Ətraflı axtarış
Baxanların
6778
İnternetə qoyma tarixi: 2010/02/06
Sualın xülasəsi
Нәјә ҝөрә бүтүн алимләр вилајәти-фәгиһин ихтијары вә вәзифәләри барәсиндә хүсуси фәсил ачыб бәһс етмәмишләр?
Sual
Нәјә ҝөрә бүтүн алимләр вилајәти-фәгиһин ихтијары вә вәзифәләри барәсиндә хүсуси фәсил ачыб бәһс етмәмишләр?
Qısa cavab

Бәзи алимләр өз китабларында вилајәти-фәгиһ һаггында хүсуси фәсил ачыб бәһс етмәмишдир. Чүнки бу мөвзуну ајдын вә шүбһәсиз бир мәсәләдән һесаб етмишләр. Белә ки һеч бир дәлил вә бәһсә еһтијаҹ билмәмишләр. Бунунла белә онлар өзлринин китабларынын мүхтәлиф бөлмәләриндә вилајәти-фәгһ бәһсиндә фәгиһин вәзифә вә шәнинә ишарәләр етмишләр.

Мүсәлманларын шәри еһтијаҹларын өдәмәк фәгиһләрин өһдәсиндә олдуғу вә онларын бир вәзифә кими бу ишлә мәшғул олдугларына ҝөрә бу барәдә хүсуси бәһс етмәмиш вә ән чох мүсәлманларын мүбтәла олдуглары мәсәләләрә тохунмушлар. Чүнки, сәфәвијјә һөкумәтинин тәшкилиндән әввәл,  шиәләр һөкумәт мәсәләләринә о гәдәр дә мүбтәла дејилдиләр. Фәгиһләр дә һакимијјәт вә һакимин вәзифәләри барәсиндә јазмағы һансыса мәсәләһәт үзүндән чох ачыгламырдылар. Јалныз, бәзи јерләрдә мөминләри буна еһтијаҹы олан гәдәр бу мәсәләјә ишарәләр едирдиләр.

Ətreaflı cavab

Шиә алимләринин јазарларына диггәт етдикдә ики мәсәлә ајдын олур:

1. Бәзи фәгиһләр иддиа едирләр ки вилајәти-фәгиһ мәсәләси там иҹтимаи бир мәсәлә олуб бүтүн шиә фәгиһләринин иттифаг нәзәриндә лабүддүр. Бу да она ишарәдир ки әҝәр онлардан бәзиләри өз китабларында вилајәти-фәгиһ һаггында хүсуси бәһс ачмамышларса бу мәсәләнин онларын нәзәриндә мүсәлләм вә шүбһәсиз сабитдир. Һәмин сәбәбә ҝөрә бу һагда хүсуси бәһс етмәјә еһтијаҹ ҝөрмәјибләр.

Бундан әлавә, онлар өз китабларын мүхтәлиф бөлмәләринә вилајәти-фәгиһин вәзифләри вә шәни һаггында бәһсләр етмишләр. Әҝәр онлары хүсуси бир китабда ҹәм етсәк һеч дә мүсәтгил бир шәри фәслдән аз олмаз. Бу һагда, даһи алим Саһиб-Ҹәваһир јазыр: “Фәгиһләрин јазыларында башдан баша мүсәлманларын шәри мәсәләләрдә рәһбәрә мүраҹиәт етмәклә долудур. Шиә фәгиһләри исә чох јерләрдә вилајәти-фәгиһин рәһбәрлији вә ихтијары һаггында елми бәһсләр етмишләр.”[1]

