Ətraflı axtarış
Baxanların
4785
İnternetə qoyma tarixi: 2008/08/27
Sualın xülasəsi
İslam hökumətində mədəni quruluşların yeri nədir?
Sual
İslam hökumətində mədəni quruluşların yeri nədir?
Qısa cavab

            Cəmiyyətdə mövcud olan təşəkküllər və icmaları hökumətlə vətəndaşlar arasındadırlar, mədəni quruluşlar deyildir. Kənd və şəhər birləşdirilmişləri sinf birləşmələri, idman kulubları, yerli cəmiyyətlər və peşəkar biliklər (tərbiyəçilər birliyi kimi)... və mədəni təşkilatlardan sayılırlar. Xalq hakimiyyətinin əsas üstünlüklərindən biri bu cür quruluşlarda mədəni təşkilatların olmasıdır. cəmiyyətdə olan bütün adamlar hər sənətin və işin sahibi olsalar bu təşkilatlarda bir növ üzv ola bilərlər.

Mədəni təşkilatlar ictimai sərmayə üçün bir mənbə kimi diqqətə layiqdirlər.

Bu birləşmələrlə əlaqədə olan dəyərlər və tərzlər camaat üçün və geniş miqyasda cəmiyyət üçün mühüm sahib olur ki, həm xüsusi həm də ümumi mənafein yaranmasına səbəb olur. Bir cürə vəziyyəti həmkarlıq, müşarikət və üzvlər arasında birləşmələr üçün yaxşılaşdırır.

Belə qurumlar nəticədə hökumətlə müstəqil ictimai təşkilatlar arasında danışıq prassesin formalaşdırır. Elə bir şəraitdə inkişaf edirlər ki, onların varlığı və genişlənməsi iqtidar hökuməti üçün təhdid sayılır.

Bi təşkilatlar ictimai sərmayə ilə yanaşı özlərindən nümayəndə seçməklə dövlətlə bir başa olmadan əlaqə yaradsınlar. Bunun özü millətlə dövlət arasında ittihad yaradsın ki, bir növ ictimai sərmayədir. Nəticədə ictimai və siyasi sabitliyə səbəb olacaq.

Dini bir cəmiyyətdə ki, xalq dini göztərişlərə bağlıdırlar mədəni təşkilatlarda dini cəhətdən qabaqcıldırlar. Dini cəmiyyətlərin fikri hərəkətlərində, mühüm rol oynayırlar.

İranda dini mədəni təşkilatlar ki, İslam inqilabından qabaq hakim rejimlə savaşırdılar, İslam inqilabından sonra quruluşdan himayət edirlər.

Ətreaflı cavab

Cəmiyyətdə mövcud olan təşəkküllər və icmaları hökumətlə vətəndaşlar arasındadırlar, mədəni quruluşlar deyildir. Cəmiyyətin mədəni təşkilatları müstəqil təşkilatlardır ki, cəmiyyətin ümumi sahəsində məsələlər və mövzular haqqında fəaliyyət göstərirlər. Ona görə bu təşkilatlar müstəqil mahiyyətə və xislətlərə sahib olmalıdırlar. Belə quruluşlar nəticədə hökumətlə müstəqil ictimai təşkilatlar arasında danışıq prosesini formalaşdırır. Elə bir şəraitdə inkişaf edirlər ki, onların varlığı və genişlənməsi iqtidar hökuməti üçün təhdid sayılmır.[1]

Dini bir cəmiyyətdə ki, xalq dini göstərişlərə bağlıdırlar, mədəni təşkilatlarda dini cəhətdən qabaqcıldırlar. Bunlar dini cəmiyyətlərin fikri hərəkətlərində, mühüm rol oynayırlar. Bir cürə ki, hər nə qədər cəmiyyət dindar olsa bir o qədər də mədəni təşkilatların nüfuzu çox olacaq. Habelə hər nə qədər bu təşkilatlar dövlətdən müstəqil olsalar, bir cəmiyyət düzəltməkdə təsirli olacaqlar. Mədəni dini təşkilatlar; əksərən keçmiş dövürlərə bağlıdırlar, buna baxmayaraq cəmiyyətin təzə fikrli və ziyali qüvvələrində, onların nüfuzları var.

