Ətraflı axtarış
Baxanların
5952
İnternetə qoyma tarixi: 2010/02/04
Sualın xülasəsi
Вилајәти-фәгиһ мәсәләсинин тарихи һара гәдәрдир?
Sual
Вилајәти-фәгиһ мәсәләсинин тарихи һара гәдәрдир?
Qısa cavab

Фигһ елминдә иҹтиһад мәгамына чатан фәгиһин, Ислам һөкумәтинин рәһбәри мәнасында ишләнән “вилајәти-фәгиһ” мәсәләси бәзиләринин нәзәринә ҝөрә ислам тәфәккүрүндә тәзә олуб ики әсрдән аз тарихи вардыр. Һалбуки, шиә әгидәсинә ҝөрә бу мәсәлә гејбәт әсриндән башлајараг ҹәмијјәтин идарәсинин мүгәддәс шәриәт тәрәфиндән адил фәгиһләрин өһдәсиндә гојмасы шәкк-шүбһәсиз гәбул олунан бир мәсләдир.

Һиҹрәтин дөрдүнҹү вә бешинҹи илиндә јашамыш даһи шиә алимләриндән мәрһум Шејх Муфид вилајәти-фәгиһ мөвзусунда чох мәтләбләр јазмышдыр. О, шәхсин дәрин бу мөвзудакы дәрин мәналы гијмәтли ифадәләриндән мин илдән чох вахт өтүб.

Ətreaflı cavab

Фигһ елминдә иҹтиһад мәгамына чатан фәгиһин, Ислам һөкумәтинин рәһбәри мәнасында ишләнән “вилајәти-фәгиһ” мәсәләси бәзиләринин нәзәринә ҝөрә ислам тәфәккүрүндә тәзә олуб ики әсрдән аз тарихи вардыр. Онлар иддиа едирләр ки: шиә вә сүннү алимләриндән гәдим тарихдән һеч ким фәгиһин фәтва вә гәзавәт мәсәләсиндән әлавә ислам ҹәмијјәтиндә вә ја ислам өлкәләриндә рәһбәр вә ја һакимијјәт һаглары олмуш олсун. Јалныз, ики әсрдән бир аз әввәл бу мөвзуја илк дәфә Фәтһәли шаһ гаҹырын мүасири, Фазил Кашани ады илә танынмыш мәрһум Молла Әһмәд Нәраги тохунмушдур. Бу иддианын давамында бу мәсәләнин мәрһум Нәраги тәрәфиндән ачылмасы исә зәманәнин падшаһынын мүдафиәси вә һимајәти кими үнванланмышдыр.[1]

Әлбәттә, әҝәр мәрһум Нәраги зәманәсинин падшаһыны тәсдигләмәк фикриндә олсајды јахшы оларды ки, диҝәр гәдим алимләр кими “Султан Аллаһын көлҝәсидир”[2] кими рәвајәтләрә әл атар вә ону зәманәнин падышаһына тәтбиг етмәклә ондан итаәтин ваҹиблијини бәјан едәр вә ону шәриәтдә ваҹиб сајарды.[3]  Һалбуки о, фәгиһи һаким вә рәһбәр кими елә гәләмә верир ки зәманәсинин шаһына зәррә гәдәр дә олса сидг етмир.

Әҝәр ирад тутулса ки; О әввәл белә бир мәгамә әввәлҹә фәгиһ үчүн исбат етмиш сонрадан онун өзү бир фәгиһ кими зәманәнин шаһыны султан кими тәсдигләмиш вә онунун һакимијјәтинә шәри дон ҝејдирмишдир. Ҹаваб будур ки: Мәрһум Нәраги һансы сәбәбә јолу бу гәдәр узатмыш вә бу ишин нә фајдасы олмуш, нәјә ҝөрә зәманәнин шаһыны бирбаша тәсдигләмәмиш вә ону Аллаһын јер үзүндә көлҝәси кими танытдырмамыш вә онун итаәтини ваҹиб сајмамышдыр? Әҝәр еһтимал олунса ки бу бөјүк шәхсијјәтин һакимјјәтдә тамаһы олмуш вә ја өз нәфси истәкләринә ҝөрә белә әфсанәләри ислама нисбәт вермишдир, гәтијјәтлә гејд етмәк лазымдыр ки бу даһи алимин, арифин вә әхлаг устадынын һәјат тарихчәси, садәлөһвҹәсинә еһтимал верилән белә бөһтанлардан узаг вә мүнәззәһдир. Белә бөһтанлар ән чох адәтән, о шәхсә јох, бәлкә дә ону бу ҹүр даһи шәхсијјәтә вә фәгиһә нисбәт верәнләрин өзләринә аид ола биләр.

