Uşaqlar həyat bağının gülləri, cəmiyyətin gələcəyini quranlardır. Müqəddəs İslam dini cəmiyyətin yüksək əhval-ruhiyyəyə malik olması və istedadların çiçəklənməsi üçün bu barədə ən gözəl proqramları bəyan etmişdir. Onların bəzilərini aşağıda qeyd edirik:

1. Münasib həyat yoldaşının seçilməsi

Heç bir bağlılıq ər-arvad arasındakı səmimi bağlılıq kimi ola bilməz. Allah-taala bunu Özünün qüdrət nişanələrindən biri kimi qeyd edir: “Allahın qüdrət nişanələrindən biri də budur ki, öz növünüzdən olan həyat yoldaşları xəlq etdi ki, onların vasitəsi ilə (ruhi) asayişdə olasınız. Və sizin aranızda rəhmət və məhəbbət qərar verdi. Bəli, bu nemətdə düşünən insanlar üçün mütləq (ilahi) nişanələr vardır.”[1]

Digər tərəfdən, övladın (valideyn qarşısındakı) hüquqlarından biri onun ruhi və fiziki sağlamlıqdan bəhrələnməsidir. Bu iki sağlamlığın bir qismi ata-ananın vasitəsi ilə – irsi yolla uşağa nəql olunur. İslam dinində tövsiyə olunur ki, evlənib müştərək ailə həyatı təşkil etməzdən öncə ər-arvadın hər biri digərinin ruhi və fiziki xüsusiyyətlərini diqqətlə araşdırsın ki, müştərək həyatın hasili sağlam övlad olsun. Həzrət Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih) buyurmuşdur: “Öz nütfəniz (sperma) üçün münasib yer seçin, çünki köklər – genlər (övlada) sirayət edəndir.”[2]

O həzrət başqa bir yerdə buyurur: “Zibillikdə, tikanlar arasında cücərən bitkilərdən uzaq olun!” “Ey Allahın Rəsulu! Bu bitkilər dedikdə məqsədiniz nədir?” deyə soruşdular, həzrət buyurdu: “Aludə (əxlaqsız, nalayiq) ailə mühitində böyüyən gözəl qız.”[3]

Buna görə də övladların ruhi və fiziki sağlamlığı üçün qan analizi və genetik analizlər verib yoxlanışdan keçmək lazım və zəruridir.

2. Övladın düzgün tərbiyəsindən ibarət olan mühüm məsuliyyətin qəbuluna ruhi hazırlığı əldə etmək və dua etmək

Dördüncü imamımız həzrət Zeynul-abidin (əleyhis-salam) öz səhabələrindən birinə bu duanı öyrətdi ki, Allahdan layiqli övlad istəmək üçün onu yetmiş dəfə oxusun: “Pərvərdigara, ey O kəs ki, ən yaxşı varissən! Məni tək qoyma və Öz tərəfindən mənim üçün elə bir köməkçi (övlad) qərar ver ki, həyatımda (ikən) varisim olsun, ölümümdən sonra mənim üçün (Allahdan) bağışlanmaq diləsin. Pərvərdigara, onu sağlam canişin qərar ver və şeytanın aldatmasından onu hifz elə! Pərvərdigara, Səndən bağışlanmaq diləyir və Sənə doğru qayıdıram...”[4]

3. Ər-arvad münasibətlərinə və qayda-qanunlarına riayət etmək

Bəzi rəvayətlərə uyğun olaraq (övlad sahibi olmaq məqsədi ilə) müəyyən günlərdə və ya günün müəyyən saatlarında həyat yoldaşı ilə yaxınlıq etmək məkruhdur və münasib deyildir, o cümlədən:

1. Gün və ya Ayın tutulduğu gündə və gecədə; 2. Gün batan çağında; 3. Sübh açılandan gün çıxan vaxta qədərki dövrdə; 4. Ramazan ayından başqa sair (qəməri) ayların birinci gecəsində; 5. Ayın (qəməri) axır gecəsində; 6. Yuxuda möhtəlim olduqdan sonra; 7. Yaxınlıq edilən yerdə uşaq olsa və onları görsə, yaxud hənirtilərini (səslərini) eşitsə, hətta bir şey başa düşməsə də belə; 8. Yaxınlıq edən zaman qadının fərcinə baxmaq; 9. Çılpaq halda (üstünü örtmədən) yaxınlıq etmək; 10. Açıq havada (səmanın altında); 11. Üzü və ya arxası qibləyə; 12. Qarın dolu olan olanda.