İranda mədəni təşkilatların mahiyyəti:

İran xalqının məlumat səviyyəsi yuxarı olduğu üçün və dindar məzhəbçi olduqlarına görə dini mədəni təşkilatlar qədimdən bu cəmiyyətdə fəal olub və digər mədəni təşkilatlara nisbət çox qədim tarixə malikdirlər. Müxtəlif siyasi və ictimai sahələrdə öz rollarını ifa ediblər. Futut, Əyaran, xanqahlar, mədəni təşəkküllər, əzadarlıq heyətlər, məscid və hətta bazar kimi bəzi təşkilatlar, iran cəmiyyətində fəal mədəni təşkilarlar olub və müxtəlif dövlətlərlə fərqli münasibətdə olublar. Dövlətlərində bu dini mədəni təşkilatlarla rəftarı bir olmayıb. Müxtəlif zamanlarda bu təşkilatlarla müxtəlif davranışlar baş beribdir. Bəzən onlarla yaxşı davranıb hətta onları gücləndiriblər, bəzəndə onlara qarşı, çıxıb fəaliyyətlərin məhdudlaşdırıblar. Həqiqətdə bu təşkilatların fəaliyyət azadlığı onların fəaliyyət qabaqcıllığıyla birbaşa əlaqədar olubdur. Hər nə qədər onların fəaliyyəti siyasiləşirdisə onlarla düşmənçilik və ziddiyyət çoxalırdı. Necə ki, İxvanus- səfa fikri və fəlsəfi qiyamı siyasiləşən zaman hökumət tərəfindən şiddətə məruz qaldı. Bir halda ki, xanlıqlar həmişə onların himayəsi altında idi və onlara az toxunulurdu. Çünki siyasi rolları və fəaliyyətləri çox az idi.

Bu təşkilatlar həmişə İranlılar arasında xüsusi baxışı gücləndiriblər. Bir tərəfdən siyasi mövqeyləri olub (əlbəttə müxtəlif dövrlərdə fərqli hədəflərə sahib olublar) digər tərəfdən bu təşkilatlar cəmiyyətdə dini dəyərləri gücləndiriblər ki, bu məsələnin İran cəmiyyətində mövzu olan bəzi dinlərin və inancların güclənməsində mühüm təsiri olubdur. Bəlkə demək olar ki, qədim deövrlərdə insanların dini şəxsiyyətləri sayir şəxsiyyətlərinə üstünlük təşkil edirdi, dini təşkilatlar cəmiyyətdə insanlara istiqamət verməkdə təsirli rol ifa edirdilər. O dövrdə mövcud olan mədəni təşkilatlar bütün cəmiyyətə nisbət fərqli deyillər. Nəticədə, həqiqətdə dövlət xalqla onların arasında olan təşkilatlar demək olar ki, bir idilər, bəlkə buna görə onların arasında o qədərsə döyüş olmayıbdır.

İranda mədəni təşkilatların əsas xüsusiyyatlarından biri şəriətə əsaslanmaq və şəriətin zahirinə söykənməkdir. Buna əsasən İslam inqilabının qələbəsindən qabaq, qeyd olunan şərait İran cəmiyyətində müstəqil mədəni təşkilatların formalaşdırılmağı üçün qarşıya çıxmayıbdır. Çünki inqilabdan əvvəl bu təşkilatlar dövlətlə ziddiyyətdə idilər. Amma İslam inqilabının qələbəsindən və İslam hökumətinin təşkilatından sonra bu təşkilatlar çox inkişaf edib və öz yerlərini tapıblar.

