki, istədiyimi hidayət edər, istədiyimi də azdıraram. Bəqərə surəsinin 284- cü ayəsi kimi ayələrdə məlum olur ki, Allahın ayrı- seçkiliyi insanların bu dünyadakı hallarına da aiddir. Məlum deyil, azanlar o dünyada hansı meyarlara əsasən əzab yaxud bağışlanacaq. Əlbəttə bütün bu yolunu azanlar Allahın istəyi ilə azmışlar. Bu ayə Allahın ədalətinə necə uyğundur?
Qısa cavab

Bir çox ayələrdə Allahın iradəsi, bəndələrin izzət və zillətinin, ruzinin, bağışlanmağın, əzab və mükafatın səbəbi bəyan edilmişdir. Digər ayələrdə isə hidayətin, izzətin, səadətin və ruzinin əldə edilməsi üçün təqva və ixlasla səy göstərməkdən aslı olduğunu bildirmişdir. Bu iki qrup ayələr bir- biri ilə ziddiyyət təşkil etmir. Əksinə bir- birlərini təsdiq edirlər. Çünki İlahi məşiyyət və iradə hikmət və ədalətli qanunlar əsasında qurulmuş və dəyişilməzdir. Deməli Allahın iradəsi dedikdə hikmətli sünnətlər əsasında və dəyişilmədən Onun hərəkət ixtiyarı başa düşülür. Bu mənada Allahın iradəsi adalətlə zidd deyil, əksinə ədalətin özüdür.

Ətreaflı cavab

Bir çox ayələrdə Allahın iradəsi, bəndələrin izzət və zillətinin, ruzinin, bağışlanmağın, əzab və mükafatın səbəbi bəyan edilmişdir ki, sizin sualınızın əsasını təşkil edir. Bundan başqa Allah təala digər ayələrdə isə hidayətin, izzətin, səadətin və ruzinin əldə edilməsi üçün təqva və ixlasla səy göstərməkdən aslı olduğunu bildirmişdir. Bundan əlavə yaradılış qanunlarına, ağlın hökmünə və peyğəmbərlərin dəvətinə əsasən hər kəs səadət, xoşbəxtlik, izzət və zillət, ruzisini əldə etmək üçün etdiyi səy və təlaşda müxtar və azatdır. Başqa sözlə cənnəti alırlar, vermirlər. Bəs necə yuxarıdakı ayədə bütün bunlar Allaha aid edilir?

Bu iki qrup ayələr arasında ziddiyyət varmı? Bu iki qrup ayəni necə uyğunlaşdırmaq olar?

Suala cavab verməzdən öncə qeyd etmək lazımdır ki, bəzi hallarda belə anlaşılmazlığa düşməyin səbəbi Allahın iradəsini öz iradəmiz kimi təsəvvür etməyimizdir. Bundan əlavə öz istək və iradəmizi onunla müqaisə edib, bənzədirik. Amma bu müqaisə səhv və əsassızdır. Çünki insanların istək və iradələri əsasən onların şəxsi və nəfsi əlaqə və amallarından qaynaqlanır ki, bir çox hallarda heç bir ağıl və məntiqə sığmır. Bəzi hallarda insanın istəkləri qeyri- əqlidir.

Amma Allahın istək və iradəsi hikmət və dəyişilməz ədalətli qanunlar əsasındadır. Belə ki, Allah bu dünyada inkişaf və qazanmaq üçün bir sıra səbəb və amillər yaratmışdır. Bu səbəblərin təsirlərindən istifadə həmin Allahın iradəsidir. Deməli Allahın iradəsi dedikdə Onun hikmətli və dəyişilməz sünnətlər əsasında hərəkəti başa düşülür.

