Ətraflı axtarış
Baxanların
6752
İnternetə qoyma tarixi: 2010/02/06
Sualın xülasəsi
Нәјә ҝөрә бүтүн алимләр вилајәти-фәгиһин ихтијары вә вәзифәләри барәсиндә хүсуси фәсил ачыб бәһс етмәмишләр?
Sual
Нәјә ҝөрә бүтүн алимләр вилајәти-фәгиһин ихтијары вә вәзифәләри барәсиндә хүсуси фәсил ачыб бәһс етмәмишләр?
Qısa cavab

Бәзи алимләр өз китабларында вилајәти-фәгиһ һаггында хүсуси фәсил ачыб бәһс етмәмишдир. Чүнки бу мөвзуну ајдын вә шүбһәсиз бир мәсәләдән һесаб етмишләр. Белә ки һеч бир дәлил вә бәһсә еһтијаҹ билмәмишләр. Бунунла белә онлар өзлринин китабларынын мүхтәлиф бөлмәләриндә вилајәти-фәгһ бәһсиндә фәгиһин вәзифә вә шәнинә ишарәләр етмишләр.

Мүсәлманларын шәри еһтијаҹларын өдәмәк фәгиһләрин өһдәсиндә олдуғу вә онларын бир вәзифә кими бу ишлә мәшғул олдугларына ҝөрә бу барәдә хүсуси бәһс етмәмиш вә ән чох мүсәлманларын мүбтәла олдуглары мәсәләләрә тохунмушлар. Чүнки, сәфәвијјә һөкумәтинин тәшкилиндән әввәл,  шиәләр һөкумәт мәсәләләринә о гәдәр дә мүбтәла дејилдиләр. Фәгиһләр дә һакимијјәт вә һакимин вәзифәләри барәсиндә јазмағы һансыса мәсәләһәт үзүндән чох ачыгламырдылар. Јалныз, бәзи јерләрдә мөминләри буна еһтијаҹы олан гәдәр бу мәсәләјә ишарәләр едирдиләр.

Ətreaflı cavab

Шиә алимләринин јазарларына диггәт етдикдә ики мәсәлә ајдын олур:

1. Бәзи фәгиһләр иддиа едирләр ки вилајәти-фәгиһ мәсәләси там иҹтимаи бир мәсәлә олуб бүтүн шиә фәгиһләринин иттифаг нәзәриндә лабүддүр. Бу да она ишарәдир ки әҝәр онлардан бәзиләри өз китабларында вилајәти-фәгиһ һаггында хүсуси бәһс ачмамышларса бу мәсәләнин онларын нәзәриндә мүсәлләм вә шүбһәсиз сабитдир. Һәмин сәбәбә ҝөрә бу һагда хүсуси бәһс етмәјә еһтијаҹ ҝөрмәјибләр.

Бундан әлавә, онлар өз китабларын мүхтәлиф бөлмәләринә вилајәти-фәгиһин вәзифләри вә шәни һаггында бәһсләр етмишләр. Әҝәр онлары хүсуси бир китабда ҹәм етсәк һеч дә мүсәтгил бир шәри фәслдән аз олмаз. Бу һагда, даһи алим Саһиб-Ҹәваһир јазыр: “Фәгиһләрин јазыларында башдан баша мүсәлманларын шәри мәсәләләрдә рәһбәрә мүраҹиәт етмәклә долудур. Шиә фәгиһләри исә чох јерләрдә вилајәти-фәгиһин рәһбәрлији вә ихтијары һаггында елми бәһсләр етмишләр.”[1]

2. Мүсәлманларын шәри еһтијаҹларыны өдәмәк фәгиһләрин өһдәсиндә олдуғу вә онларын, шәри вәзифә кими бу ишлә мәшғул олдугларына ҝөрә бу барәдә хүсуси бәһс етмәмиш вә ән чох мүсәлманларын мүбтәла олдуглары мәсәләләрә тохунмушлар. Чүнки, сәфәвијјә һөкумәтинин тәшкилиндән әввәл шиәләр һөкумәт мәсәләләринә о гәдәр дә мүбтәла дејилдиләр. Фәгиһләр дә һакимијјәт вә һакимин вәзифәләри барәсиндә јазмағы һансыса мәсәләһәт үзүндән чох ачыгламырдылыр. Јалныз, бәзи јерләрдә мөминләри буна еһтијаҹы олан гәдәр бу мәсәләјә ишарәләр едирдиләр.[2]  Имам Заманын (әҹ) бөјүк гејби дөврүндән та сәфәвијјә һөкумәтинин јаранмасына гәдәр јалныз Сејјид Мүртәза вә Шејх Тусини истисна етмәклә бүтүн фәгиһләр бу мөвзуда вилајәти фәгиһ бәһсинә чох тохунмуш вә тәсдиг етмишләр. Бәлкә дә, Сејјид Муртәзанын Али-Бутә һакимијјәти илә әлагәси вә Хаҹә Нәсир Шејх Тусинин исә Һалакухан һөкумәтиндә назирләрдән олмасы онлары бу мәсәләни чох да ачыгламаға вадар етмәјиб. Чүнки, онлар өзләри артыг һакимијјәтдә гәрар тутумушдулар вә мәрһум алим Кашифул-Ғитанын сөзләри илә десәк, онлар өзләри вилати-фәгиһ идиләр вә бу јолда зәманә һөкумәтинә мүлһәг олмагла гәрара алырлар ки һеч олмаса аз да олса, мүсәлманларын һаггынын риајәт олунмасында роллары олсун. Даһи алим Мүһәггиг Кәрәки дә Кашифул-Ғитанын бу тәһлилини зәманәнин шәраитинә ујғун олараг дүзҝүн гәбул едир вәу ики даһи алими – Сејјид Муртәза вә Хаҹә Нәсир шејх Тусини - вилајәти-фәгиһ мәсәләсинин ән көклү тәрәфдарларындан сајыр.[3]

Иранда сәфәви һөкумәтинин тәшкили шәраити дәјишди. Тарихдә илк дәфә шиә һөкумәти тәшкил олунду. Бу һөкумәтин дә сәлтәнәти олмасы вә бәзи шиә фәгиһләри тәрәфиндән гәсбкар һесаб олунмасына бахмајараг, о заманкы шәраитдә, әсл исламын горунмасы, өлкәнин јаделли вә динсизләрин һүҹумундан мәнафе вә мәсләһәтинин һифзи јеҝанә јол сәфәви шаһларындан һимајәт етмәк иди. Һәмин мәсәләләр сәбәб олду ки, бир дәстә шиә руһани алимләр бирбаша бу шаһ һөкумәтилә сых әлагәјә ҝирдиләр.

Ајәтуллах Хумејни (рәһ) ҹәнабаларынын васитаси илә иран Ислам ҹумһуријјәтинин вүҹуда ҝәлмәси дә сәбәб олду ки вилајәти фәгиһ мәсәләсиндә мүхтәлиф мөвзуларда мүхтәлиф бәһсләр гаршыја чыхсын. О алим ки, бирбаша төвһид әһлинин вә әдаләт тәрафдарларынын бајрағыны әлиндә тутмушдур. Она ҝөрә дә бәһсимизмин бу гисмини, исламын мүасир ҹаһилијјәт вә зүлмәт әсриндә о даһи алимин һәјатвериҹи сөзләри илә сона чатдырырыг ки бујурур:

“Виалјәти-фәгиһ бәһси тәзә бәһс дејил ки ону биз ҝәтирмиш олаг. Әксинә бу мәсәлә әввәлдән олуб. Мәрһум Мирзаи Ширазинин тәнбәки (түтүн-сигарет чәкмәк) һаггындакы һөкмү һөкумәт һөкмләриндән иди вә һамыја ондан итаәт етмәк ваҹиб иди. Бу һөкм, гәзавәт һөкмү дејилди ки мөвзусунда бир нечә нәфәр арасында ихтилаф олсун.Мәрһум Мирзаи Мүһәммәд Тәги Ширази ҹиһад һөкмү вемишди (әлбәттә заһидә мүдафиә үнваны илә) вә бүтүн алимләр она табе олдулар. Она ҝөрә ки һөкм, вилајәти-фәгиһин һөкумәт һөкмү иди. Неҹә ки нәгл едирләр мәрһум Кашифул-Ғита да бу мәсәләни тарихдә алимләрдән нәгл етмишдир. Мәрһум Нәраги дә Рәсулуллаһын (с) шәниндә олан иҹтимаи мәсәләләрин бөјүк гејб дөврүндә фәгиһин дә ихтијарында сабит олмасыны јазыр. Фәгиһ Наини дә јазыр: Бу мәсәлә, Имам Замандан (әҹ)  Өмәр ибни Һәнзәлә васитәси илә нәгл етдији рәвајәтдән дә сабит олунур. Һәр һалда бу мәсәлә јени бир мәсәлә дејил. Биз бу мәсәләни чох шәхәләри илә бәһс етдик. Бу мөвзуда һөкумәт бәһсинә тохундуг вә мәсәләнин даһа да ајдын олмасындан өтрү сизләрин ихтијарында гојдуг ки, даһа чох мәлуматыныз олсун. Јохса, бу мөвзу һәмән мәсәләдир ки, әксәр алимләр бәһс етмиш вә анламышлыр. Биз әсл мәсәләни бәһс етдик вә лазымдыр ки индики нәсл јенидән бу мәсәләнин әтрафында фикр етсинләр вә дүзҝүн јолун әлә ҝәлмәсини өјрәнсинләр..” [4]

 

Даһа чох мүталиә үчүн бах:

1. Мәһди Һадәви Теһрани, Вилајәт вә дијанәт, Мусәссеји фәрһәнҝи ханеји хирәд, Гум, икинҹи чап, 1380 шәмси или.



[1][1] Шејх Һәсән Нәҹәфи, Ҹәваһирул-кәлам, 15-ҹи ҹилд, сәһ-422 вә 21-ҹи ҹилд, сәһ-395.

[2] Мәсәлән, мәрһум шејх Муфид бу бәһсдә гыса бәһс етмәсинә бахмајараг вилајәти-фәгиһ мәсәләсини там шәкилдә тәсдиг вә гәбул едир.

[3] Мәһәггиг Кәрәкинин “ Гәваид” китабына һашијәси, әлјазма сәһ-36.