Bunu qeyd etmək lazımdır ki, İrandakı mədəni dini təşkilatlar, digər təşkilatlar kimi, təqribən siyasidirlər. Yəni bir növ özləri üçün siyasi rolları var ki, dövlətlə həmkarlıq göstərirlər. Bu cəhətdən dini fəaliyyət səviyyəsində dayanmırlar və həmişə özlərini siyasi səhnədə təsirli göstərirlər.

İslam hökumətində dini mədəni təşkilatları müxtəlif ümumi sahələrdə görmək olar; misal üçün iqtisadi sahədə vəqf təşkilatı bir mədəni dini təşkilatdır, yaxud etiqadi sahədə məcid və hözə təşkilatı mühüm dini və mədəni təşkilatlardırlar. Dini mədəni sahələrdə əzadarlıq heyətləri kimi təşkilatlar bizim cəmiyyətdə təsirli təşkilatlardandır.

İranda mədəni dini təşkilatların çoxuna nəzər salanda görsənir ki, bu təşkilatların hamısı xüsusi ayinlər, adətlərə, təlimlərə və əxlaqa dəvət edir ki, dindar insanların istəkləriylə uyğundur.[2]

İslam inqilabından sonrakı mədəni təşkilatlar

İslam inqilabı İranda əsas dəyişiklik istəyirdi. Müsəlman qüvvələr əsas qüdrəti əldə edəndən sonra xalqın ictimai, mədəni, etiqadi, siyasi həyatını təfsie etmək üçün ardıcıl çalışdılar. Nəticədə dövlət inqilabdan sonra əksərən mədəni işlərin konturolun əldə etdi. Buna əsasən İranda dini mədəni təşkilatlar ki, İslam inqilabından əvvəl hakim rejimlə döyüşürdülər, İslam inqilabından sonra hidayət işlərin öhdəyə alır dövlətdən himayət edirlər. İranda dini hakimiyyət dini mədəni təşkilatların işlərində və hədəflərində mühüm dəyişiklilıər etdi. Mədəni təşkilat olaraq onların mövqeyin gücləndirdi. Onları İranda böyük dövlərin bir hissəsinə çevirdi. İslamın müqəddəs hədəflərini irəliyə aparmaq üçün və inqilaba vəfalı xalqa xidmət etmək üçün dövlətlə həmkarlığa hazırlayıbdır.

İslam inqilabından əvvəl dini mədəni təşkilatlar hakim rejimlə zidd olduqları üçün xalq arasında çox nüfuz tapdılar. Amma İslam inqilabından sonra bu təşkilatlar dövlətlə həmrəy olduqları üçün təzə yaranan təşkilatlarda İslam cəmiyyəti dövlətiylə həmrəydirlər.

İranda İslam inqilabının qələbəsindən sonra dövlət məscidlər, məzhəbi heyətlər kimi təşkilatları nəin ki, öz rəqibi bilmədi, bəlkə onları öz xidmətində bilir. Bütün bu dini mədəni təşkilatları istər elmi hozələri, məscidlər, hüseyniyyələri, vəqfi və... öz himayəsi altına alıb və onlardan intizarı var ki, xalqa və dövlətə xidmət etməkdə çox çalışırlar.

Hər halda İslam inqilabının qələbəsindən sonra qüdrət mərkəzində dini rəhbərlər qərar tutandan sonra, dini mədəni təşkilatlardan bir çoxu öz həqiqi məhumlarını əldə etdilər. Bu məsələ bir tərəfdən dövlətin mədəni işlərini kontrolunu çalışmağına qayıdır, digər tərəfdən dini mədəni təşkilatların İslam inqilabından sonra hakim olan siyasi təfəkkürlə həmfikir olmasına qayıdır.

