Ətraflı axtarış
Baxanların
11257
İnternetə qoyma tarixi: 2010/05/30
Sualın xülasəsi
Heyvanlar və bitkilər Allahı necə zikr edirlər?
Sual
Heyvanlar və bitkilər Allahı necə zikr edirlər?
Qısa cavab

İnsan elmi təbiətdə olan varlıqlara qarşı məhdud və həddindən artıq azdır. Amma təbiətdə olan varlıqlar Allahı necə zikr edirlər, bu mövzulardan biridir ki, onun necə olmasına bəşər elm və yol tapmamışdır. Bir çox ayə və rəvayətlərdə bəyan olmuşdur ki, həyatda olan hər bir şey Allahı zikr edir. Bu varlıqların Allahı zikr etməsi barəsində təfsir alimləri iki nəzəriyyəyə bölünmüşdürlər.

  1. Varlığın öz (əhvalı diliylə) ki, tamam vücuduyla deyirlər: "Əgər məndə bir nöqsan görürsənsə, mənim təbiətim bunu tələb edir Allah bu nöqsanlardan pakdır".
  2. Varlığın "danışıq diliylə zikri, əlbəttə onların danışığı insanlar arasında olduğu dialoq kimi deyil bəlkə onların özünə məxsus bir haldadır ki, indiyədək bəşər elmi onun keyfiyyətini öyrənməyə nail olmamışdır.
Ətreaflı cavab

İnsan elmi varlıqlara qarşı həddindən artıq məhdud və azdır. Bizim qarışqa və digər həşəratların bir- biriylə necə danışıb rabitə qurmalarından məlumatımız yoxdur; hətta onların səslərini eşitməyə belə qüdrətimiz yoxdur! Çünki bizim eşitmə qabiliyyətimiz müəyyən ferekansda olan səsləri eşitməyə qadirdir. Lakin həqiqətən onların bir- biriylə rabitələri vardır!

Lakin varlıqların Allahı nücə zikr etməsi, o mövzulardandır ki, bəşər elmi indiyəcən ona yol tapmamışdır; odur ki, biz onun keyfiyyətini təsvir etməyə qadir deyilik. Bir çox ayə və rəvayətlərdə varlığın hər bir hissəsinin zikr etməsini bildirir.[1]

"Təsbih" yəni Allahı hər bir nöqsan çatışmamazlıq və ümumi olaraq bəşər üçün nəzərdə tutulan hər bir şeydən uzaq bilmək.

İmam Sadiqdən (ə) Sübhanəllah barəsində sual olundu. Buyurdu: Yəni bəndənin qeyrət üzündən Allahın paklığına izhar etmək".[2]

Varlıqların (heyvanlar və bitkilərin) necə zikr və təsbeh etmələri barəsində, təfsir alimləri arasında iki nəzəriyyə vardır;

1: Hal diliylə" təsbih

2: "Danışıq diliylə" təsbih.

  1. "Hal diliylə" təsbih

Bəzi təfsir alimləri varlıqların zikrini hal diliylə olduğunu bilir və onu "bütün varlıqların Allah Taalanın kamal sifətlərinə dəlalət etməsi" mənasında təfsir etmişdirlər.

Bu dəstənin nəzərində varlıqların təsbih və zikr etmələri təkvinidir və həqiqətdə öz hallarıyla öz Rəbblərini zikr edirlər.

(Rüxsarının rəngi onun əhvalından xəbər verir) və əlavə edir: Əgər məndə bir nöqsan görürsən, mənim həqiqətimdə olmalıdır, Allah bu nöqsandan uzaqdır. Əbu Nəsr Farabi, Təbərsi, Fəxri Razi, və Alusi varlıqların təsbih və zikrini hal diliylə olduğunu bilirlər. Nümunə təfsirində də bu nəzəriyyə bəyan olmuşdur. Farabi barlıqların namaz və təsbihləri barəsində deyir:

«صلّت السمـــــــاء بدورانها و الأرض برجحانها و المطر بهطلانه»

(Günəş öz oxu ətrafında dövr vurmaqla namaz qılır, yer kürəsi öz hərəkətiylə namaz qılır və yağış damcıları isə yağışın namazıdır).[3]

Bu nəzəriyyəyə əsasən dünyada olan bütün varlıqlar və onun hər bir zərrəsinin təsbih və zikrinin təsəvvürünü asanlıqla qəbul etmək mümkündür, çünki dünyada olan hər bir zərrənin həyata keçirdiyi iş onun zikridir.

