Ətraflı axtarış
Baxanların
6999
İnternetə qoyma tarixi: 2009/06/21
Sualın xülasəsi
Ислам нәзәринҹә инсан неҹә мөвҹуддур?
Sual
Ислам нәзәринҹә инсан неҹә мөвҹуддур?
Qısa cavab

Гуран нөгтеји-нәзәриндән инсан елә бир варлыгдыр ки, бир тәрәфдән илаһи фитрәтә, диҝәр тәрәфдән исә мадди тәбиәтә маликдир. Илаһи фитрәт ону јүксәк дәрәҹәли мәнәвијјат вә мәрифәтә тәрәф чәкир. Мадди тәбиәти исә инсаны маддијјата, шәһвәтә вә шәр ишләрә сүрүкләјир. Инсанын һәјаты һәмишә онун мадди тәбиәти илә фитрәти арасында мүбаризә сәһнәсидир. Гуран нәзәриндән бу инсан дәјишкән, һалдан-һала дүшән бир варлыгдыр. Әҝәр илаһи фитрәти галиб ҝәлсә, мадди тәбиәти онун бу һиссијјатынын јолунда она хидмәт едәр. Бу һаләтдә инсан артыг һидајәт јолунда гәрар тутмуш вә һагг јолунда гәдәм ҝөтүрмүш олур.

Гуран вә рәвајәт нәзәриндән инсан елә бир варлыгдыр ки, дүнјаја ҝәлдији заман һеч бир аҝаһлығы, билији олмур. Елми олмур амма илаһи фитрәти олур. Һәмин һаләтдә инсанда маддијјат тәрәфә дә мејл олур. Бу аләмә ҝәлдији заман бир тәрәфдән мәрифәт вә мәнәвијјата тәрәф, диҝәр тәрәфдән тәбиәт вә маддијјта тәрәф истигамәтләнмиш олур. Гуранын инсана бахышы беләдир. Јәни, инсанларын мүхтәлиф хүсусијјәтләри архасында ваһид бир батин ҝөрүр.

Ətreaflı cavab

Исламда инсаншүнаслыг хүсуси шәкилдә тәгдим олунан хүсуси бир нәзәрдир. Инсанын һәгигәти һаггында ики нәзәријјә ирәли сүрүлүр. Әввәл, инсанлар мәдәни, иҹтимаи, игтисади вә сијаси ҹәһәтдән нә гәдәр фәргли олсалар да, ваһид бир ҹөвһәрә маликдирләр. Араларындакы фәрг јалныз, сонрадан вүҹуда ҝәлмиш бәзи просесләрлә бағлыдыр.

Бу нәзәријјәнин мүгабилиндә диҝәр нәзәр дә будур ки, инсанларын мүхтәлиф заман, мәкан вә милләтләр арасында ҹөвһәрләри бир-бириндән фәргләнир.

Биринҹи нәзәријјәни бүтүн милләтләрдә олан динләр, ирфани мәзһәбләр, елм вә фәлсәфә мәктәбләринин мүхтәлиф дәстәләри гәбул едирләр. Буна бахмајараг бу јеҝанә јолун тәфсир вә шәрһиндә јенә дә мүхтәлиф фикир вә нәзәријјәләр ирәли сүрүлмүшдүр.

Икинҹи нәзәријјәни мүасир фәлсәфә тәрәфдарлары гәбул вә иддиа едирләр ки, инсанларын һәгигәти бир мәдәнијјәтдир, амма бу мәдәнијјәтләрин фәргли олмасы инсанларын ҹөвһәриндә дә мүхтәлифлијә сәбәб олуб. Бәзиләри исә инсан меһвәрлик вә ја “модерн инсан нәзәријјәсини ирәли сүрүрләр. Белә ки, ренесанс дөврүндән - диндә ислаһдан сонра инсанын һәгигәтиндә дәјишиклик баш вермиш, инсан ганунчулуғу модерн инсана чеврилмишдир.