Bu məsələ cümə camaat İmamları şurası, məscidlər idarəsi, böyük slam mərkəzi, müxtəlif təhsil mərkəzində vəliyyi fəqihin nümayəndəlik təşkilatları, universitetlərin, hərbçilik, elmi hozələrion müdiriyyət və mali işlərində müdaxilə və digər yerlərin təşkil olmasına səbəb oldu. Dövlətlə məscidlər, hüseyniyyələr, məzhəbi heyətlər kimi dini mədəni təşkilatlar arasında həmrəylik vücuda gətirdi.

Dini mədəni təşkilatlarda yuxarıdakı dəyişikliklərlə, ictimai səviyyədə digər dəyişikliklər qarşıya çıxdı və İslam inqilabından sonra məsəni dini təşkilatlarla münasib həmrəylik yarandı.[3]

 


[1] - Müraciət et: Zöhrə mehr Novruzi, İctimai sərmayə və təşkilatların rolu, yaşayan hədisi bəhmən və isfənd 1384 say 27.

[2] - Məqsud Rəncbər, İranda dini mədəni təşkilatlar, birinci hissə, negah hozə 17 şəhrivər 1386, say 214.

[3] - Məqsud Rəncbər, İranda dini mədəni təşkilatlar ikinci hissə, negah hozə, 31 şəhrivər 1386 say 215.