  1. "Danışıq diliylə" təsbih

Bu cür təsbih və sitayişdən məqsəd budur ki, bütün varlıqlar dərk edir və (şüura) düşüncəyə sahibdirlər. Bundan əlavə ki, hal diliylə Allaha zikr edirlər, öz dillərində də Allaha sitayiş edirlər. Ümumi olaraq bilirik ki, bu təsbih bu əsasladır ki, bütün heyvanlar və bitkilər öz mən və münasibətlərinə əsasən dərk edir və hər bir varlıq öz məqamında Rəbbini təsbih deyir; odur ki, aləmdə olan hər bir zərrə öz zikrindən geri qalmışr. Əlbəttə onu eşitmək hər bir şəxsə şamil olmur yalnızİlahi şəxslər kainatda təsbih edən varlıqların səslərini eşidirlər.

Mövləvi deyir:

Əgər sənin qeyb gözün açılsa

Dünyada hər zərrə səninlə həmrazdır.

Suyun, daşın nitqini öz daxilində hiss edəcəksən.

Müasir alimlərdən bu nəzəriyyəni qəbul edənlərdən, Əllamə Təbatəbayi və Şəhid Mütəhərriyə işarə etmək olar.

Əllamə Təbatəbayi buyurur: "Bütün varlıqların təsbihi həqiqi və dildədir. Əlbəttə insanlar kimi onlarında zikri söz və dildə olması lazım deyildir.[4]

Bunun üçün də heyvanlar və bitkilərin (canlı və cansız varlıqların) zikri dildə və həqiqidir. İnsanların və mələklərin zikrlərini dildə və digər varlıqların zikrini dildə yox halda nəzərdə tutulması düzgün deyildir. İnsan həqiqət əhli olmalıdır ki, sikkənin o biri üzünü də görsün. Əgər varlığın o biri tərəfini dərk etsək o zaman onların necə Allahı zikr və təsbih etmələrinin şahidi olarıq.

Qurani- kərim həzrət Davud (ə) barəsində buyurur: Yad et bizim sahib qüdrəti olan bəndəmiz Davudu ki, o çox tövbə edən idi!

Biz dağları onun ixtiyarında qoyduq ki, gecə və səhərlər onunla zikr edirlər! Quşları da tamamıyla onun ixtiyarında qoyduq (ki, onunla birlikdə Allahı zikr etsinlər) bunlar hamısı ona doğru qayıdandırlar!"[5]

Bu ayədə iki nöqtə vardır ki, varlıqların dil ilə zikr etməsinə işarə edir: Birincisi dağlar və quşların həzrət Davudla (ə) birlikdə zikr etmələridir:

«معه يسبّحن»

Əgər varlıqların təsbih etməsndən məqsəd, hal diliylə təsbih etmələridirsə, onların Davudla birlikdə olmalarının mənası yoxdur və yaxud digər bir nöqtə müşahidə olunmur. Ayədə başqa bir məna bəyan olunmur. Odur ki, dağlar və quşların zikrini hal dilində olmasını nəzərdə tutsaq və həzrət Davud (ə) üçün isə danışıq və nitq diliylə nəzərdə tutaq. Baxmayaraq ki, həzrət Davudla birlikdə hal diliylə nəzərdə tutmaq mümkündür.

İkinci nöqtə budur ki, ayədə buyurur: Axşam və səhərlər, dağlar və quşlar həzrət Davudla birlikdə Allahı zikr edirlər.

Mümkündür gecə və səhərdən məqsəd gecə və gündüz olsun və nəticə əldə olur zikr əbədidir.