Әсл һәгигәтдә инсанын һәјатында дәјишиклик нәтиҹәсиндә мәдәнијјәт вә һәјатын гурулуш вә шәкли дәјишиб. Һалбуки, инсанын һәгигәти, ҹөвһәри вә ондакы мејлләр олдуғу кими сабит вә дәјишмәздир. Ислам нәзәриндә инсанлар һарада јашамасындан, мәдәнијјәт, елм, адәт-әнәнә вә саир ҹәһәтдән мүхтәлиф заман вә мәканлардан асылы олмајараг онларын шәхсијјәт вә ҹөвһәрләри вәһдәт тәшкил едир. Инсанын ваһид шәхсијјәти елә бир ҹәһәтдир ки, һәм Гуран, һәм фәлсәфи бахышлар, һәм тәҹрүби елм вә һәм дә тәбии вә инсан елмләри онун шәхсијјәтинин һәмишә сабит вә дәјишмәз олмасына шәһадәт верир.

Гуран нәзәриндән инсан елә бир варлыгдыр ки, бир тәрәфдән илаһи фитрәтә, диҝәр тәрәфдән исә мадди тәбиәтә маликдир. Илаһи фитрәт ону јүксәк дәрәҹәли мәнәвијјат вә мәрифәтә, мадди тәбиәти исә инсаны маддијјата, шәһвәтә вә шәр ишләрә тәрәф дәвәт едир. Инсанын һәјаты һәмишә онун мадди тәбиәти илә фитрәти арасында мүбаризә сәһнәсидир. Гуран нөгтеји-нәзәриндән бу инсан дәјишкән, бир һаләтдән башга һаләтә дүшән бир варлыгдыр. Әҝәр илаһи фитрәти галиб ҝәлсә, мадди тәбиәти онун бу һиссијјатынын јолунда она хидмәт едәр. Бу һаләтдә инсан о, артыг һидајәт јолунда гәрар тутмуш вә һагг јолунда гәдәм ҝөтүрмүш олур.

Гур`ани-кәримдә инсанлар һаггында бәзән фәзиләт, бәзән дә рәзаләт вә бәјәнилмәмиш сифәт кими мүштәрәк сифәтләр бәјан олунур. Әлбәттә, бүтүн бунларын һеч бири о мәнада дејил ки, һазырда инсанларын һамысы истәр фәзиләт, истәсә дә рәзаләтдән ибарәт олан бу  сифәтләрә маликдирләр. Мәгсәд будур ки, инсанда һәм фәзиләт, һәм дә рәзаләт сифәтләри үчүн шәраит вә истедад вардыр. Гуран бујурур ки, инсанын фитрәти илаһидир. (Јә`ни Аллаһа мәһәббәт инсанын тәбиәтиндә јарадылышыда гојулуб.

فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا

Аллаһын фитри олараг инсанлара вердији динә (үз чевир)”[1],

Диҝәр ајәдә бујурур:  إِنَّ الْإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعا

“Һәгигәтән, инсан (сәрвәтә) чох һәрис (тамаһкар вә кәмһөвсәлә) јарадылмышдыр!”[2]

Бир јердә инсанын фәзиләтиндән сөз ачылыр, диҝәр јердә исә онун рәзаләтиндән данышылыр; бир јердә инсанда олан илаһи мәһәббәтдән, диҝәр јердә инсанын һәрислији, тамаһкарлығы, сәбирсизлији вә гүдрәтсизлијиндән сөз ачылыр. Бүтүн бу сөјләниләнләр инсанын анадан доғуланда фәзиләт вә ја рәзаләт сифәтләринә малик олдуғуна дәлаләт етмир. Аллаһ-таала Гуранда инсан һаггында бујурур:

وَاللّهُ أَخْرَجَکُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَیْئاً

Аллаһ сизи аналарынызын бәтнләриндән һеч бир шеј билмәдијиниз (дәрк етмәдијиниз) һалда чыхартды.[3]

Рәвајәтләрдә бәшәр өвладынын илаһи фитрәтлә - пак вә илаһи бир фитрәтдә (товһид фитрәтиндә) доғулдуғу гејд олунур..[4]

Гуран вә Ислам нәзәридән инсан едә бир варлыгдыр ки, дүнјаја ҝәлән заман нә елми олур, нә дә аҝаһлығы, амма илаһи фитрәтдә олур. Һәмчинин, һәмин һалда инсанда маддјјата вә тәбиәтә мејл олур. Бәс инсан бу аләмә ҝәләндә әслиндә бир тәрәфдән аҝаһлыг вә мәрифәти өјрәнир, диҝәр тәрәфдән тәбиәтә вә маддијјата тәрәф мејл едир. Гуранын инсана бахышы беләдир. Јәни, инсанларын мүхтәлиф хүсусијјәтләри архасында ваһид бир батин ҝөрүр.

Фәлсәфи нөгтеји-нәзәрдән дә бу мәсәлә һәмин вәзијјәтдәдир. Мүхтәлиф фәлсәфи мәктәбләр: истәр јунан, истәр Ислам, истәрсә дә мүасир гәрб фәлсәфәсиндә һәмишә инсана јеҝанә бир вәһдәт бахышы илә бахылыб вә инсанда үмуми шәхсијјәт тәсәввүр олунуб. Ола биләр ки, исламда инсана бахыш никбин олсун; бу мәнада ки, инсан фитрәти пак бир фитрәтдир. Диҝәр ҹәһәтдән инсанын фитрәтинә мәсиһилик аләми тәрәфиндән хошаҝәлмәз нәзәр олсун бу мәнада ки, инсан фитрәтдә напак, чиркин вә ҝүнаһкар бир варлыгдыр. Мүхтәлиф фәлсәфә мәктәби вә идеолоҝијаларда  инсанын варлығына бахышын фәргли олмасына бахмајараг һамысы инсанын вәһдәт вә шәхсијјәти үзәриндә мүштәрәк фикрә маликдирләр.

 

Әлавә мүталиә үчүн бах:

1.               Меһди Һадәви Теһрани, “Вилајәт вә дәјанәт”, Мүәссеји фәрһәнҝије ханеји хирәд. Гум. Икинҹи чап, 1380 шәмси или.

2.               Меһди Һадәви Теһрани, “Етигадлар вә суаллар” Мүәссеји фәрһәнҝије ханеји хирәд. Гум. Икинҹи чап, 1378 шәмси или.



[1] Рум сурәси, 30

[2] Мәариҹ сурәси, 19

[3] “Нәһл сурәси, 78.

[4] Ислам Пејғәмбәри (сәләллаһу әлејһи вә алиһ) бујурур: “Һәр бир доғулан инсан илаһи фитрәтлә дүнјаја ҝәлир.” (Кулејни, “Әл-Кафи”, 2-ҹи ҹилд, сәһ-12, һәдис-4)