2. Мүсәлманларын шәри еһтијаҹларыны өдәмәк фәгиһләрин өһдәсиндә олдуғу вә онларын, шәри вәзифә кими бу ишлә мәшғул олдугларына ҝөрә бу барәдә хүсуси бәһс етмәмиш вә ән чох мүсәлманларын мүбтәла олдуглары мәсәләләрә тохунмушлар. Чүнки, сәфәвијјә һөкумәтинин тәшкилиндән әввәл шиәләр һөкумәт мәсәләләринә о гәдәр дә мүбтәла дејилдиләр. Фәгиһләр дә һакимијјәт вә һакимин вәзифәләри барәсиндә јазмағы һансыса мәсәләһәт үзүндән чох ачыгламырдылыр. Јалныз, бәзи јерләрдә мөминләри буна еһтијаҹы олан гәдәр бу мәсәләјә ишарәләр едирдиләр.[2]  Имам Заманын (әҹ) бөјүк гејби дөврүндән та сәфәвијјә һөкумәтинин јаранмасына гәдәр јалныз Сејјид Мүртәза вә Шејх Тусини истисна етмәклә бүтүн фәгиһләр бу мөвзуда вилајәти фәгиһ бәһсинә чох тохунмуш вә тәсдиг етмишләр. Бәлкә дә, Сејјид Муртәзанын Али-Бутә һакимијјәти илә әлагәси вә Хаҹә Нәсир Шејх Тусинин исә Һалакухан һөкумәтиндә назирләрдән олмасы онлары бу мәсәләни чох да ачыгламаға вадар етмәјиб. Чүнки, онлар өзләри артыг һакимијјәтдә гәрар тутумушдулар вә мәрһум алим Кашифул-Ғитанын сөзләри илә десәк, онлар өзләри вилати-фәгиһ идиләр вә бу јолда зәманә һөкумәтинә мүлһәг олмагла гәрара алырлар ки һеч олмаса аз да олса, мүсәлманларын һаггынын риајәт олунмасында роллары олсун. Даһи алим Мүһәггиг Кәрәки дә Кашифул-Ғитанын бу тәһлилини зәманәнин шәраитинә ујғун олараг дүзҝүн гәбул едир вәу ики даһи алими – Сејјид Муртәза вә Хаҹә Нәсир шејх Тусини - вилајәти-фәгиһ мәсәләсинин ән көклү тәрәфдарларындан сајыр.[3]

Иранда сәфәви һөкумәтинин тәшкили шәраити дәјишди. Тарихдә илк дәфә шиә һөкумәти тәшкил олунду. Бу һөкумәтин дә сәлтәнәти олмасы вә бәзи шиә фәгиһләри тәрәфиндән гәсбкар һесаб олунмасына бахмајараг, о заманкы шәраитдә, әсл исламын горунмасы, өлкәнин јаделли вә динсизләрин һүҹумундан мәнафе вә мәсләһәтинин һифзи јеҝанә јол сәфәви шаһларындан һимајәт етмәк иди. Һәмин мәсәләләр сәбәб олду ки, бир дәстә шиә руһани алимләр бирбаша бу шаһ һөкумәтилә сых әлагәјә ҝирдиләр.

Ајәтуллах Хумејни (рәһ) ҹәнабаларынын васитаси илә иран Ислам ҹумһуријјәтинин вүҹуда ҝәлмәси дә сәбәб олду ки вилајәти фәгиһ мәсәләсиндә мүхтәлиф мөвзуларда мүхтәлиф бәһсләр гаршыја чыхсын. О алим ки, бирбаша төвһид әһлинин вә әдаләт тәрафдарларынын бајрағыны әлиндә тутмушдур. Она ҝөрә дә бәһсимизмин бу гисмини, исламын мүасир ҹаһилијјәт вә зүлмәт әсриндә о даһи алимин һәјатвериҹи сөзләри илә сона чатдырырыг ки бујурур:

