Ətraflı axtarış
Baxanların
7484
İnternetə qoyma tarixi: 2009/11/02
Sualın xülasəsi
Nə üçün insan, başqa yaranmışlar kimi, Allahın təcəllisi və cilvəsi olmasqla bərabər, buna baxmayaraq özünü Allahdan müstəqil idrak edir?
Sual
Nə üçün insan, başqa yaranmışlar kimi, Allahın təcəllisi və cilvəsi olmasqla bərabər, buna baxmayaraq özünü Allahdan müstəqil idrak edir? Əgər insanın kamalı bundadır ki, miniyyətdən və müstəqil idrakdan azad olsun və özünü Allaha bağlı dərk etsin, bəs nə üçün əvvəldən Allaha bağlılıq idrakı insanın vücudunda qoyulmayıbdır? ... Ümumiyyətlə nə fərqi var ki, insan özü bu idraka yetişə ya Allah bu idrakı insana verə? Zəhmət olmasa fəlsəfi cəhətdən bu məsələni araşdırın.
Qısa cavab

Təcəlli nəzəriyyəsinə əsasən, varlıq aləmi Allahın təcəllisidir, insan Allah xəlifəsi adıyla Allahın ismi əəzəm təcəllisi hesablanır. Öz zatı həqiqətindən tənəzzül edib və tənəzzülünə xatir öz əsl halından uzaqlaşıb və maneələrlə əhatələnibdir. İnsanın ən çox tənəzzülə uğramış dərəcəsi onun əmmarə nəfsidir ki, istəklərindən başqa bir şey görmür və özünü kamil şəkildə müstəqil bilir. Ondan sonra əql və ruh ya qəlb və sair dərəcələri gəlir. İnsan "sirr" məqamında özünü Allaha rabitəni eyni bilir (şuhud edir) və öz müvəqqət (etibarlı) varlığını həqqin vücudu kölgəsində batil görür və ondan daha uca dərəcələrdə fəna məqamına yetişənə qədər müstəqillik və qeyrilik hissindən azad olur.

Buna əsasən aydındır ki, insanın əvvəl öz nəfsindən təsəvvürü həmin müstəqillik və mənlik hiss etməkdir. Həqiqət şəriətinə yetişmək üçün öz varlığı ki, Allaha bağlılığın eyni və onun sifətlərinin aynasıdır bəndəlik (ubudiyyət) dərəcələrində seyri suluka və yol getməyə ehtiyaclıdır.

Burada sual qarşıya çıxır nə luzumu var ki, insan əvvəl özünü müstəqil dərk edir və lazım olsun kamal dərəcələrinə qədər bu dərkə istiqlal olmadan nayil olsun. olmazdı ki, əvvəldən bu halda qərar tutaydı və özünün bu mərifətə yetişməyinə ehtiyac olmayaydı.

Bu sualın fəlsəfi cavabı bir şeyin fərz olunandan baş verməsi istedad imkanıyla əlaqələnir. Çünki bir şeyin feyliyyətə (olmağa) yetişməsi üçün imkan (mümkün) istedadı zəruridir. Failin feli (işi) qabiliyyət olmadan tamamlanmayacaq. Bu cəhətdən fail hər nə qədər əta etməyində (verməyində) mütləq şəkildə fəyyaz (feyz verən) olsa bu feyzi istedad yoluyla ona çatdıracaq.

Fəlsəfi mövzulardan geçərək irfani sahədə bu məsələnin cavabını ixtiyar sirrində axtarmaq lazımdır. Çünki irfanda Allah təcəllisinin əməli mənası eşqdə aşiqlə məşuqun ittihadıdır.

Bilirik ki, eşq təsəvvürü təcəlli, xilafət və əsl məzhəriyyət məqamında dəyişilmir, qəbul edən tərəfdə riyaksiya və ixtiyar olmadan imkanı yoxdur.

Buna əsasən Allah eşqinin cavabında insan öz varlığından keçməlidir və onu haqda fani etməlidir və bu xilafət ixtiyar gövhəri olmadan mümkün olmayacaq.

Ətreaflı cavab

Təcəlli mövzusu nəzəri irfan mövzularının bəyanında xüsusi əhəmiyyətə sahibdir və vəhdəti şəxsiyyeyi vücud nəzəriyyəsinin təfsir edənidir. Ariflərin (ürəfanın) etiqadı vardır ki, aləm həqqin təcəllasıdır və kamil insanın həqiqəti Allahın ən yüksək təcəllasıdır ki, Allahın ismi əzəmiylə ittihadı vardır.[1] Bu cəhətdən Allahın təcəllası adıyla insanla dünya arasında olan nisbət, İlahi xilafətin və vilayətin Allahdan qeyrisinə olan nisbətidir. Çünki insanın əsil həqiqəti həmin İlahi ruhudur ki, mütəal məbdəə ən yaxın məxluqdur və İlahi ali sifətlərin və gözəl adların özündə birləşdirən tam məzhər və təcəlladır.[2] Təcəlla məsələsindən bu iki sahə yəni insanda və dünyada təcəlla, başqa sözlə desək iki dünya şenasi və epistomologiya sahəsi bir- birləriylə əlaqəlidir və vahid həqiqətdən xəbər verirlər bu cəhətdən insan bütün aləmin xülasəsi, canı və nüsxəsidir kamil insan varlıq aləminin qütbi hesablanır.

Buna baxmayaraq aydındır ki, insanın o sahəsi ki, Allahın təcəllasına və bu məqama sahibdir, insanın həmin əsl həqiqətidir ki, yeri və göyləri təsxir edir. Amma bununla insan öz əsl məqamından " اسفل السافلین" qədər tənəzzül edibdir. Necə ki, Allah Qurani kərimdə buyurur: " لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم* ثم رددناه اسفل سافلین"[3] biz insanı ən yaxşı şəkildə yaratdıq sonra onu ən alçaq mərhələyə çatdırdıq.

O zaman ki, insan öz əsl həqiqətindən tənəzzül edir hər dərəcənin tələbinə uyğun öz varlığına nisbət xüsusi bir təsəvvür tapır ki onun tənəzzül olduğu həmin dərəcənin tələbidir. Bu cəhətdən birinci dərəcədəki onun əmmarə nəfsinin məqamıdır, dünyəvi həyatın zahirinə diqqət edir və öz müyllərindən başqa bir şeyə mərifəti yoxdur. İkinci dərəcə: Əql dərəcəsidir ki, qalan ləzzətləri dərk etməklə əlaqəlidir və heyvaniyyət dərəcəsindən xaricdir. Üçüncü dərəcə: Ruh dərəcəsidir ki, bu dərəcədə qəlb nurani olur insan həqqin hüzuruna xatircəmlik tapır və bütün əşyaları həqqin məzhərində görür. Sonrakı dərəcə: İnsanın "sirr" dərəcəsidir ki, bu dərəcədə özünü Allaha bağlılığın eyni bilir və müstəqil varlıq adlı öz təvəhhümündən (xəyal) xaric olur necə ki, ürəfa müstəqil varlığa qail olmağı insanın ən böyük mərifət günahı bilirlər. İnsanda müstəqillik xəyalının kökləri sirr dərəcəsinə və ondan uca dərəcələrə fəna məqamına yetişənə qədər davam edir. Belə deyil ki, insan həmin əvvəl dərəcələrdə müstəqilliyin yoxluğuna və bağlılığın eyniliyinə şuhudi dərtk tapsın və özünü həqqin təcəllası bilsin. Bəlkə çox vaxt özünü kamil şəkildə müstəqil bilir.

Bu izahla aydın olur ki, insan özünü tanımaq məqamında ümumi şəkildə iki işlə üzləşir: Biri şühud və müvəqqəti mənlik digəri həqiqi və İlahi mənlik. İnsanın müvəqqəti (etibari) mənliyi əmmarə nəfsin idrakından və onun istiqlal tələb edən təfəkküründən artıq bir şey deyil və öz varlığının həqiqətinə nisbət kafirdir. Amma insanın həqiqi mənliyi ki, batini layələrdə şühuda və irfana qaildir, özünü Allaha bağlılığın eyni bilir bu məqamdadır ki, Rəbb bəndənin ürək aynasında təcəlladadır.[4]

Buna əsasən diqqət etmək lazımdır ki, o uca məqam ki, ariflər ona nisbət mərifət tapıblar dünyanı Allahın təcəllası və insanın Allahın ismi əəzəm təcəllası tanıtdırıblar, elə bir iş deyil ki, hər dərəcədə olan insanlar üçün özüdə qəflətlər dünyasında fikri təhlillərin sahələrindədirlər dərk olunsun və yəqini mərifətə çatdırsınlar, baxmayaraq ki, nəzəri cəhətdən ona etiqadları var.