İndi yuxarıdakı göstərişlərin bəzisinin hikmətinə işarə edirik:

Əbu Səid Xudri nəql edir ki, Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih) İmam Əli (əleyhis-salam)-a (əxlaqi) tövsiyələr edərkən buyurdu: “Ya Əli! Həyat yoldaşınla (qəməri) ayın əvvəl, orta və axır gecəsində yaxınlıq etmə, əks halda övladının və həyat yoldaşının dəli olmasına, cüzama tutulmasına, əlil və ağıldan kəm olmasına səbəb ola bilər.”[5]

Əlbəttə, diqqət yetirmək lazımdır ki, bu rəvayətlərin hamısının mötəbər olmasını sübut etmək mümkün olmasa da, amma onların bir çoxu kifayət qədər etibarlı sayılır və onlara riayət etmək lazımdır. Digər bir məsələ budur ki, belə hikmətlərin bəyan olunması nəticənin mütləq belə olacağı mənasına deyildir. Əksinə, bu mənayadır ki, övladın nütfəsi bu günlərdə bağlansa, qeyd olunan halların yaranması ehtimalı vardır və digər amillərin varlığı ilə təsir qoyur. Lakin müəyyən hallarda da bəzi şərtlərin olmadığına görə başqa bir nəticə verməsi mümkündür.

Bunu da qeyd etmək lazımdır ki, hal-hazırda bəzi tədqiqatçılar bu qənaətə gəlmişlər ki, aylı və aysız gecələrin qabarma və çəkilmədə təsirli olduğu kimi, insan orqanizminin vəziyyətinə və yaxınlığın xüsusi məsələlərinə də təsir qoyur.[6] Deməli, rəvayətdə qeyd olunan məsələlərin sadəcə elm tərəfindən isbat edilməməsini bəhanə edərək onlara laqeyd yanaşmamalıyıq.

4. Hamiləlik dövründə münasib şəkildə qidalanma

Bu xüsusi dövrdə ananın düzgün və münasib şəkildə qidalanması bətndəki uşağın ruhi və fiziki cəhətdən inkişafına səbəb olur. Buna əsasən, hamiləlik dövründə altı qisim qidalardan istifadə edilməlidir: protein, yağ, şəkər, su, vitaminlər, mineral duzlar.[7]

Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih) buyurmuşdur: “Qadınlara, doğduğu ayda (təzə) xurma yedizdirin ki, övladlarınız helmli və pəhrizkar olsunlar.”[8]

Xurmada çoxlu miqdarda enerji vardır. Hamiləlik dövrünün keçməsi ilə enerjili maddələrə daha çox ehtiyac duyulur. Adi şəraitlərə hamiləliyin əvvəlki üç ayında gündə 150 qram enerjili maddəyə ehtiyac duyulur. Amma hamiləliyin son aylarında, xüsusilə beşinci aydan sonra enerjili maddəyə gündəlik ehtiyac 225 qrama çatır.[9]

Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in hamiləlik dövrünün son aylarında xurma yeməklə əlaqədar analara etdiyi tövsiyə və təkidləri necə də heyrətəngiz və təqdirəlayiqdir! Həmin dövrdə ki, enerjiyə olan ehtiyac daha da artır. Bu işin nəticəsini də ağıllı və təqvalı olmağı bir töhfə kimi qeyd edir ki, anaların buna əməl etməyə iltizamlı etmiş olsun.