Bu aydınlaşdırmalardan aydın olu ki, bəzi insanları mükafatlandırmada Allahın iradəsi ayrıseçkilik deyil və Onun adaləti ilə heç bir ziddiyyəti yoxdur. Bəlkə ədalətin özüdür. Çünki Allah şəxslərin izzət və zillətini, hidayət və yoldan azmasını, yoxsulluq və varlılğını Özünün iradəsinə aid etməsi, yaradılış aləminin və bütün nemət və qüdrətlərin əsl mənşəyinin Allah olması deməkdir. Bütün izzət və xoşməxtçiliyi bəndələrini ixtiyarına qoyan Odur. Aləmdə qanunlar yaradan Odur. Əgər ona arxa çevirsək sonu zillətdir. Buna görə bütün bunları ona aid etmək olar. Lakin bu heç vaxt bəşəriyyətin iradə azadlıı ilə ziddiyyət təşkil etmir. Çünki insan öz ixtiyar və azadlığı ilə bu gözəl  qanun və nemətlərdən istifadə edir. [1] Yuxarıda qeyd edilən izahlardan sonra yenidən bu ayəni gözdən keçiririk. Allah təala bu ayədə belə buyurur: “Göylərdə və yerdə nə varsa, (hamısı) Allaha məxsusdur. (Buna görə) Siz ürəyinizdə olanı zahirə çıxaranız da, çıxarmasanızda, Allah ona müvafiq sizinlə haqq- hesab çəkəcək. İstədiyini bağışlayar (layiq olan kəsi), istədiyinə (layiq olana) də əzab verər. Allah hər şeyə qadırdır.”[2]

Burada qeyd edilən “hər kəsi istərsə” cümləsi həmin hikmətli iradədir. Yəni, hər kəsi mükafata layiq bilərsə Öz rəhmətinin altına alır və əgər kimsə əzaba laiq olarsa ona qəzəb edir. Buna görə Allahın iradəsi hesabsız deyil və həmin insanın öz ləyaqətinə uyğundur. Hikmətli olan heç vaxt dəlilsiz iradə göstərmir və heabsız iş görmür.[3]

Buna görə İlahi iradəni İlahi əzab və rəhmət hesab edən ayələrlə İlahi rəhməti qazanmaq üçün ixlas və təqva ilə sy göstərməyi bəyan edən ayələr arasında heç bir ziddiyyət yoxdur. Bir- birlərini təsdiq edirlər. Çünki Allahın istəyi dedikdə. İlahi qanunlar və sünnətlərə əsasən hərəkət və Allahın qoyduğu səbəb və amillərin nəticə və təsirlərini əldə etmək deməkdir.

Daha çox məlumat üçün, bax:

5049 (sayt: 5425), göstərici: Mehriban Allah və insanların hidayəti.

7849 (sayt: 7905), göstərici: Quranda müttəqilərin hidayəti.

 


[1] - Məkarim Şirazi, təfsire nümunə, cild 2, səh 498, darul kitabil İslamiyyə nəşriyyatı, Tehran, 1374, birinci çap. Azacıq dəyişikliklə

[2] - Bəqərə surəsi, ayə 284.

«لِّلَّهِ مَا فىِ السَّمَاوَاتِ وَ مَا فىِ الْأَرْضِ وَ إِن تُبْدُواْ مَا فىِ أَنفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُم بِهِ اللَّهُ فَيَغْفِرُ لِمَن يَشَاءُ وَ يُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ  وَ اللَّهُ عَلىَ‏ كُلّ‏ِ شىَ‏ْءٍ قَدِيرٌ»