Müşrik insanın təkcə xüsusi yerlərdə bu həqiqət yadına düşür və qəflət yuxusundan oyanır, o yerlər kimi ki, öz yoxluğunu hiss edir və fitrət əhdi peymanın yada gətirir.[5]

Buna əsasən insan adi halda özünü müstəqil dərk edir, bu onun mərifətdən tənəzzülüünün bəlkə öz həqiqətinə nisbət cahilliyinin nəticəsidir. Mərifətsiz insan istiqlalın olmamasından və Allahın təcəlla məqamından təsəvvürü yoxdur.

Burada mümkündür sual oluna ki, bunların arasında nə hikmət var ki, insan adi şəkildə bu mərifətdən biganədir gərək bu kamala yetişsin, olmazdı ki, bu mərifəti əvvəldən özündə tapaydı və özünü bağlılığın eyni və Allahda fani görəydi? Olmazdı ki, Allah imtahansız və bəlasız insanı öz sifətlərinin və işlərinin təcəllası edəydi və xəlifətullahlıq kamalın qəti və məcburi şəkildə ona verəydi, o məqamı heç bir təkamülə və suluka ehtiyac olmadan ona verəydi.

Bu sualın oxşarı çoxdur və müxtəlif ibarətlərlə soruşulur, müxtəlif məktəblərdə bir sıra cavablarla cavablandırılıbdır. Ədliyyə məzhəbi əsasında kəlami cəhətdən yerin göylərin və bütün məxluqatın yaradılışında ədalət hakimdir, varlıq aləmi hər dərəcədə səbəb və nəticə qanunu əsasında qurulubdur. Heç bir hikmətin tələblərindən xaric baş vermir. Belə deyil ki, Allahın qüdrəti və failliyi hikmət nizamından və səbəb nəticə tələblərindən xaric olsun. İnsanın təkümülüdə bu qaydadan müstəsna deyil.

Bu mətləbin fəlsəfi bəyanı məqamında xüsusi şəkildə istedad imkanına söykənilibdir. Bu izahla ki, istedad imkanı mümkünlərdən hər bir şeyin baş verməsinin əsil rukunlarından biridir o olmadan bir şeyin baş verməsi mümkün deyil.

Buna əsasən failin feli qabil istedadın qəbulluğu ilə şərtlənibdir və istedad olmadan reyaksiya iş və təsir qəbul etmək qadağan və qeyri mümkündür. Başqa sözlə desək hər nə qədər fail kamil fəyyazlığa sahib olsa, bu feyz qəbul olunası yolla verilməlidir. Failin felinin keyfiyyəti və kəmiyyəti istedadın və qabiliyyətin keyfiyyətinin, kəmiyyətinin ölçüsünə bağlıdır.[6] Amma bu mətləbin dərinliklərinə irfani mövzularda əl tapmaq olar və bu sualın cavabını ixtiyarin sirrində axtarmaq lazımdır. Bu bəyanla ki, irfan nəzərindən kamalın nəhayəti həqiqət nuruyla İlahi sifətlərin təcəllasıyla və Allah əxlaqıyla əxlaqlanmaqla ittihaddır. Bilirik ki, insani mənliyin maneyinin götürülməsi və rəbbani həqiqətlə həmrəng olmaq haqqında irfan nəzəriyyəsi təkcə eşqin mahiyyətindən fikirləşmək yolu ilə bəyan və təfsir olmağa layiq olacaq. Bu ittihad və təcəlla həqiqətdə aşiqin, məşuqun və eşqin birliyindən başqa bir şey deyil ki, bütün təcəlla və məzhəriyyət dərəcələrində ülfət əsası hesablanır.

Buna əsasən əgər Allah təcəllası olmaq və fəlsəfi təbirlə Allaha bağlılığın eyni olmaq və etibarlı varlıqdan keçmək həmin eşqdə fani olmaq olsa, aydındır ki, ixtiyar sahəsini nəzərə almadan mənası olmayacaq. Eşqdə tələb bəlalar olmadan sırf vermək (əta) adıyla ittihad təsəvvür etmək, bir halda ki, iş və təsir Allah tərəfindəndir və heç bir reyaksiya yoxdur bu hər qədəcədə eşq həqiqətiylə ziddiyyəti vardır. Allah bundan daha müqəddəsdir ki, bir məxluqu məcbur və ixtiyari olmadan eşq məqamında fani etsin. Xilafət hadisəsidə eşq və ixtiyar yolundan başqa mümkün deyil.