[4] Ајәтуллаһ Хумејни, Виајәти-фәгиһ, сәһ-173.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Aya qadın edə bilər ailəsinin icazəsi olmadan internetdə başqalarıyla rabitə yaratsın?
    6619 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/02/07
    Müctəhidlərin bu sual qarşısında olan cavabları ibarətdir: 1.             Xamineyi: Əgər kişinin malından istifadə etmirsə, icazə lazım deyil, amma diqqət etmək lazımdır naməhrəmlə rabitə həmişə fəsadla birlikdədir və ya günaha düşmək qorxusu vardır və caiz deyildir (icazə verilmir).
  • Başqasının uşağını validenylərinin icazəsi ilə ədəbləndirməkdən ötrü döymək olarmı?
    4298 Cürbəcür 2015/05/30
    Sualın mövzusunda həddi buluğa çatdıqdan sonra icazə yoxdur və artıq bu yaşda ata-ananın icazəsinin təsiri yoxdur. Amma bəzi fəqihlər[1] zərurət olan halda buna icazə verirlər və o həddə qədər ki, uşağın bədəni qızarmış və qaralmış olmasın. Əlavələr: Mərce təqlid alimlərinin bu suala cavabları:
  • Məsum kəlməsinin xarici mənası nədir?
    10589 Qədim kəlam 2012/06/13
    İsmət daxili bir qüvvə və nəfsani bir xüsusiyyətdir ki, ona sahib olanı günah etməyi düşünməkdən (o ki, qala günah etməyə) saxlayır. Elmi termində, səhv, unutqanlıq və günahdan qorunmaq mənasındadır. Ümumi bir bölümdə ismət iki növdür: 1. Ümumi məsumluq və günahdan qorunma.
  • Başqasının malından vəqf etməyin hökmü nədir?
    6178 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/10/11
    Vəqf etmək o vaxt düzgün olar kivəqf edən özü sahib olduğu maldan vəqf etsin.[1] Nəticədə zorla aldadmaqla və nahaq başqalarından mal ilə verilmiş vəqf batildir vəqf edən o mala zamindir və boynunda həqqunnas var başqa sözlə desək bu vəqf etməklə boynundan həqqunnas götürülmür.
  • Вилајәти фәгиһин васитә илә сечилмәси гајдасында дөвр ирады гаршыја чыхыр. Буну неҹә һәлл етмәк олар?
    7627 Nizamlar (Qurluşlar) 2010/02/06
    Һазырда Иран Ислам Республикасында вилајәти фәгиһи сечән мүтәхәссисләр (хубраган) мәҹлисини мүһафизләр шурасы тәсдиг едир. Инди бела бир шүбһә јараныр ки “әҝәр мүһафизләр шурасыны рәһбәр тәсдиг едирсә, мүһафизләр шурасынын үзвүләри вилајәти-фәгиһи сечән мүтәхәссисләри тәсдиг едирсә, вә онлар да рәһбәрлији сечирсә, бу мәсәлә гејри-мүмүкүн олан ...
  • Tarixdə imamların bir baxışla insanları batini (mənən) hidayət etmələrinin nümunəsi vardırmı?
    5734 Qədim kəlam 2012/04/10
    İmamət məqamının “haqq məzhəbinin ali hədəflərini həyata keçirmək və məqsədə çatdırmaq mənasından ibarət olan hidayət” olmasına diqqət yetirməklə bu məqam təkcə zahirdə yol göstərməyə deyil, təkvini hidayətə də şamildir. Bu, hazırlığı olan qəlblərə imamın ruhi nüfuzu, batini təsiri, vücud şüasının saçması və onları mənən hidayət etməsi mənasınadır. ...
  • Niyə İslami ölkələrdə fəsad rəvac tapır və yayılır?
    6841 Nəzəri əxlaq 2010/06/15
    Qurani kərim baxışından İslami məmləkətlərdə fəsadın yayılması və səbəbləri bir cümlədə xülasə olur: Allaha imanın olmaması və zalıma küfr etməməklə açıqlanər. Yəni Allahla olmayan və Allah rənginə boyanmayan hər şey fəsada çəkilir. Qarşəsənda isə Allaha inanc və zalımlasra boyun əyməmək, əlbəttə hər ikisi olan surətdə və bir- birinin ...
  • Bəqərə surəsinin 228- ci ayəsində, kişinin qadından üstün olmasını deməsi, Allahın ədalətli olması ilə ziddiyyəti yoxdurmu?
    19298 Təfsir 2011/04/13
    Bu ayə təlaq verilmiş (boşanmış) qadınlar barəsində olan ayədir və rəci təlaqın hökmlərindən biri yəni iddə zamanında onların ərlərinin qayıtmasıdır. Ümumi bir qanuna yəni qadınların hüquq və vəzifələrinin bərabər olmasına işarədir. Quran ayələrinin cəmindən və bu ayədən məlum olur ki, Allah üstünlüyü təqvada bilir. Hökmlərdə qadınla kişinin bərabər olmasını ...
  • haqqında qeybət olunandan hallallıq almadan edilən qebyətdən tövbə etmək olarmı?
    6416 Əməli əxlaq 2015/05/28
    Qeybətin haqunnas olduğunu nəzərə alaraq, ilk mərhələdə halallıq və razılıq lazımdır. Ondan sonra Allah dərgahında tövbə etmək zalımdır. Amma, hər hansı dəlilə görə qeybət olunmuş şəxsdən hallalıq almaq mümükün olmasa, əgər məsələ açıqlansa daha acınacaqlı hadisələrə səbəb olarsa ...bu halda, Məsum İmamların (əleyhimussalam) rəvayətlərinə əsasən, istiğfar etməli ...
  • Məsxərə etməyin dəqiq mənası nədir? Karikatura çəkmək də məsxərənin nümunəsi hesab olunmur?
    12902 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/14
    Lüğət alimləri və Quran müfəssirlərinin əksəriyyəti məsxərə və istehzanın eyni məna daşıdığını demişlər. Məsxərə və istehza etməyin mənası odur ki, bir şəxsi təhqir etsinlər, onun məqam və şənini alçalsınlar, yaxud dini və insani təlimlərdən, prinsiplərdən və əsaslardan hər hansı birini dəyərsiz qələmə versinlər və ona rişxənd etsinlər. ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164567 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    163157 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119632 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113421 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    110067 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93844 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54775 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53662 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45971 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45638 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...