Lakin əvvəlki nöqtəyə nəzər saldıqda (Davudla (ə) birlikdə) demək lazımdır ki, dağlar və quşlar həzrət Davudla (ə) birgə təsbeh və zikr edirdilər. Yəni həzrət Davud (ə) hər zaman zikr etməyə başladıqda dağlar və quşlar onunla həmsəda olurdular. Bəs " عشي" və " ابکار" kəlmələrindən məqsəd həmin sübh vaxtından günəşin batan vaxtı nəzərdə tutulur. Bu zaman dağlar və quşların varlığının hal diliylə Allaha zikr etməsinə dəlaləti mənasız olacaqdır. Qeyd etdiyimiz kimi bu cür zikr həmişə və hər zaman vardır; və heç bir dəlil yoxdur ki, gecə və gündüz və yaxud Davudla (ə) birlikdə olmasına ixtisas verək Davud dağlar və quşların onunla birlikdə zikr etmələrini eşidirdi lakin digər eşitmə qabiliyyətinə sahib idi ki, əşyanın mələkuti və daxilindən xəbəri var idi ki, onları eşidirdi. "Əgər bizim də batini və daxili qulaqlarımız açıq olsa, biz də eşidərik."[6] İslam Peyğəmbərinin (s) əlində cınqıl daşların danışması barəsində[7] şəhid Mütəhhəri deyir: Peyğəmbərin burada olan möcüzəsi daşların zikr etməsi deyil bəlkə o həzrətin möcüzəsi bu idi ki, digər insanların qulaqlarını açdı ki, daşların səslərini eşitsinlər. O daşlar həmişə zikr edirlər və Peyğəmbərin möcüzəsi bu səsi o qulaqlara çatdırmaq idi nəinki, daşları dilə gətirmək".[8]

Bunun üçün də demək olar ki, hər bir varlığın danışıq və nitq vasitəsiylə zikr etməsi mümkündür və onu isə özünü hazırlamış və qəlbi pak insanlar onu dərk edir.



[1] - İsra surəsi, ayə 44.

«تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِيهِنَّ وَ إِنْ مِنْ شَيْ‏ءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِن‏لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ»

yəni: Yeddi göy, yer və onlarda olanları Allahı təqdis edir. Elə bir şey yoxdur ki, Allaha tərif deyib ona şükr etməsin, lakin siz onların təqdisini anlamırsınız.

[2] - Əl- kafi, cild 1, səh 118, hədis 10

«... هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ سُبْحَانَ اللَّهِ فَقَالَ أَنَفَةٌ لِلَّهِ»

[3] - Varlığı zikri

[4] - Əl- mizanın tərcüməsi, cild 13, səh 152

[5] - Suad surəsi, ayə 17- 19

«وَ اذْكُرْ عَبْدَنَا دَاوُدَ ذَا الْأَيْدِ  إِنَّهُ أَوَّابٌ(17)إِنَّا سَخَّرْنَا الجِْبَالَ مَعَهُ يُسَبِّحْنَ بِالْعَشىِ‏ِّ وَ الْاشْرَاقِ(18)وَ الطَّيرَْ محَْشُورَةً  كلُ‏ٌّ لَّهُ أَوَّابٌ(19)»

[6] - Bax: Əl- mizan fi təfsiril- Quran, cild 13, səh 120- 121.

[7] - Biharul- ənvar, cild 57, səh 169

[8] - Mütəhhəri, Murtəza, Aşnayi ba Quran, cild 4, səh 174.