“Виалјәти-фәгиһ бәһси тәзә бәһс дејил ки ону биз ҝәтирмиш олаг. Әксинә бу мәсәлә әввәлдән олуб. Мәрһум Мирзаи Ширазинин тәнбәки (түтүн-сигарет чәкмәк) һаггындакы һөкмү һөкумәт һөкмләриндән иди вә һамыја ондан итаәт етмәк ваҹиб иди. Бу һөкм, гәзавәт һөкмү дејилди ки мөвзусунда бир нечә нәфәр арасында ихтилаф олсун.Мәрһум Мирзаи Мүһәммәд Тәги Ширази ҹиһад һөкмү вемишди (әлбәттә заһидә мүдафиә үнваны илә) вә бүтүн алимләр она табе олдулар. Она ҝөрә ки һөкм, вилајәти-фәгиһин һөкумәт һөкмү иди. Неҹә ки нәгл едирләр мәрһум Кашифул-Ғита да бу мәсәләни тарихдә алимләрдән нәгл етмишдир. Мәрһум Нәраги дә Рәсулуллаһын (с) шәниндә олан иҹтимаи мәсәләләрин бөјүк гејб дөврүндә фәгиһин дә ихтијарында сабит олмасыны јазыр. Фәгиһ Наини дә јазыр: Бу мәсәлә, Имам Замандан (әҹ)  Өмәр ибни Һәнзәлә васитәси илә нәгл етдији рәвајәтдән дә сабит олунур. Һәр һалда бу мәсәлә јени бир мәсәлә дејил. Биз бу мәсәләни чох шәхәләри илә бәһс етдик. Бу мөвзуда һөкумәт бәһсинә тохундуг вә мәсәләнин даһа да ајдын олмасындан өтрү сизләрин ихтијарында гојдуг ки, даһа чох мәлуматыныз олсун. Јохса, бу мөвзу һәмән мәсәләдир ки, әксәр алимләр бәһс етмиш вә анламышлыр. Биз әсл мәсәләни бәһс етдик вә лазымдыр ки индики нәсл јенидән бу мәсәләнин әтрафында фикр етсинләр вә дүзҝүн јолун әлә ҝәлмәсини өјрәнсинләр..” [4]

 

Даһа чох мүталиә үчүн бах:

1. Мәһди Һадәви Теһрани, Вилајәт вә дијанәт, Мусәссеји фәрһәнҝи ханеји хирәд, Гум, икинҹи чап, 1380 шәмси или.



[1][1] Шејх Һәсән Нәҹәфи, Ҹәваһирул-кәлам, 15-ҹи ҹилд, сәһ-422 вә 21-ҹи ҹилд, сәһ-395.

[2] Мәсәлән, мәрһум шејх Муфид бу бәһсдә гыса бәһс етмәсинә бахмајараг вилајәти-фәгиһ мәсәләсини там шәкилдә тәсдиг вә гәбул едир.

[3] Мәһәггиг Кәрәкинин “ Гәваид” китабына һашијәси, әлјазма сәһ-36.