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • İmam Zaman (əleyhis-salam)-ın bizdən razı olmasını necə başa düşmək olar?
    5926 Əməli əxlaq 2011/10/22
    İmam Zaman (əleyhis-salam)-ın şiələri olan həqiqi möminlər həm özlərini, həm də əməllərini anbaan o həzrətin hüzurunda görür, o əziz insanın şərf xatirini kədərləndirməmək, yaxud o həzrətin xüsusi inayətlərindən məhrum olmamaq üçün, habelə o həzrətin diqqətini daha artıq cəlb etmək və ona yaxınlaşmaq üçün ruhi-mənəvi ...
  • Həzrət Məryəm (əleyha salam)-ın aləm qadınlarından üstün edilməsinin (ayədə) qeydsiz-şərtsiz olmasına diqqət yetirməklə həmin ayəni rəvayətlə necə məhdudlaşdırmaq olar?
    7088 تاريخ بزرگان 2012/04/09
    “Aləmin” kəlməsinin Qurani-Kərimdə işlədilmə yerlərinə və müfəssirlərin bu barədəki nəzərlərinə diqqət yetirməklə məlum olur ki, bu kəlmə yalnız zamanın bir dövründə olan insanlara məxsus edilir. Əhli-sünnət kitablarının bir çox yerlərində də ayələrə rəvayət vasitəsi ilə qeyd vurulur. Həmçinin həm əhli-sünnət, həm də şiə təfsirlərinin bir çox yerlərində ...
  • Vəqf olunmuş yerdən istifadə etmək olar? Və yaxud onu satmaq olar?
    6118 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/10/11
    Bu haqda təqlid mərcələrinin fətvalarına diqqət edin: Ayətullah Xaminei: Əgər yerin vəqf olunması sübut olarsa və yer əksinə yararlı olarsa əkindən başqa istifadə etmək caiz deyil. Əgər yer əkinə yararlı deyilsə şəri nümayəndə yeri icarəyə verə bilər onda bina tikilsin amma ...
  • Fədəyin qəsb edilməsi həzrət Zəhranın (sa) evinin yandırılmasından sonra olmuşdur ya öncə?
    7588 تاريخ بزرگان 2012/09/01
    Həzrət Zəhranın (sa) evinin ömər tərəfindən yandırılması və fədəyin Əbubəkr tərəfindən qəsb olunması peyğəmbərin (s) vəfatından çox az müddət sonra baş vermişdir. Amma bunların hansı birinin daha tez olması barəsində onu qeyd etmək istəyrəm ki, həzrət Zəharın (sa) evinin Ömər tərəfindən atəşə verilməsi əhli- sünnət tarix kitablarında ...
  • Xeyir əməllə həsənə və salehlin fərqləri nədir?
    7717 Əməli əxlaq 2011/05/17
    Xeyir, həsənə, saleh kəlmələri lüğət baxımından fərqli mənalara malik olsa da, xarici nümunə və işlədilmə baxımından aralarında heç bir fərq yoxdur. ...
  • Xumsu müctehidin icazəsi olmadan seyyidlərə vermək olarmı?
    8186 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Xumsun lüğətdəki mənası beşdə bir deməkdir. Amma fiqh terminində isə "İllik gəlirin artıq qalanının beşdə bir hissəsinə deyilir". Xums anlamı İslam dininin vacib buyurduğu əməllərdən biridir. Həmçinin bu əməl Quranda cihad hökümləri ilə birgə qeyd edilmişdir. Bunun özünə aid fəlsəfəsi vardır ki, onların bəzisini aşağıda qeyd edirik.
  • Nə üçün Allah- Taala Quranda özü barəsində olan şəxs əvəzliklərini kişi cinsində qeyd etmişdir?
    7393 Quran 2011/04/16
    Qurani kərim ərəb dilində nazil olduğu üçün onun bütün ayələri ərəb dili qramatikasında yazılmışdır. Allah Taalanın Qurani kərimdə özü barəsində olan ayələri kişi cinsində gətirməsi də məhz ərəb dili qramatikasının tələblərindəndir. Ərəb dili qramatikası bütün dil və qramatikalardan fərqli olduğu üçün geniş izaha ehtiyacı vardır. Amma biz burada qısa surətdə ...
  • Quran surələrindən hansı birini oxumağın savabı daha çoxdur?
    18403 Təfsir 2011/07/02
    Quran əməl kitabıdır. İslam nəzərində Qurana bir həyat tərzini təyin edən bir kitab kimi və ya insan üçün həyat dərsləri kimi nəzər olunsun. O şəxslər ki, yalnız Quran surələrini və ya o surələr ki, onları oxumağın daha çox savabı vardır deyə bu fikirdədirlər, başqa surələrin bərəkətindən məhrum olarlar. Əlbəttə ...
  • İslam yaxınlığın zaman və məkanı üçün xüsusi şəraiti təyin edibdirmi?
    11202 Təmkinin həddləri və şərtləri 2013/07/06
    İslam insan həyatının bütün sahələri üçün o cümlədən yaxınlıq barəsində qaydalar tənzimləyibdir ki, bu qaydalara riayət etmək, ər və arvadın ruhi və cismi, fərdi və ictimai sağlamlığında, onların uşaq sahibi olmasında uşağı sağlam olmasında, məhəbbətin çox olmasında və... təsirlidir. Rəvayətlərdə yaxınlığın ancaq yataqda olmasına işarə olmasa da, ...
  • Peyğəmbərin besəti və meracı bir gündə (rəcəbin 27-də) baş vermişdirmi?
    8815 تاريخ بزرگان 2012/04/10
    Cavabı bəyan etmək üçün Peyğəmbərin besəti və meracı ilə əlaqədar məsələni təfsir kitablarından araşdırırıq. 1. Besətin tarixi ilə əlaqədar müsəlman alimləri arasında iki nəzəriyyə vardır: Birincisi şiələrin nəzəriyyəsidir. Onlar rəcəb ayının 27-ci gününü Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in besət günü hesab edirlər. İkinci nəzər isə ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164554 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    163123 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119617 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113402 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    110014 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93829 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54774 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53636 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45956 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45627 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...