Ətraflı axtarış
Baxanların
5825
İnternetə qoyma tarixi: 2011/10/24
Sualın xülasəsi
Necə demək olar ki, Quranın təfsirində əql səhvə düşə bilməz?
Sual
Necə demək olar ki, Quranın təfsirində əql səhvə düşə bilməz?
Qısa cavab

Əgər insan Quran ayələrinin təfsirində öz əqlindən insafla istifadə etsə  əvvəlcədən özünün qeyri-səhih fikirlərini kənara qoysa, təbii ki, Quranın təfsir, təhlil  mənasında səhvə yol verməz. Əlbəttə, bəzi iki tərəfli mənaya malik (mütəşabih) ayələr var ki, qəlbində qərəz  xəstəlik olanların əlinə fürsət verir ki, onlar ayənin mənasında səhvə yol versinlər. Bunun da çarəsi oxucunun sağlam şəkildə ağlından istifadə etməsindədir. Bəlkə , belə səhvlərin qarşısını almaqdan ötrü ən yaxşı yol ağlın sağlam şəkildə möhkəmlənməsi  öliyalardan kömək almaqdır.

Ətreaflı cavab

Quran ayələrinin iki baxışdan iki qismə - möhkəm  mütəşabeh (oxşar) qismlərə bölmək olar. Belə bölüm Quranda ali İmran surəsində aydın şəkildə açıqlanmışdır: “(Ya Rəsulum!) Sənə Kita (Qur’a) nazil edən Odur. Onun (Kitabın) bir hissəsi (Qur’anın əslini, əsasını təşkil edən) möhkəm (mə’na aydın, hökmü bəlli), digər qismi isə mütəşabih (çətin anlaşılan, dəqiq mə’na bilinməyən) ayələrdir.” (Ali İmran surəsi 7)

Digər mövcud olan bölüm isə müxtəlif mənalardır. Ona görə ki, rəvayətlərə əsasən, Quranın zahiri mənasından əlavə batini mənaları da vardır. Bu mənalara isə hər kəs öz mənəvi dəyəri sayəsində çata bilər.

Qeyd olunanları nəzərə alaraq demək olar ki, Quranın mənasında əqlin rolunu dörd bölümdə araşdırmaq olar:

1.Möhkəm ayələrin zahiri mənaları; Quranın əksər bölümünü özündə cəmləşdirən möhkəm ayələr ən çox tarixi açıqlama, dualar  s..aid olur.belə mənaları bütün insanların dərk edib təhlil etmək qüdrəti vardır. Məsələn, bu ayənin mənasını hər bir alim insan dərk  təhlil edə bilər. Allah hər kəsi yalnız, qüvvəsi yetdiyi qədər yükləyər (bir ə mükəlləf edər).[1]” – yəni, hər bir fərd bu ayədən başa düşə bilir ki, Allah-Taala heç vaxt insanı gücü çatmadığı bir şeyə əmr etməz.

Əgər bütün insanlar Quranın bu ayəsindən həmin mənanı ələ gətirir  dərk edirlərsə, bu o deməkdir ki, onların ağılları Quran ayələrini dərk etmək qabiliyyətinə malikdir. Beləliklə, heç vaxt iddia edə bilmərik ki, bizim ağlımız Quran ayələrini dərk etməkdə acizdir. Halbuki, Quran ayələrinin çoxu elə qalibdə nazil olub ki, insanların əksəriyyəti onun zahiri mənalarını dərk etmək qabiliyyitinə malikdirlər.

2.Möhkəm ayələrin mənalarındakı dərəcələr; bəzi rəvayətlərə əsasən, Quran ayələrinin yerli-yerində düzgün olan zahiri mənalarından əlavə, batini mənaları da vardır ki, hər kəsin bu mənalara asanlıqla əli çatmaz. Yalnız, çox yüksək səviyyəli elm, iman sahibi  təqva əhli belə mənalardan istifadə edə bilər.[2]

Əgər kimsə bütün bu mənaları ələ gətirə bilməsə heç  bu o demək deyil ki, Quranın zahiri mənalarından da istifadə edə bilməz.

3.Mütəşabih ayələrin zahiri mənalarının dərki; Quran ayələrinin bəzilərinin zahiri mənaları elə açıqlanır ki, Quranın özünün bizlərə öyrətdiyi təlimlər  etiqadlarla zahirdə uyğun gəlmir. Məsələn, Allahın (qüdrət) əli onların əllərinin üstündədir.”[3] Əgər bu ayənin zahirinə görə məna etsək belə məlum olur ki, bizim əsl etiqadımızın əksinə olaraq Allah-Taalanın əlləri vardır. Ona görə  belə ayənin mənasını başqa yerdə axtarmaq lazımdır. Belə halda, insanın ağlı ayənin həqiqi mənasını ələ gətirə bilməsə , ən azı Quranda Allah-Taala haqqında gələn möhkəm ayələr haqqında təfəkkür etsin  ayənin zahiri mənası ilə batini mənası arasında fərqi başa düşüb, əsl  həqiqi mənanı övliyalardan  elmdə möhkəm olanlardan soruşub öyrənsin.

4. Mütəşabeh ayələrin həqiqi mənası; Ali İmran surəsinin yeddinci ayəsində mütəşabeh ayələrin həqiqi mənasını yalnız, Allah-Taala  elmdə çox möhkəm  sabitqədəm olanların öhdəsinə qoyulmuşdur. Təbiidir ki, insanın elm  təqvası hər  qədər çox olsa, ayədən dərk etdiyi mənalar da daha çox olacaq.

Əlbəttə, bu arada bəzi savadsız  qəlblərində mərəz olanlar Quran təfsirində səhvlərə  yol verirlər. Bu fərqlə ki, birinci dəstə yəni, savadsızlar bunu bilməyərəkdən, ikinci dəstə isə, yəni qəlbində mərəzi olanlar qəsdən bir işi görürlər.

Aydındır ki, fərdlərin qəsdən  ya bilməyərəkdən etdikləri səhvləri isə heç vaxt bəhanə ola bilməz ki, insanlar Quran ayələrinin təfsirində əql  təfəkkürlərindən istifadə etməsinlər. Halbuki, Quran başdan-başa bütün dinləyicilərini nazil olmuş ayələrin mənalarında ağıllarından  təfəkkürlərindən istifadə etməyə dəvət edir.[4]



[1] Bəqərə surəsi 286

[2] Əllamə Məclisi, Məhəmməd Baqir, Biharul Ənvar, c.89; səh.78, 8-ci fəsl, Vifa muəssisəsi, Beyrut 1404- il h.q.

[3] Fəth surəsi 10

[4]  Bəqərə surəsi 242; Ali İmran surəsi 118; Məhəmməd surəsi 24 ...

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar