Bir çox sənədlər və mənbələr ki, imamın və o həzrətin əshabının susuz olması və suyun onların üzünə bağlanmasını bildirirlər və bizim əlimizə çatmışdır aşağıdakılardan ibarətdirlər:

1-             Demək olar bütün tarix bunu bildirir ki, imam (ə)- ın və əshabının şəhadətindən üç gün əvvəl, su onların üzünə bağlanmış idi. İbni Ziyad Ömər Sədə əmr etdi ki, Hüseyn ibni Əliylə su arasında mane olsun və onlara icazə verməsin ki, sudan istifadə etsinlər; Ömər Səd Ömər ibni həccacı 500 nəfərlə suyun qabağını kəsməyə göndərdi:

Deyirlər bu qadağan imamın və əshabının şəhadətindən üç gün əvvəl başlanmışdır.[1]

2-             Sünnü[2] və şiə[3] tarixinə əsasən və Peyğəmbərlə (s)[4] əhli beytdən (ə)[5] beləliklə ziyarətnamələrdən[6] istifadə etmək olar susuz və məlum məsələdir, bundan əlavə bir çox xəbərlərdə buna dəlalət edir.

3-             Bir çox rəvayətlərdə aşkar olaraq İmamın (ə) əshabının və Əhli- beytinin aşura günündə susuz olmasından söz açmışdır; o cümlədən:

A: O rəvayətlər ki, həzrət Əli Əkbərin döyüş vaxtı susuz olduğundan xəbər verir ki, öz atasına söyləyir: " العطش قد قتلنی" Susuzluq məni öldürdü.[7]

B: O rəvayətlər ki, açıqlayır həzrət Abbas (ə) şəhadətindən əvvəl su üçün və uşaqların susuzluğunu aradan qaldırmaq üçün döyüş meydanına tərəf hərəkət edir.[8]

C: Cənab hürrün (rəh) Kufəlilərə olan sözləri: Hüseynin (ə) qadınlar və uşaqları Fırat suyuna qadağan edirsiniz, o halda ki, Yəhudilər, Nəsranilər və Məcuslar o sudan içirlər və donuzlar itlər o sudan içirlər. Bu səhabə və Hüseynin əhli- beyti susuzluqdan huşsuz düşmüşdürlər.[9]

Amma yuxarıdakı sənəd və mənbələrdən əlavə, bir çox deyilənlər tarix və rəvayət kitablarında vardır ki, müxtəlif açıqlamalarla imamın karvanı mühasirə zamanı su əldə etmə imkanının olmasını bildirir, o cümlədən:

A: Həzrət Abbasın vasitəsiylə su mühasirəsinin yarılması. Çoxları rəvayət edirlər ki, suyun qabağı alpındıqdan sonra, o vaxt ki, onların susuzluğu daha da şiddətli oldu imam (ə) həzrət Abbası (ə) bir dəstəylə göndərdi ki, suyu karvana doğru çatdırsın. O dəstə suya tərəf hərəkət etdi və bu zaman onlarla Ömər ibni həccacın qoşunu arasında döyüş baş verdi.

Bu əməliyyatın nəticəsi barəsində bir çox mənbələr (xüsusiylə də sünni mənbələri) deyirlər ki, onlar xeymələrə doğru qayıtdılar.[10] Amma Ənsabul- əşraf bu mətləbi açıqladıqdan sonra deyir: Deyilənlərə görə Ömər Sədin qoşunu mane olduğu üçün onlar o qədərdə su aparmağa nail ola bilmədilər.[11] Məsirul- əhzan kitabı da imam Hüseyn (ə) tərəfindən bir dəstənin su üçün göndərildikdən sonra yalnız Ömər ibni həccac tərəfində maneə ilə qarşılaşdıqlarından xəbər verir və suyun imamın xeyməsinə çatdırılmasından heç bir xəbər vermir.[12]

B: Bəziləri deyirlər, cu bağlandıqdan sonra, imam xeymələrin arxasına gedib bir neçə yeri qzdı və oradan çeşmə çıxdı ki, bütün əshabı ondan içib məşklərini doldurdular. Amma o vaxt ki, Ömər Səd ondan xəbərdar oldu əmr etdi ki, qarşısı alınsın.[13]

C: O rəvayətlər ki, imamın və əshabın döyüşdən əvvəl təmizlik etməsindən xəbər verir. Şeyx Səduq, İmam Sadiq (ə) (Aşura gününün sübh vaxtı) öz əshabına dedi: Su için ki, bu sizin son qalan suyunuzdur, dəstəmaz alıb qüsl verin, libaslarınızı yuyun ki, kəfəniniz olacaq, sonra isə sübh namazını onlarla birlikdə qıldı.[14]

Əldə olan tarix mənbələrinə diqqət etdikdə ki, onların xülasəsinə işarə olunmuşdur, aşağıdakı nəticəni əldə etmək olar:

1.             Məlum olduğu kimi Ömər Sədin qoşunu imam və əshabının şəhadətindən üç gün əvvəl, o həzrətin karvanının suya əl tapmasına mane olmuşdur. Bu da onu göstərir ki. Imamın əshabı su baxımından çətinlik çəkmişdir. Və mühasirə günlərində su əldə etmək üçün döyüşməyə məcbur olmuşdurlar.