Инди даһи шәхсијјәт нисбәт верилән бу мәсәләни әфсанә кими нәзәр алыб кәнара гојсаг вә ислам тарихинә диггәтлә нәзәр салсаг ҝөрәрик ки шиә әгидәсинә ҝөрә бу мәсәлә, гејбәт әсриндән башлајараг ҹәмијјәтин идарәсинин мүгәддәс шәриәт тәрәфиндән адил фәгиһләрин өһдәсиндә гојмасы шәкк-шүбһәсиз гәбул олунан бир мәсләдир. Бу ҹәһәтдән бу мөвзунун әслини арашдырынҹа, ән чох онун барәсиндә олунун тәһгигатлар вә нәзәријјәләр һаггында бәһс етмәк даһа мүнасиб оларды.

Мәрһум Шејх Мүфид (338-413 һиҹр гәмәри), һиҹрәтин дөрдүнҹү вә бешинҹи илиндә јашамыш даһи шиә алимләриндәндир. Ислам аләминдә танынмыш бу мәшһур алимин бүтүн сөзләриндә, әсл вилајти-фәгиһ мәсәләсинин гәбулу вә мәсум Имамлар (әлејһимуссалам) тәрәфиндән фәгиһ алимләрин гејбәт әсриндән сонра ислам ҹәмијјәтинин рәһбәрлијини өһдәләринә алмасы мәсләсинин тәсдиги вә гәбулу ачыг-ајдын бәјан олунур. О, шәхсин бу мөвзудакы дәрин мәналы гијмәтли сөзләриндән мин илдән чох кечмәсинә бахмајараг бу ҝүн дә бу мөвзу ҝүн кими ајдын шәкилдә парламагдадыр. Бахмајараг ки бәзиләри бу парылтыны ҝөрмүрләр вә ја ҝөрмәк истәмирләр.[4]

Шејх Муфиддән сонра ардыҹыл олараг диҝәр алимләр вә фәгиһләр дә вилајәти-фәгиһ мөвзусунда вә онун ихтијарларынын һүдудулары әтрафында елми мүбаһисәләр етмишләр.   Онлардан, Шејх Әбус-Салаһ Һәләби (447 һиҹ.гәм), Ибни Идрис Һилли (598 һиҹ.гәм), Мүһәггиг Һилли (676 һиҹ.гәм), Мүһәггиг Кәрәки (940 һиҹ.гәм), Мөвла Әһмәд Мүгәддәс Әрдәбили (990 һиҹ.гәм), Ҹавад ибни Мүһәммәд Һүсејни Амули (1226 һиҹ.гәм), Молла Әһмәд Нәраги (1245 һиҹ.гәм), Мир Фәттаһ Әбдул-Фәттаһ ибни Һүсејни Мәрағи (1266 һиҹ.гәм), Шејх Мүһәммәд Һәсән Нәҹәфи, Саһиби-Ҹәваһир (1266 һиҹ.гәм), Шејх Мүртәза Әнсари (1281 һиҹ.гәм), Һаҹы АгаРза Һәмәдани (1322 һиҹ.гәм), Сејјид Мүһәммәд Бәһрул-улум (1326 һиҹ.гәм),  Ајәтуллаһ Бүрүҹирди (1382 һиҹ.гәм), Ајәтуллаһ шејх Мүртәза Һаири (1362 һиҹ.гәм), ајәтуллаһ Хумејни (рәһ.) (1388 һиҹ.гәм) ишарә етмишләр.[5]



[1] Мәһди Һаири Јәзди, Һикмәт вә һөкумәт, сәһ-178.

[2] Мәҹлиси, Биһарул-Әнвар, ҹ-74, сәһ-354. (Китабул-әшәрә, баб:Әһвалул-мулук вал-умәра,69-ҹу һәдис) Әлбәттә, мәрһум ајәтуллаһ Хумејни (ра) бу рәвајәти елә тәфсир едир ки јалныз, мәсум Имама (әлејһиссалам) вә вилајәти-фәгиһә аид олур.