[3] - Təfsire nümunə, cild 22, səh 92. Azacıq dəyişikliklə

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Вилајәти-фәгиһин шәраити нәдир?
    7847 Nizamlar hüquq və əhkam 2010/02/06
    Исламда рәһбәрлијин әсаслары бунлардан ибарәтдир: фәгиһлик, әдаләт вә ислам ҹәмијјәтини идарә етмәк гүдрәти. Иран Ислам Республикаснын конститусијасынын 109-ҹу маддәсиндә бу үч шәртә ишарә олунуб.Рәһбәрин шәраит вә сифәтләри:
  • Müsəlmanların tarixi nə vaxtdan başlanmışdır?
    6591 تاريخ کلام 2012/04/09
    Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in besətindən sonra, habelə islamın coğrafi sərhədləri Ərəbistan yarımadasının bir hissəsində olduğu zaman və müsəlmanların əlaqələrinin cüzi və mühüm ümumi hadisələrin az olduğuna görə bir müddət zamanı bilmək üçün tarixin başlanğıcının və hadisələrin baş vermə zamanının müqayisə olmaması heç bir problem yaratmırdı. İkinci ...
  • Quran və rəvayətlərdə həzrət Xızır (ə) barəsində bəhs olunmuşdurmu?
    24494 تاريخ بزرگان 2011/11/21
    Qurani- kərimdə bir başa olaraq həzrət Xəzər (ə)- ın adı gəlməmişdir bəlkə bu ünvanla: " عَبْداً مِنْ عِبادِنا آتَیْناهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً" [i] ki, onun elm və bəndəlik məqamını açıqlayır və Musa ibni İmranın müəllimi olaraq ondan yad edilmişdir. Bir çox rəvayətlərdə böyük ...
  • Tükümün tökülməsinə görə, yapşqanla başıma parik qoymağa məcbur olmuşam. Mənim dəstəmaz və qüslümün hökmü nədir?
    5355 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Həzrət Ayətullah əl- uzma Hadəvi Tehrani (damət bərəkatuh)- nin cavabı belədir: Əkilmiş tük, təbii inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tük, təbii və inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tükü hökmündədir. Əkilmiş tük, inkişafsız təbii ya süni liflər ...
  • Qədr gecəsində oyaq qalmağın fəlsəfəsi nədən ibarətdir?
    6633 شهادت امام علی ع 2014/05/18
    Qədr gecəsi, Qurani-Kərimdə məqamına təkid olunmuş ən mühüm zamanlardan biridir və bu gecənin mənəvi məqamı haqqında çox hədislər vardır. Qədr surəsində belə bir xüsusi məqamın səbəbinə o cümlədən, Quranın[1] və mələklərin[2] nazil olması işarə olunur. Quran-Kərimdə bu gecə başdan-başa mənəviyyətlə dolu ...
  • “Аллаһын илк јаратдығы әглдир” – сөзүнүн мәнасы нәдир?
    7127 İslam fəlsəfəsi 2010/10/13
    Фәлсәфи терминолоҝијада әгл (шәриәт вә Гуранда дејилән мәләк дә адландырмаг олар) елә бир субстансијадыр (ҝөвһәрдир) ки, һәм затән (өзлүјүндә) вә һәм дә фелән (ишдә)  мүҹәррәддир. Јәни, затән мадди олмајыб, ишләрини һәјата кечирмәкдә бәдән кими мадди аләтә еһтиајҹы јохдур. Әлбәттә бу там мүҹәррәд варлығы ...
  • Əgər behişt nemətləri yorucu və bezdirici deyilsə, onda behişt əhli bir ləzzətdən necə əl çəkərək başqası ilə məşğul olurlar?
    5630 Qədim kəlam 2012/06/23
    Belə nəzərə çarpır ki, bu sualın mənşəyi bir növ bu dünyanın xüsusiyyətlərini axirət məsələləri ilə müqayisə etmək və dünyanın nöqsan, eyib, xəstəlik, ölüm, süstlük, xoşagəlməz hadisələr və s. xüsusiyyətlərini meyar qərar verməkdir, halbuki Quran və rəvayətlərə əsasən axirət aləminin xüsusiyyətləri bu dünya ilə uyğun gəlmir.
  • Fiqhi hökmlərin fəlsəfəsi haqqında sual etmək olarmı?
    7648 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2015/08/01
    Bu sualın cavabı aşağadakı mövzuda cavablınır; 1.İlahi hökmlərin həmişə məsləhətlər və fəsadları nəzərə almaqla olduğuna görə heç vaxt hansısa hökm heç bir səbəb olmadan halal və ya haram və vacib ola bilməz. Heç də belə deiyl ki, ilahi hökmlər heç bir meyar və hikmət olmadan bəşəriyyətə gəlmiş ...
  • Rəvayət vardır ki, Allah- Taala Fatimənin paklığına xatir onun övladlarını cəhənnəmə aparmaz. Xahiş edirik onu təhlil edin.
    6043 Hədis elmləri 2012/01/08
    Bu rəvayət şiə və Əhli- sünnə kitablarında vardır və onu nəql edən ravilərin və mənbələrin çoxluğu ona etimad etməyə dəlildir.Amma bu qeyri- müəyyənlik həmişə olubdur ki, bu hədisin genişliyi və əhatə dairəsi hara kimidir? Başqa rəvayətlərə əsasən bu nəticəyə gəlmək olar ki, ancaq həzrət Zəhranın (s.ə.) vasitəsiz övladları o ...
  • Kimlər cənnətə daxil olacaq?
    12008 Qədim kəlam 2011/02/14
    Bir çox Quan ayələrində tədqiqat aparıldığı zaman, bu nəticəni əldə etmək olur ki, cənnət Allahın insanlara verdiyi bir vədədir. Cənnət o insanlara nəsib olur ki, "müttəqi" "mömin" Allahın və onun rəsulunun göstərişlərini tamamlaya yerinə yetirsin. Bu cür insan səadətə çatmış və xoşbəxt insandır. Allahın və həzrət rəsul əkrəmin ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163757 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158583 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118631 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111664 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104931 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92425 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54038 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48841 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44789 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44212 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...