Ətraflı axtarış
Baxanların
10004
İnternetə qoyma tarixi: 2012/01/16
Sualın xülasəsi
Nə üçün Peyğəmbər və imamlar, özləri hədis kitabı yazmamışdırlar?
Sual
Hədis kitablarında bir çox bir- birinin əksinə olan hədislər müşahidə edirik. Bəs nə üçün peyğəmbər və imamlar hədis kitabı yazmamışdırlar. Nə üçün Quranı təfsir etməmişlər? Başqa yazışılardan kitablar qalmamışdır ama İmamlardan bir kitab qalmamışdır?
Qısa cavab

İslam Peyğəmbəri Allahın istəyi və bəzi məsləhətlər üzündən o dərs oxumamış və heç bir zaman müəllim yanına getməmiş və o cümlədən kitabda yazmamışdır. Allahın bu məsləhətinin də səbəbi tamami ilə məlumdur. O həzrətin Quran adlı kitabı əbədi möcüzədir və dərs oxuyub yazan bir şəxs üçün bir kitab gətirmək çətin vəmümkün olmayan bir iş deyil və yaxud ən azı bəziləri üçün bu şübhəni doğruldacaqdır ki, bəlkə bu kitab (Quran) öz düşüncələri və ya peyğəmbərin müəllimlərinin öyrətdikləridir. Məsum İmamlardan yalnız Həzrət Əli (ə) və İmam Səccad (ə)dan müxtəlif səbəblərə görə o cümlədən imamlıq vəzifəsi və cəmiyyətə rəhbərlik, o dövrə məxsus şərait, şagirdlərin olması və hədis yazanlar, heç bir kitab əlimizə çatmamışdır.

Ətreaflı cavab

Sizin sualı bir neçə nəzərdən təhlil etmək mümkündür:

1- İslam Peyğəmbərinə (s) nisbətdə: İslam peyğəmbəri (s) tamami ilə özünə məxsus bir dövürdə yaşayırdı. Allahın hikməti və istəyi ilə peyğəmbər dərs oxumayıb, müəllim yanına getməmişdi və heç bir kitab yazmamışdır. Allahın bu hikmətinin də illəti tamamı ilə məlumdur. O həzrətin Quran adlı kitabı əbədi bir möcüzədir və dərs oxuyub yazı yazan bir şəxs üçün kitab gətirmək çətin və mümkün olmayan bir iş deyil və yaxud ən azı bəzi insanlar üçün bu şübhə yaranacaqdır ki, bəlkə bu kitab (Quran) peyğəmbərin öz düşüncəsi və yaxud müəlliminin dedikləridir. Bunun üçündə Quranı kərim buyurur: Sən bu Qurandan əvvəl heç bir yazı və kitabı oxumayıb və yazmırdın və heç bir kitab yazmamışdın, lakin batil yolda olanlar (sənin peyğəmbərliyində) şübhə edərdilər.[1]

Bunun üçün də, doğrudur ki, hər birinsan üçün yazıb oxumaq kamillik hesab olunur, amma bəzən bir sıra şəraitlər meydana gəlir ki, yazmamaq və oxumamaq kamillik hesab olunur. Bu da Peyğəmbərlərə xsusi ilədə sonuncu peyğəmbərə şamil olur. Əgər bir dərs oxumuş alim və mütaliə və elmi olan bir filosof peyğəmbərlik iddiası etsə və bir kitabı səmavi kitab kimi qələmə versə, belə bir şəraitdə mümkündür şübhələr yaransın ki, aya bu kitab onun öz düşüncə və fikirləri deyil? Bəlkə də İslam düşmənləri üçün bəhanə əldə olmasın deyə, Həzrəti Məhəməd (s) peyğəmbərlikdən sonra belə birşey yazmamışdır.[2] Amma bütün elmləri vəhy vasitəsi ilə öyrənməmişdi.[3] Hafiz deyir:

Mənim gözlərim ki, məktəbə getməmiş yazı yazmamış

Bir qəmzə ilə yüz şagirdə məsələ öyrətdi.[4]

2- Amma nə üçün imamlar kitab yazmamışdırlar? Bu söz tamamı ilə düzgün deyil: Yəni İmam Əli (ə) əbul əimmə (imamların atası) adlanır, məşhur birkitab yazmışdır ki, məsum övladlarının dilində Əlinin kitabı kimi məruf olmuşdur.[5] İmam Səccad (ə) dan da yeni Səhifeyi Səccadiyyə kitabı əlimizə çatmışdır. Bəli! Bu gün Əlinin (ə) kitabı adlı bir kitab əlimizdə yoxur. Quran təfsiri barəsində də yenə imam Əli (ə) birinci şəxsdir ki, Quranı bir yerə toplayıb onun ayələrinin nazil olması barəsində və onun təfsirini yazmışdı, amma islamın ilk günlərində bəzi məsələlər üzündən və xəlifəsinin vasitəsi ilə və camaat tərəfindən qəbul olunmadı.[6]

Amma bu kitablardan başqa ki, Məsum İmamlar (ə) tərəfindən yazılmışdır, heç bir məlumat verilməmişdir, bunun da illətini bir neçə dəlil çərçivəsində açıqlamaq mümkündür:

1- 2- Cəmiyyətdə imam və rəhbərlik vəzifəsi. Hər bir vəzifə ki, İmamın öz əsrinə məxsus məsələlər onun öhdəsinə düşür o qədər geniş və ətraflıdır ki, onun qarşısında kitab yazmaq kiçik bir məsələdir. İmam müəllif və yazıçı deyil. O camaatın zahirdə və mənəvi baxımdan rəhbəridir. Onun vəzifəsi pak və mücahid insanları tərbiyə etməmişdir ki, İslam yolunda fəda olmağa hazır olsunlar. İmamın vəzifəsi İnsanların dünya və axirət işlərinə nəzarət etmək və onları öz yoluna salmaqdır. Baxmayaraq ki, mümkündür bu da mühüm işlərdən sayılsın, amma ümum insanların mühüm işlərindən ən mühümmünü həll edir. Bu cür işlərdə ən lazımlısını həyata keçirməkdə yol göstərir. Bəs bu zərurət və vaxtın olması nəzərə çarpır ki, yalnız İmam Əli (ə) İmam Səccad (ə) dan başqa imamlar üçün olmamışdır.

2- 2- O dövrə məxsus şəraitin olması. Bu dəlili iki cəhətdən araşdırmaq olar: Birinci: İnsanların diqqət və rəğbətinin olmaması. O dövrün insanları, hakimiyyətlərin həyata keçirdiyi şəraitlərə əsasən əhli beytə layiqincə meyl göstərmirdilər və bunun da əsl səbəbi imamların ev dustağı olmaları idi.Əlbəttə camaatın bu cür diqqətsizliyyi və əhli beytdən uzaq olmaları, imamların məqamını aşağı salmır və onun ziyanı əksinə olaraq camaata qayıdırdı. Amma hər halda bir nəzəriyyə və fikir və yaxud bir kitab ki, bu cür xüsusiyyət daşıyır cəmiyyətində buna hazır olmamasını tələb edir. İkinci: O zamana məxsus olan təqiyyə. Bu boğucu mühit, nəinki yalnız yazdıqları hər bir söz və məktuba nisbət bəlkə imamların səhabələrinin yazdıqları kitablara nisbətdə o cür idi. Həzrəti İmam Səccad (ə)ın səhabələrindən biri o həzrətə deyir: Bizim müəllimlərimiz İmam Sadiq (ə) və İmam Baqir (ə) da bir çox hədis rəvayət edib yazmışdırlar amma təqiyyə üzündən kitablarını gizlədib cəmiyyət arasında intişar etməmişdirlər. İndi bu kitablarla nə edək? Həzrət buyurdu: O kitablarda heç bir eyb yoxdur. Onları camaat arasında yayın.[7] Bunun üçün də məsum imamlar ələ qələm tutub və hətta bir məktub yazmaqdan belə (qalmışdı ki, kitab yazsınlar) çəkinirdilər, təqiyyə üzündən olmuşdur. Məsum imamların (ə) imamət dövrü Əməvi və əbbası hökuməti ilə üst- üstə düşmüşdür ki, həmişə imamları nəzarətdə saxlamışdırlar. Əlbəttə bu nəzarət müxtəlif dövrlərdə güclənmiş və zəifləmişdir. Amma onların hamısı təqiyyə daxilində həyatlarını sürmüşdürlər o cürki, İmam Baqir (ə) buyurur: Təqiyyə mənim və babalarımın dinidir.[8]