[3] Диггәт етмәк лазымдыр ки белә рәвајәтләр ики мәнада тәфсир олунур:А) Һөкумәт һәр кимин әлиндәдирсә о јер үзүндә Аллаһын көлҝәси сајылыр вә ондан итаәт ваҹиб вә лазымдыр. Бу тәфсирә әсасән, һакимн хүсүсијјты вә һакимијјәти әлә кечирмә јолу ондан итаәтин ваҹиб олуб-олмамасына һеч бир аидијјаты олмур. (Јәни, һәр кәс һансы јолла һаким олса она итаәт ваҹиб олур.мүт) Шүбһәсиз ки белә тәфсир зәманәнин солтанлары вә һакимијјәтләрини әлдә сахламагдан өтрү ән дадлы вә зөвглү дәлил оларды.

Б) Һөкумәти вә рәһбәрлији әлә алмаг истәјән шәхс әввәлҹәдән јер үиүздә Аллаһын көлҝәси олмасы габилијјәти олмалыдыр. Јәни, онун һакимијјәти мәхсус бир јолла әлә ҝәлсин ки онун өзүнү Аллаһ вә шәриәти тәсдиг етмиш олсун вә онун бу һакимјјәтә ләјагәти олмуш олсун. Бу тәфсирә әсасән, Исламын белә хүсусијјәтләрә малик олан бир һакими вә онун итаәтинин ваҹиблијини јалныз, вилајәти-фәгиһ мәсәләсиндә вә онун бүтүн лазым олан шәраитә малик олмасы тимсалында ҝөрә биләр.

[4] Вилајәти-фәгиһ вә Шејх Муфид. 255-и суал.