2.             Hər bir müsəlman və tarixçi bilir ki, imam Hüseyn (ə)- ı Peyğəmbər (s) övladını, behişt əhlinin cavanlarının ağasını susuz şəhid etdilər, ürəyi daş olan heç bir düşmən imamın ömrünün son anlarında icazə vermədi ki,o həzrət suya yol tapsın.

3.              Başqa deyilənlərə görə ki, tarix kitablarında gəlmişdir, tamamıyla nəzər vermək olmaz; çünki onların sayı hesabı sanılan həddə deyil və bundan əlavə sənəd və mənbə baxımından da onlara inanmaq və etimad etmək olmaz. Çünki bəzi yerlərdə rəvayətçilər arasında həddən çox fasilə vardır və yaxud rəvayətçilərdən bəziləri tanınmır və yaxud inanmaq olmaz. Bəs belə olduqda onlara ehtimal və nəzəriyyə gözüylə baxmaq mümkündür. Bunun üçün də demək olmur ki, imamın karvanı üç gün susuz qalmışdır və yaxud da demək olmur ki, Əba- Əbdillahın (ə) xeyməsində kifayət qədər su olmuşdur.

4.             Əgər rəvayətlərin sənədlərində olan nöqsanlardan üz çevirsək və bütün tarixdə deyilənlərə məna versək bir neçə nöqtəyə diqqət etməliyik:

A: İmam Hüseyn (ə) və əshabı şəhid olacaqlarını yəqin etmişdirlər və özlərini bu yolda şəhid olmağa hazır etmişdirlər. Zahirdə olan dəlillərdə o cür idi ki, birincisi: Döyüşün nəticəsi imam və onun əshabının şəhid olmasından başqa bir şey olacağı gözlənilmir. İkincisi: O dövrdəki qayda qanunlara əsasən döyüş və mübarizə uzun müddətdə olmamalı idi, çünki imamın qoşununda olanların sayı olduqca düşmən qoşunu qarşısında az idi. Az bir sayda insanı minlərlə olan bir qoşun tərəfindən çox bir zaman istəmirdi. O cür ki, tarix də bunu göstərir ki, təqribiylə əlli nəfərə yəni imamın (ə) qoşununun yarısı aşura günün sübh vaxtı birinci hücumda şəhid oldular.[15] Bunun üçün də imam (ə) istəyirdi ki, bu şəhadət istər zahirdə istərsə də batində ən gözəl şəkildə həyata keçsin. Və ən kiçik hissələrində belə müqəddəslik və paklıq öz əksini göstərsin.

Bildiyimiz kimi qüsl vermək zahirdə paklığa səbəb olduğu kimi insanın batini və mənəvi paklığına da səbəb olur.

Əlbəttə bunu da nəzərdən qaçırmaq olmaz ki, bizim düşüncəmizin əksinədir, qüsl etmək suyun daha çox olmasına bağlı deyil bəlkə az bir miqdarda suyla belə qüsl etmək də mümkündür.

B: Diqqət etmək lazımdır ki, su baxımından düşmənin möhkəm mühasirəsi icra olunmuşdu.[16] Başqa bir tərəfdən isə zaman keçdikcə susuzluq daha da öz müddət və təsirini göstərdi, nəticədə vaxt keçdikcə imamın və əshabın suya əl tapması daha da çətinləşirdi və o şəxslər ki, daha gec şəhid olurdular daha çox susuz olurdular. Bəs demək olar o vaxt ki, imam qüsl və təmizlik etməyə göstəriş vermişdi, su hazır etmək imkanı olmuşdur. Amma düşmən tərəfindən suyun qarşısı alındıqdan sonra və gava istiləşdikcə imamın karvanı günortadan sonra susuzluqla üzləşmişdirlər ki, o susuzluğa dözmək mümkün olmamışdır.

Hər halda bunu dərk etmək olar ki, bu nöqtələrə diqqət etməklə mümkündür bu rəvayətlərdə olan anlaşılmamazlığı bir həddə həll etmək mümkündür.