3- 2- Şagird və hədis yazanların olması. İmamların buyurduqlarını və hədislərini yazmaq onların səhabələrindən bir dəstənin öhdəsinə düşmüşdü ki, mühəddis və ya hədis alimi kimi məşhur olmuşdurlar. Bunun üçün də imamların hədisləri səhabənin səyi nəticəsində bizlər üçün qalmışdır. Və imamlar vasitəsi ilə kitabın yazılması ilə belə bu hədislər məhv olmamışdır. Bəli! Mümkündür deyilsin əgər imamlar (ə) özləri kitab yazsaydılar, onların arasında müxalifət olmazdımı? Əlbəttə ki, olmazdı. Çünki əgər imamlar kitab yazsaydılar, onların da kitabları səhabələrinin kitabları kimi təhrifçilərin əlindən amanda qalmazdı. Bəlkə daha çox səy edərdilər ki, onların kitablarında daha artiq dərəcədə təhrif etsinlər ki, səhabələrin kitablarında təhrif etmişdirlər. Əlbəttə insanları bu cür təhrif olunmuş kitablarla daha da yüksək səviyyədə yoldan çıxatmağa nail olurdular ki, imamlara nisbət verilmişdir. Çünki camaat və hətta hədis söyləyənlər bunu nəzərə alaraq ki, bu kitablar imamlara nisbət verilmişdir. Heç bir səhvə yol verilməyin barəsində ehtimal verməzdilər o cür ki, səhabənin kitablarını yenidən tədqiq üzündən onlarda olan çatışmamazlığı aradan qaldırırdılar. Bəs nəticə olaraq ki imamlar tərəfindən kitabların yazılmasının heç bir xeyri yoxdur və olmayacaqdır. Sonda bunu nəzərə çatdırmaq istəyirik ki, hədis kitablarında bir çox hədislərin bir- birinin əksinədir ünvanı ilə qeyd etdiniz düzgün deyildir. Bəli bəzi rərəvayətləri mütaliə etdikdə onların zahirdəki mənalarında bu qarşılığı hiss edirik amma butun bunlar İslam alimlərinin səyi nəticəsində həll olunur. Bizim hədislər tarix boyu imamlar və onların səhabələri tərəfindən tədqiq və yenidən onlara nəzər salaraq onlardakı insanlar tərəfindən olan anlaşılmamazlıqları aradan qaldırmışdırlar. Alimlərin sözlərində də bəzi anlaşılmamazlıqlar həll olunmuşdur.

Bu mövzuda əlavə məlumat almaq üçün bax:

Sual 1937 (sayt: 2185) (düzgün hədislərin təyin olunması yolları) müraciət edə bilərsiniz.



[1] - Ənkəbut surəsi, ayə 48

[2] - Mütəhhəri, Mürtəza, Peyğəmbəre ümmi, səh 6, Sədra intişaratı, Tehran, 1378

[3] - Məkarım Şirazı, Nasir, Nümunə Təfsiri, cild 16, səh 308, Darul kitabəl islamiyyə intişaratı, Tehran, 1374

[4] - Divane Hafiz, Qəzəl 167

[5] - Küleyni Məhəmməd ibn Yaqub, Kafi, cild 1, səh 41, Darul kitabəl islamiyyə intişaratı, Tehran, 1365

[6] - Əlavə məlumat üçün bax: sual 4887 (sayt: 4954)

[7] - Küleyni Məhəmməd ibn Yaqub, Kafi, cild 1, səh 53, Darul kitabəl islamiyyə intişaratı, Tehran, 1365

[8] - Küleyni Məhəmməd ibn Yaqub, Kafi, cild 2, səh 219, Darul kitabəl islamiyyə intişaratı, Tehran, 1365