[5] Вилајәт-фәгиһ вә үләма, 256 вә 257-и суаллар.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Modçuluğun və yeni stillərin həddi nə qədərdir? Aya hələdə müsəlman ictimaiyyətlərdə kafirlərə bənzəmək məsələsi var?
    4558 Və başqaları 2014/01/20
    Bizim sözümüz o şəxsin barəsindədir ki, müsəlman və islama etiqadı olsun və bəzi məsələlər və rəftarlarında o cümlədən geyim və həyat tərzində kafirlər kimi yaşayır və bəzi vaxtlar tamamı ilə onlardan fərqlidir; lakin bəzi hərəkətləri müsəlmanda olmayan hərəkətlərdir. Bu cür hallarda demək olar kafirlər kimi və özünü ...
  • Qadınların aybaşı görməsinin fəlsəfəsi nədir?
    15690 زن 2012/07/16
    Heyz qanının əmələ gəlməsinin səbəbi uçaqlığın damarlarının qanla dolması və sonra selikli qışanın qat- qat soyulması və qanların hərəkətidir. Heyz qanı və qadının aybaşı qadın orqanının sağlamlığının nişanəsidir. Onun zəhmət və əziyyətlərlə xaric olması Allahın qadına olan bir lütfüdür. Amma bu xaric olma qadın üçün şiddətli və ...
  • Doğru və aldadıcı sübhdən məqsəd nədir?
    5301 Zaman 2015/04/16
    Doğru və aldadıcı fəcr və ya sübhdən məqsəd fiqhdə və astronomiyada işlədilən terminlərdir. Onlardan məqsəd gecə və gündüzdə müəyyən vaxtları bildirməkdir. Yalançı yaxud aldadıcı sübh məşriq səmtində ağartı və işıqlanmanın əmələ gəlməsinə deyirlər. Bu vaxtda sübh namazın qılmaq olmaz. Doğru və ya sadiq fəcr və sübh çağı ...
  • Amerika fabriklərində hazırlanan üzüm mürəbbalarından yemək halaldır?
    4876 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/11/12
    Üzüm mürəbbasından istifadə etmək barədə istər Amerka fabriklərində hazırlanmış olsun olsun istər qeyri İslami ölkələrdə, sizin sualınızın araşdırmasında, əziz mərcəyi təqlidlərin dəftərlərindən aşağıdakı cavablar alınmışdır: Həzrəti ayətullah- ul- üzma Xameyi (Allah izzətin artırsın)Əgər məstedici olmasa və yəqininiz də olmasa ki qeyri əhli kitab kafirin bədəni rütubət halında onunla ...
  • Əgər cənnətin dərəcələri varsa, cəhənnəmdə bu cürdür?
    8690 Qədim kəlam 2012/02/09
    O ki Quran ayələrindən və rəvayətlərdən cəhənnəmin təbəqələri və dərəcələri haqqında ələ gəlir; budur ki, cəhənnəmdə cənnət[1] kimi müxtəlif təbəqələrə sahibdir ki, günahkarlar öz günah və cinayətinin dərəcəsinə uyğun olaraq, bu təbəqələrin birində yerlərib və əzaba düçar olacaqlar. İmam ...
  • Əli (əleyhis-salam)-ın imamət və xilafətini necə isbat edə bilərsiniz?
    8778 Qədim kəlam 2011/09/12
    Şübhəsiz, İslam dininin təşkilatının öz həyatını davam etdirməkdə bacarıqlı bir keşikçiyə və qüdrətli bir idarəçiyə ehtiyacı vardır və daim tarix boyu elə ləyaqətli insanları tələb edir ki, ilahi maarifi və İslam göstərişlərini insanlara çatdırsınlar, onun dəqiq qayda-qanunlarını, hökm və göstərişlərini cəmiyyətdə icra etsinlər. Yaranışın əsas məqsədlərindən biri insanların düzgün yola ...
  • Azan niyə ərəb dilində deyilməlidir?
    7005 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2011/05/10
    Ərəb dilində azan demək üçün olan ən əsas sübut budur ki, azan ibadət və Peyğəmbər (s)- in sünnələridir. İbadətlər toqifidirlər, yəni, onları yerinə yetirmək Allahın müəyyən etdiyi formada olmalıdır. Bundan əlavə ibadət əsrlər boyu, azalıb və çoxalmadan həmişəlik qalmalı, onun dərin mənası sonrakı nəsillərə ötürülməli və tarix boyu dəyişilməməlidir. İndi ...
  • Nə üçün İranda oğrunun cəza hökmü (əlinin kəsilməsi) icra olunmur?
    8449 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2012/01/18
    Sualda işarə edildiyi kimi, Quran ayəsi və rəvayətlərə əsasən, lazımi şərtlər mövcud olanda oğrunun əllərinin kəsilməsi vacib olur. Amma İmam Zaman (əleyhis-salam)-ın qeybdə olduğu dövrdə bu hökmün icrası ilə əlaqədar fəqihlərin və İslam alimlərinin sözlərini üç qismə bölmək olar:1. Bəzi fəqihlər, o cümlədən Əllamə Hilli (rəhmətullahi əleyh) qeybət dövründə ...
  • İmam Hüseynin (ə) surəsi hansıdır?
    12193 Təfsir 2011/10/31
    Mübarək fəcr surəsi İmam Hüseyn (ə) surəsi kimi məşhurdur.[1] İmam Sadiq (ə) buyurur: Fəcr surəsini hər vacib və müstəhəb namazda qılın ki, Hüseynin (ə) surəsidir. Hər kəs bu surəni oxuyarsa, qiyamətdə Hüseyn bin Əliylə (ə) onun birinci dərəcəsində cənnətdə olacaq.[2] Bu surənin axırıncı hissələrində, aram ...
  • Əhli-Beytə (əleyhimus salam)sədəqənin haram olmasının fəlsəfəsi nədir? Bu haqda hədis varmı?
    5275 Zəkat və sədəqələr 2014/05/18
    Quran və hədis təliməlirində sədəqənin özünəməxsus mərtəbələri vardır. Sədəqə o mövzulardandır ki, İslam dini ona çox böyük əhəmiyyət vermiş və müxtəlif münasibətlərdə və müxtəlif bəhanələrlə sədəqə verməyi sifariş etmiş, əhəmiyyətini açıqlamışlar. Amma, hədsilərdə İslam Peyğəmbərinə (səlləllahu ələyhi və alihi və səlləm) və Onun pak Əhli-Beytinə (əleyhimus salam)sədəqənin ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    160568 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    147000 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    115772 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    107089 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    89366 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    89039 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    52258 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    41827 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    41028 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    40665 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...