Bu həqiqəti daha aydın başa düşmək üçün Quranda həzrəti Adəmin (ə) dastanına işarə etmək olar. Bilirik ki, Allah mələkləri Adəmin qarşısında səcdəyə əmr olundular: Çünki İlahi ruhu daşıyırdı və İlahi xəlifəlik məqamına bilqüvvə sahib idi. Amma bu məqamın kamil şəkildə zahir olması bir sıra imtahanlardan sonra idi ki, keşirddi və bu İlahi eşq gövhərin özündə təcrübə ilə tapdı və aşkar etdi.

Başqa ibarətlə desək hər çənd Allah xilafətullah məqamın Adəmə verdi, amma imtahan olunmayana qədər bu əmanətin və Allah gövhərinin dəyərindən xəbərdar olmamışdı.Quran buyurur: " حملها الانسان انه کان ظلوما جهولا"[7] İnsan İlahi əmanəti qəbul etdi bir haldakı zalım və cahil idi. Qadağan ağacla imtahan olandan sonra və ayrılığı dadandan sonra idi ki, özünə və öz Allahına tam arlığıyla qayıtdı və o məqamı özündə kamil feyillətlə tapdı, kamil şəkildə təcrübə edib əbədi cənnətə nail oldu ki, daha kamil mərifət və irfandan sonra oaradan çıxmaq imkanı yoxdur. Bu dastan bütün insanlarındır və onda əsil nöqtə İlahi əmanətin qəbulunda və bu məqama nisbət kamil mərifətdir nə üçün onun Allah tərəfindən əta olması. Çünki Allahın fəyyazlığında və gözəl təqdirdə nöqsan yoxdur. Bu mərifət təkamül olmadan və agahlıq olmasa, əgər bu məqam insana verilsə də yenə sadəliklə onu əldən verəcək və onu müxtəlif dünyəvi nəfsani təcrübələrlə raslaşanda unudacaq. O zamana qədər ki, öz həqiqi məqamına nisbət bəlaların qucağında kamil şəkildə agahlıq tapsın, hər halda bu agahlıq bəndənin öz ixtiyar yoluyla baş verir.

 


[1] - Yəhya Kəbir, İrfani və mərifəti qüdsi, səh 158, Qum dini mətbuatı, birinci çap, 1386.

[2] - Həmin, səh 492.

[3] - Tin surəsi, ayə 4- 5.

[4] - «العبودیة جوهرة کنهها الربوبیة».

[5] - Necə ki, Qurani kərimdə buyurur: " فَإِذا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذا هُمْ يُشْرِكُونَ" Gəmiyə minən zaman Allahı ixlasla çağırırlar, amma o zaman ki, Allah onları dənizdən nicat verdi ona nisbət şirk edirlər, Ənkəbut surəsi, ayə 65.

[6] - Həmayi Calaluddi, Mövləvi namə, cild 1, səh 547 və 548, doqquzuncu çap, 1376, nəşr huma müəssisəsi.

[7] - Əhzab surəsi, ayə 72.

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Vilayəti fəqihə əqidəli olmaq nə vaxtan başlayıb?
    9428 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/10/06
    Fiqhdə müctəhidlik dərəcəsinə çatan şəxs tərəfindən İslam cəmiyyətinin rəhbərliyi mənasına olan 2 vilayəti fəqih" məsələsi, bəzilərinin nəzərində İslam düşüncəsi tarixində təzə bir mövzudur və onun keçmişi iki əsrdən azdır. Bunlar iddia edirlər ki, şiə və sünnü fəqihlərinin heç biri bu məsələni araşdırmayıblar ki, fəqihin fətva və hökm ...
  • Dəccal kimdir? Onun barəsində olan rəvayətləri izah etmənizi istərdik.
    9024 Qədim kəlam 2011/08/23
    Zühurynəlamətlərindənbiridəinsanlarızəlalətəsalanvəazdıran “Dəccal” adlıbir
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119747 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • İslam dini nöqteyi nəzərindən bir qatil və günahkar kafir iman gətirərsə onun keçmiş günahları bağışlanırmı?
    7423 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/06/12
    Müqəddəs İslam dinində yeni müsəlman olmuş şəxslər üçün müəyyən qanunlar təyin olunmuşdur. O cümlədən, əgər kafir şəxs müsəlman olmazdan öncə bir sıra günahlara qatılarsa və Allah Taalanın haqqını aradan apararsa (namaz qılmaz, oruc tutmaz və sair. Bu kimi vacibləri tərk edərək günaha düşərsə). Allah tərəfindən onun günahı bağışlanır.
  • "Möminlər"dən məqsəd müsəlmanların hansı dəstəsidir?
    8731 Qədim kəlam 2011/07/02
    Möminlər Allahın varlığını təsdiq edən, Onun müqabilində təslim olan, bütün ilahi peyğəmbərlərə iman gətirən və bunlara əməl etməkdə də israrlı olanlardır.Nəzərinizə çatdıraq ki, imanın mərtəbə və dərəcələri vardır. Quran ayələrinə, Peyğəmbərdən (s) nəql olunan hədislərə əsasən Əhli-beytin (ə) vilayətinə etiqad bəsləmək imanın ali və əsil mərtəbələrindəndir. Quran ayələri vasitəsi ...
  • “Əməli əsl” və “ictihadi dəlil” dedikdə məqsəd nədir və bunların arasında nə kimi əlaqə vardır?
    6117 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/02/18
    Əməli əsl“Əməli əsl” üsuli-fiqh elmində bir termindir. Onun mənası şəri hökmün təyinində şəkk yaranan zaman mükəlləfin əməli (şəri) vəzifəsini aydınlaşdıran bir qaydadan ibarətdir – dəlil və əmarə tapmadıqdan sonra. Başqa sözlə desək, əməli əsl, yaxud əməliyyə əslləri şəkk-şübhəyə düçar olan bir şəxsin əməlini ...
  • can verən halla ölüm səkəratı arasında farq nədir?
    7016 حقانیت مرگ 2015/06/02
    Ərəbcədən ehtizar sözü iftial şəklində olub, həzər sözünün yəni, hazır olmaq mənasındandır. Bəziləri deyirlər, insanın son anında ölüm mələklərinin hazır olmasına görə bu hala, ehtizar deyilir.[1] Belə bir hala düşən insana isə möhtəzər (can verən) deyilir.[2] Ehtizar yəni, can verən vaxt ...
  • Nə üçün bəzi müsəlmanların əməlləri onların din və məzhəb əqidələriylə üst- üstə düşməyib əksinə olur?
    6454 Əməli əxlaq 2011/05/15
    İnsan bir neçə təbəqədən təşkil olmuş bir varlıqdır; ruhi və İlahi, maddi və mənəvi, ictmai və atifi və... təbəqələrdən ibarətdir. Bu təbəqələr həmişə bir- biriylə mübarizədədirlər ki, bu da insanı əqidəsiylə əməlləri arasında müxalifətə doğru yol açır. İlahi dinlər, xüsusiylədə İslam dini insanları nəfsin istəkləri tələsindən qurtarıb onu ...
  • Мәләкләр мүҹәррәддиләр, ја мадди?
    6743 İslam fəlsəfəsi 2010/06/12
    Ола билсин ајә вә рәвајәтләрдә мәләкләрин сырф мүҹәррәд олмасы ајдын шәкилдә бәјан едилмәјиб. Амма, онларын һаггында әлдә олан мәлуматлар, о ҹүмләдән, онларын рәфтарлары вә вәсфләри мүҹәррәд олмаларына дәлилдир. Чүнки, ајә вә Мәсумларын (әләјһимуссалам) рәвајәтләриндә мәләкләр һаггында бизә чатан һәдис вә кәлмәләрин мәзмуну онларын ...
  • İmam Riza (əleyhis-salam)-ın “Zamini-ahu” (Ahunun zamini) adlandırılmasının səbəbi nədir?
    10576 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/01/19
    İmam Riza (əleyhis-salam)-ın məşhur ləqəblərindən biri də “Zamini-ahu”dur (ahunun zamini). Şiə mənbələrində bu hadisə camaat arasında məşhur olan şəkildə mövcud deyildir. Amma camaat arasında deyilən nəqlə oxşar rəvayət vardır. Peyğəmbərə, İmam Səccada və İmam Sadiq (əleyhimus-salam)-a mənsub edilən möcüzələrdə də gözə dəyir. Mərhum Şeyx Səduq “Uyunu əxbarir-Riza (əleyhis-salam)” kitabında bu ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164675 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    163733 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119747 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113679 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    110524 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94037 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54839 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54123 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46130 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45746 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...