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Vilayəti fəqihə əqidəli olmaq nə vaxtan başlayıb?
    9428 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/10/06
    Fiqhdə müctəhidlik dərəcəsinə çatan şəxs tərəfindən İslam cəmiyyətinin rəhbərliyi mənasına olan 2 vilayəti fəqih" məsələsi, bəzilərinin nəzərində İslam düşüncəsi tarixində təzə bir mövzudur və onun keçmişi iki əsrdən azdır. Bunlar iddia edirlər ki, şiə və sünnü fəqihlərinin heç biri bu məsələni araşdırmayıblar ki, fəqihin fətva və hökm ...
  • Dəccal kimdir? Onun barəsində olan rəvayətləri izah etmənizi istərdik.
    9024 Qədim kəlam 2011/08/23
    Zühurynəlamətlərindənbiridəinsanlarızəlalətəsalanvəazdıran “Dəccal” adlıbir
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119747 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • İslam dini nöqteyi nəzərindən bir qatil və günahkar kafir iman gətirərsə onun keçmiş günahları bağışlanırmı?
    7423 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/06/12
    Müqəddəs İslam dinində yeni müsəlman olmuş şəxslər üçün müəyyən qanunlar təyin olunmuşdur. O cümlədən, əgər kafir şəxs müsəlman olmazdan öncə bir sıra günahlara qatılarsa və Allah Taalanın haqqını aradan apararsa (namaz qılmaz, oruc tutmaz və sair. Bu kimi vacibləri tərk edərək günaha düşərsə). Allah tərəfindən onun günahı bağışlanır.
  • "Möminlər"dən məqsəd müsəlmanların hansı dəstəsidir?
    8731 Qədim kəlam 2011/07/02
    Möminlər Allahın varlığını təsdiq edən, Onun müqabilində təslim olan, bütün ilahi peyğəmbərlərə iman gətirən və bunlara əməl etməkdə də israrlı olanlardır.Nəzərinizə çatdıraq ki, imanın mərtəbə və dərəcələri vardır. Quran ayələrinə, Peyğəmbərdən (s) nəql olunan hədislərə əsasən Əhli-beytin (ə) vilayətinə etiqad bəsləmək imanın ali və əsil mərtəbələrindəndir. Quran ayələri vasitəsi ...
  • “Əməli əsl” və “ictihadi dəlil” dedikdə məqsəd nədir və bunların arasında nə kimi əlaqə vardır?
    6117 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/02/18
    Əməli əsl“Əməli əsl” üsuli-fiqh elmində bir termindir. Onun mənası şəri hökmün təyinində şəkk yaranan zaman mükəlləfin əməli (şəri) vəzifəsini aydınlaşdıran bir qaydadan ibarətdir – dəlil və əmarə tapmadıqdan sonra. Başqa sözlə desək, əməli əsl, yaxud əməliyyə əslləri şəkk-şübhəyə düçar olan bir şəxsin əməlini ...
  • can verən halla ölüm səkəratı arasında farq nədir?
    7016 حقانیت مرگ 2015/06/02
    Ərəbcədən ehtizar sözü iftial şəklində olub, həzər sözünün yəni, hazır olmaq mənasındandır. Bəziləri deyirlər, insanın son anında ölüm mələklərinin hazır olmasına görə bu hala, ehtizar deyilir.[1] Belə bir hala düşən insana isə möhtəzər (can verən) deyilir.[2] Ehtizar yəni, can verən vaxt ...
  • Nə üçün bəzi müsəlmanların əməlləri onların din və məzhəb əqidələriylə üst- üstə düşməyib əksinə olur?
    6454 Əməli əxlaq 2011/05/15
    İnsan bir neçə təbəqədən təşkil olmuş bir varlıqdır; ruhi və İlahi, maddi və mənəvi, ictmai və atifi və... təbəqələrdən ibarətdir. Bu təbəqələr həmişə bir- biriylə mübarizədədirlər ki, bu da insanı əqidəsiylə əməlləri arasında müxalifətə doğru yol açır. İlahi dinlər, xüsusiylədə İslam dini insanları nəfsin istəkləri tələsindən qurtarıb onu ...
  • Мәләкләр мүҹәррәддиләр, ја мадди?
    6743 İslam fəlsəfəsi 2010/06/12
    Ола билсин ајә вә рәвајәтләрдә мәләкләрин сырф мүҹәррәд олмасы ајдын шәкилдә бәјан едилмәјиб. Амма, онларын һаггында әлдә олан мәлуматлар, о ҹүмләдән, онларын рәфтарлары вә вәсфләри мүҹәррәд олмаларына дәлилдир. Чүнки, ајә вә Мәсумларын (әләјһимуссалам) рәвајәтләриндә мәләкләр һаггында бизә чатан һәдис вә кәлмәләрин мәзмуну онларын ...
  • İmam Riza (əleyhis-salam)-ın “Zamini-ahu” (Ahunun zamini) adlandırılmasının səbəbi nədir?
    10576 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/01/19
    İmam Riza (əleyhis-salam)-ın məşhur ləqəblərindən biri də “Zamini-ahu”dur (ahunun zamini). Şiə mənbələrində bu hadisə camaat arasında məşhur olan şəkildə mövcud deyildir. Amma camaat arasında deyilən nəqlə oxşar rəvayət vardır. Peyğəmbərə, İmam Səccada və İmam Sadiq (əleyhimus-salam)-a mənsub edilən möcüzələrdə də gözə dəyir. Mərhum Şeyx Səduq “Uyunu əxbarir-Riza (əleyhis-salam)” kitabında bu ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164675 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    163733 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119747 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113679 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    110524 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94037 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54839 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54123 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46130 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45746 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...