[4] Ајәтуллаһ Хумејни, Виајәти-фәгиһ, сәһ-173.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Vilayəti fəqihə əqidəli olmaq nə vaxtan başlayıb?
    9428 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/10/06
    Fiqhdə müctəhidlik dərəcəsinə çatan şəxs tərəfindən İslam cəmiyyətinin rəhbərliyi mənasına olan 2 vilayəti fəqih" məsələsi, bəzilərinin nəzərində İslam düşüncəsi tarixində təzə bir mövzudur və onun keçmişi iki əsrdən azdır. Bunlar iddia edirlər ki, şiə və sünnü fəqihlərinin heç biri bu məsələni araşdırmayıblar ki, fəqihin fətva və hökm ...
  • Dəccal kimdir? Onun barəsində olan rəvayətləri izah etmənizi istərdik.
    9024 Qədim kəlam 2011/08/23
    Zühurynəlamətlərindənbiridəinsanlarızəlalətəsalanvəazdıran “Dəccal” adlıbir
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119747 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • İslam dini nöqteyi nəzərindən bir qatil və günahkar kafir iman gətirərsə onun keçmiş günahları bağışlanırmı?
    7423 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/06/12
    Müqəddəs İslam dinində yeni müsəlman olmuş şəxslər üçün müəyyən qanunlar təyin olunmuşdur. O cümlədən, əgər kafir şəxs müsəlman olmazdan öncə bir sıra günahlara qatılarsa və Allah Taalanın haqqını aradan apararsa (namaz qılmaz, oruc tutmaz və sair. Bu kimi vacibləri tərk edərək günaha düşərsə). Allah tərəfindən onun günahı bağışlanır.
  • "Möminlər"dən məqsəd müsəlmanların hansı dəstəsidir?
    8731 Qədim kəlam 2011/07/02
    Möminlər Allahın varlığını təsdiq edən, Onun müqabilində təslim olan, bütün ilahi peyğəmbərlərə iman gətirən və bunlara əməl etməkdə də israrlı olanlardır.Nəzərinizə çatdıraq ki, imanın mərtəbə və dərəcələri vardır. Quran ayələrinə, Peyğəmbərdən (s) nəql olunan hədislərə əsasən Əhli-beytin (ə) vilayətinə etiqad bəsləmək imanın ali və əsil mərtəbələrindəndir. Quran ayələri vasitəsi ...
  • “Əməli əsl” və “ictihadi dəlil” dedikdə məqsəd nədir və bunların arasında nə kimi əlaqə vardır?
    6117 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/02/18
    Əməli əsl“Əməli əsl” üsuli-fiqh elmində bir termindir. Onun mənası şəri hökmün təyinində şəkk yaranan zaman mükəlləfin əməli (şəri) vəzifəsini aydınlaşdıran bir qaydadan ibarətdir – dəlil və əmarə tapmadıqdan sonra. Başqa sözlə desək, əməli əsl, yaxud əməliyyə əslləri şəkk-şübhəyə düçar olan bir şəxsin əməlini ...
  • can verən halla ölüm səkəratı arasında farq nədir?
    7016 حقانیت مرگ 2015/06/02
    Ərəbcədən ehtizar sözü iftial şəklində olub, həzər sözünün yəni, hazır olmaq mənasındandır. Bəziləri deyirlər, insanın son anında ölüm mələklərinin hazır olmasına görə bu hala, ehtizar deyilir.[1] Belə bir hala düşən insana isə möhtəzər (can verən) deyilir.[2] Ehtizar yəni, can verən vaxt ...
  • Nə üçün bəzi müsəlmanların əməlləri onların din və məzhəb əqidələriylə üst- üstə düşməyib əksinə olur?
    6454 Əməli əxlaq 2011/05/15
    İnsan bir neçə təbəqədən təşkil olmuş bir varlıqdır; ruhi və İlahi, maddi və mənəvi, ictmai və atifi və... təbəqələrdən ibarətdir. Bu təbəqələr həmişə bir- biriylə mübarizədədirlər ki, bu da insanı əqidəsiylə əməlləri arasında müxalifətə doğru yol açır. İlahi dinlər, xüsusiylədə İslam dini insanları nəfsin istəkləri tələsindən qurtarıb onu ...
  • Мәләкләр мүҹәррәддиләр, ја мадди?
    6743 İslam fəlsəfəsi 2010/06/12
    Ола билсин ајә вә рәвајәтләрдә мәләкләрин сырф мүҹәррәд олмасы ајдын шәкилдә бәјан едилмәјиб. Амма, онларын һаггында әлдә олан мәлуматлар, о ҹүмләдән, онларын рәфтарлары вә вәсфләри мүҹәррәд олмаларына дәлилдир. Чүнки, ајә вә Мәсумларын (әләјһимуссалам) рәвајәтләриндә мәләкләр һаггында бизә чатан һәдис вә кәлмәләрин мәзмуну онларын ...
  • İmam Riza (əleyhis-salam)-ın “Zamini-ahu” (Ahunun zamini) adlandırılmasının səbəbi nədir?
    10576 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/01/19
    İmam Riza (əleyhis-salam)-ın məşhur ləqəblərindən biri də “Zamini-ahu”dur (ahunun zamini). Şiə mənbələrində bu hadisə camaat arasında məşhur olan şəkildə mövcud deyildir. Amma camaat arasında deyilən nəqlə oxşar rəvayət vardır. Peyğəmbərə, İmam Səccada və İmam Sadiq (əleyhimus-salam)-a mənsub edilən möcüzələrdə də gözə dəyir. Mərhum Şeyx Səduq “Uyunu əxbarir-Riza (əleyhis-salam)” kitabında bu ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164675 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    163733 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119747 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113679 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    110524 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94037 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54839 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54123 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46130 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45746 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...