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Vilayəti fəqihə əqidəli olmaq nə vaxtan başlayıb?
    9428 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/10/06
    Fiqhdə müctəhidlik dərəcəsinə çatan şəxs tərəfindən İslam cəmiyyətinin rəhbərliyi mənasına olan 2 vilayəti fəqih" məsələsi, bəzilərinin nəzərində İslam düşüncəsi tarixində təzə bir mövzudur və onun keçmişi iki əsrdən azdır. Bunlar iddia edirlər ki, şiə və sünnü fəqihlərinin heç biri bu məsələni araşdırmayıblar ki, fəqihin fətva və hökm ...
  • Dəccal kimdir? Onun barəsində olan rəvayətləri izah etmənizi istərdik.
    9024 Qədim kəlam 2011/08/23
    Zühurynəlamətlərindənbiridəinsanlarızəlalətəsalanvəazdıran “Dəccal” adlıbir
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119747 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • İslam dini nöqteyi nəzərindən bir qatil və günahkar kafir iman gətirərsə onun keçmiş günahları bağışlanırmı?
    7423 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/06/12
    Müqəddəs İslam dinində yeni müsəlman olmuş şəxslər üçün müəyyən qanunlar təyin olunmuşdur. O cümlədən, əgər kafir şəxs müsəlman olmazdan öncə bir sıra günahlara qatılarsa və Allah Taalanın haqqını aradan apararsa (namaz qılmaz, oruc tutmaz və sair. Bu kimi vacibləri tərk edərək günaha düşərsə). Allah tərəfindən onun günahı bağışlanır.
  • "Möminlər"dən məqsəd müsəlmanların hansı dəstəsidir?
    8731 Qədim kəlam 2011/07/02
    Möminlər Allahın varlığını təsdiq edən, Onun müqabilində təslim olan, bütün ilahi peyğəmbərlərə iman gətirən və bunlara əməl etməkdə də israrlı olanlardır.Nəzərinizə çatdıraq ki, imanın mərtəbə və dərəcələri vardır. Quran ayələrinə, Peyğəmbərdən (s) nəql olunan hədislərə əsasən Əhli-beytin (ə) vilayətinə etiqad bəsləmək imanın ali və əsil mərtəbələrindəndir. Quran ayələri vasitəsi ...
  • “Əməli əsl” və “ictihadi dəlil” dedikdə məqsəd nədir və bunların arasında nə kimi əlaqə vardır?
    6117 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/02/18
    Əməli əsl“Əməli əsl” üsuli-fiqh elmində bir termindir. Onun mənası şəri hökmün təyinində şəkk yaranan zaman mükəlləfin əməli (şəri) vəzifəsini aydınlaşdıran bir qaydadan ibarətdir – dəlil və əmarə tapmadıqdan sonra. Başqa sözlə desək, əməli əsl, yaxud əməliyyə əslləri şəkk-şübhəyə düçar olan bir şəxsin əməlini ...
  • can verən halla ölüm səkəratı arasında farq nədir?
    7016 حقانیت مرگ 2015/06/02
    Ərəbcədən ehtizar sözü iftial şəklində olub, həzər sözünün yəni, hazır olmaq mənasındandır. Bəziləri deyirlər, insanın son anında ölüm mələklərinin hazır olmasına görə bu hala, ehtizar deyilir.[1] Belə bir hala düşən insana isə möhtəzər (can verən) deyilir.[2] Ehtizar yəni, can verən vaxt ...
  • Nə üçün bəzi müsəlmanların əməlləri onların din və məzhəb əqidələriylə üst- üstə düşməyib əksinə olur?
    6454 Əməli əxlaq 2011/05/15
    İnsan bir neçə təbəqədən təşkil olmuş bir varlıqdır; ruhi və İlahi, maddi və mənəvi, ictmai və atifi və... təbəqələrdən ibarətdir. Bu təbəqələr həmişə bir- biriylə mübarizədədirlər ki, bu da insanı əqidəsiylə əməlləri arasında müxalifətə doğru yol açır. İlahi dinlər, xüsusiylədə İslam dini insanları nəfsin istəkləri tələsindən qurtarıb onu ...
  • Мәләкләр мүҹәррәддиләр, ја мадди?
    6743 İslam fəlsəfəsi 2010/06/12
    Ола билсин ајә вә рәвајәтләрдә мәләкләрин сырф мүҹәррәд олмасы ајдын шәкилдә бәјан едилмәјиб. Амма, онларын һаггында әлдә олан мәлуматлар, о ҹүмләдән, онларын рәфтарлары вә вәсфләри мүҹәррәд олмаларына дәлилдир. Чүнки, ајә вә Мәсумларын (әләјһимуссалам) рәвајәтләриндә мәләкләр һаггында бизә чатан һәдис вә кәлмәләрин мәзмуну онларын ...
  • İmam Riza (əleyhis-salam)-ın “Zamini-ahu” (Ahunun zamini) adlandırılmasının səbəbi nədir?
    10576 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/01/19
    İmam Riza (əleyhis-salam)-ın məşhur ləqəblərindən biri də “Zamini-ahu”dur (ahunun zamini). Şiə mənbələrində bu hadisə camaat arasında məşhur olan şəkildə mövcud deyildir. Amma camaat arasında deyilən nəqlə oxşar rəvayət vardır. Peyğəmbərə, İmam Səccada və İmam Sadiq (əleyhimus-salam)-a mənsub edilən möcüzələrdə də gözə dəyir. Mərhum Şeyx Səduq “Uyunu əxbarir-Riza (əleyhis-salam)” kitabında bu ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164675 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    163733 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119747 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113679 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    110524 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94037 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54839 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54123 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46130 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45746 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...