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Əgər ismət Allah tərəfindən mərhəmət olunan bir məqamdırsa, onda məsum və qeyri-məsum bir insanın günah etməməsinin savabı necə bəyan olunur?
    5353 Qədim kəlam 2011/03/06
    1. İsmət – məsum insanın batinində olan bir səciyyədir ki, onun xəta və günah işlərə düşməsinin qarşını alır. Bu məqam məsumun günah əməlin ağır və acınacaqlı aqibətinə dair elmindən irəli gəlir; yaxud da onun Allahı tanımaq, Onun barəsində mərifət əldə etmək, Onun kamal və camal sifətlərinə məftun olmaq, ...
  • Nə üçün Quran ayə-ayə nazil olmuşdur? Hansı surələr bir dəfəyə və bir yerdə Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-ə nazil olmuşdur?
    10822 Quran elmləri 2011/11/24
    Quran iki cür: bir dəfəyə və tədrici (ayə-ayə və surə-surə) nazil olmuşdur. Tədrici nazil olma səbəbi ilə əlaqədar müxtəlif dəlillər qeyd olunmuşdur. O cümlədən: 1. Bu iş Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in qəlbini ...
  • Bir müsəlman ailədə doğulan övlad ilk növbədə müsəlmandır, yoxsa adi insan?
    5257 Qədim kəlam 2012/01/18
    İnsanın insaniyyəti onun zati bir xisləti olduğuna görə bu cəhətdən insaniyyət ondan ayrıla bilməz. Amma müsəlman olmaq insanın zati xüsusiyyəti deyil, arizidir. Yəni ola bilər ki, bir insan müsəlman olmasın. Hal-hazırda qeyri-müsəlman insanların hamısını misal çəkmək olar. Buna görə də dünyaya gələn insan ilk növbədə və zatən insandır, amma həddi-buluğa ...
  • Xüsusilə məhərrəm və səfər aylarında çox gülməyin qarşısını almaq üçün bir çıxış yolu göstərin.
    5550 Əməli əxlaq 2012/04/10
    Batini duyğuların və hisslərin bir növ aşkar edilməsindən ibarət olan ağlamaq və gülmək insan mizacının (təbiətinin) normal və təbii nişanələrindəndir. İnsan bu barədə kifayət qədər inkişafa və tutum səviyyəsinə çatmalı, gülməyin və şadlıq vasitələrinin həddi-hüdudu, qayda-qanunları ilə tanış olmalıdır ki, gülmək və şadlıq etmək onun üçün rəzalət ...
  • Hansı şeylər namazı batil edir?
    14444 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/02/12
    12 şey namazı batil edir ki, onlara namazın mübtilatı deyirlər.1.             Namazın əsnasında onun şərtlərindən hər hansı birinin pozulması.2.             Namaz əsnasında dəstəmazı və ya qüslü batil edən şeylərin baş verməsi.3.            
  • Ləvatdan məqsəd nədir?
    9302 Həm cins şəxslərin münasibətləri 2012/10/01
    Ləvat yəni, bir kişinin aləti digər bir kişiyə daxil olmasına deyilir.[1] Bu ən böyük günahlardandır ki, Allah- Taala Quranda, Lut qövmünün bu günahıları ücün əzaba dücar olduqlarını xəbər verir.[2] Böyük günahlardan sayılan bir günahdır ki. Rəvayətlərdə ondan “Allaha küfr” etmək kimi ...
  • Имам Заманла (әҹ) әлагә вә рабитә јаратмаг олармы?
    6337 Nizamlar hüquq və əhkam 2010/11/22
    Үмумијјәтлә, бир-бирини танымајан ики нәфәр арасында әлагә вә рабитә өз-өзлүјүндә мүмкүн дејилдир. Әксинә, ики тәрәфдән һәр биринин гаршы тәрәфә елми вә билији олдуғундан сонра бир-биринә әлагә вә мәһәббәт јарандыгдан сонра бу бағлылығын гурулмасы мүмкүндүр. Јәни, ики тәрәфин бир-биринә гаршы олан мәһәббәт вә еһтирамы ...
  • qadın xanəndəsinin səsini eştiməyin nə hökmü var?
    5970 کلیات 2015/06/29
    Bu sual haqqında əvvəlcədən qeyd etməliyik ki, qadın insanı vəcdə gətirən və adi halətindən çıxaran xanəndəçiliklə məşğul olmamalıdır. Bütün fəqihlər yekdilliklə istər örpəkdə olsun, istərsə də başı açıq belə bir əməlin qadın üçün haram olmasına fətva veriblər. Amma, qadının ğina və həyəcansız xanəndəlik etməsi haqqında alimlər arasında ...
  • Hədis elmində Şazz və müəllil hədis hansı məna da işlədilir?
    6168 Hədis elmləri 2015/05/30
    Şazz hədis: O rəvayətə deyilir ki, bir sənədi olsun, amma rəvayəti nəql edənlərin hamısı siqə (inanlmış və dürüst) insanlar olsun. Lakin mətn baxımından məşhurun nəql etdiyi rəvayətlə müxalif olsun. Şazz rəvayətə Nadir rəvayətdə deyilir[1]. Fiqh elmində Şazz adı çox vaxtı o ...
  • Quran mətnində istifadədə “innə” ilə “ənnə”, “məvəddət” və məhəbbət”, “mulk” və “mələkut” arasında fərq nədir?
    10969 Təfsir 2014/05/20
    1.“İnnə” və “ənnə” hərflərinin arsındakı fərqlər bundan ibratədir ki, “innə”-dən (ilk hərfi kəsrə ilə başlayan) həmişə cümlə gəlir. Amma “ənnə” hərfi özündən sonrakı cümləni məsdərə – sözün kökünə tərəf aparır və tək hala dəlalət edir. 2.Quran təfsirçiləri məvəddət və məhəbbət sözlərini ərəbcədən dostluğ mənasında tərcümə edirlər. Zahirdə, ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    156952 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    137076 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    112948 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    103063 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    86460 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    77557 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    50758 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    39253 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Saqqal və bədən tüklərini kəsməyin hökmü nədir?
    38770 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/08/09
    Ülgüc və ya üz qırxan maşınla yalnız üz tüklərini (saqqalı) dibindən qırxmaq[1] (belə ki, başqaları - onun üzündə saqqal yoxdur – deyə) ehtiyat vacibə görə caiz deyil.[2] Əlbəttə, saqqalın bir hissəsini belə kəsmək, onu tam kəsmək hökmündədir.
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    38161 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".