İmam Sadiq (əleyhis-salam) buyurur: “Hamilə qadınlarınıza heyva yedizdirin ki, övladınız gözəl üzlü olsun.”[10]

Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih) buyurur: “Hər hamilə qadın qovun yesə, övladı gözəl üzlü  və əxlaqlı olar.”[11]

Yenə buyurur: “Hamilə qadınlara tövsiyə edin ki, heyva yesinlər, nəticədə övladları gözəl əxlaqlı olsun.”[12]

İmam Riza (əleyhis-salam) buyurur: “Heyva yemək əqli və huşu artırır.”[13]

O həzrət yenə buyurur: “Hamilə qadınlarınıza kündür (bir növ ağac şirəsidir) yedizdirin ki, bətndəki övladı oğlandırsa ağıllı, huşlu və şücaətli olsun, əgər qızdırsa gözəl və əxlaqlı olsun...”[14]

Əlbəttə, haram və şübhəli yeməklərdən çəkinmək çox mühüm məsələlərdəndir və valideynlər buna ciddi əhəmiyyət verməli və diqqətli olmalıdırlar. Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih) buyurur: “Hər kəs bir haram tikə yesə, 40 gecə(-gündüz) namazı qəbul və 40 günə qədər duası müstəcab olmaz. O haram tikədən (bədəndə) əmələ gələn hər ət cəhənnəm oduna layiqdir. Bir tikədən də (bədəndə) ət əmələ gəlir.”[15]

5. Hamiləlik dövründə ruhi sağlamlığa riayət edilməsi

Ana və onun bətnindəki körpənin sağlamlığı ilə əlaqədar irəli çəkilən məsələlərdən biri hamiləlik dövründə ananın ruhi cəhətdən gigiyena qaydalarına riayət etməsi və ailənin ananı himayə etməsidir. Əgər bu dövrdə ana ətrafındakıların diqqət mərkəzində olduğunu və onlar tərəfindən himayə edildiyini hiss edərsə, bu dövranın çətinliklərinə çox sadə şəkildə dözüb sinə gərər, ruhi və fiziki cəhətdən sağlam övlad dünyaya gətirə bilər.

Mütəal Allah hamiləlik dövrünün çətinliklərini və bətndəki körpənin varlığından irəli gələn əzab-əziyyətləri xatırlatmaqla, insana tövsiyə edir ki, valideyni, ələl-xüsus ananı unutmasın.[16] Bu ayədə ananın bir növ ruhi cəhətdən himayə olunması gözə dəyir. Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih) bu dövranı təriflə yad etmiş, buyurmuşdur: “Qadın hamilə olan zaman gündüzləri oruc tutan, gecələri oyaq qalıb Allaha ibadətlə keçirən, canı və malı ilə Allah yolunda cihad edən bir kəs kimidir.”[17]

Bu dövrdə ruhi sıxıntılar, psixi sarsıntılar və ruhi nasazlıqlar çox ağır və dağıdıcı rol ifa edə bilər.

Demişlər: Hamiləlik dövründə qadının keçirdiyi ruhi sarsıntılar doğuşdan sonrakı dövrlə müqayisədə daha çox və həmin miqdarda da təhlükəli ola bilər. Hamilə qadınların təqribən on faizi doğuşdan sonrakı ruhi və psixi sarsıntılara düçar olur, bəzən öz övladlarına xəsarət də vururlar. Hamiləlik dövründə və ya doğuşdan sonra qadınların ən çox şikayət etdikləri şey iztirab, psixi anormallıq, hissiyyata qapılmaqdan ibarətdir və bu kimi vəziyyətlər adətən öz-özünə ötüb keçir. Amma əgər bu vəziyyət davam edərsə, kəskin əsəbiliyə düçar olur, özünü günahkar hesab edir, özünü itirir. Belə nəzərə çarpır ki, qeyd etdiyimiz Quran ayələrinə, rəvayətlərə diqqət yetirmək bu ruhi və psixi sarsıntıların qabağını ala bilər.

6. Dini vacibləri yerinə yetirmək

Tədqiqatlar göstərir ki, imanlı və dindar insanlar başqaları ilə müqayisədə daha çox ömür sürürlər. Səbəbi də onların namaz qılmasıdır ki, bu da onların qan təzyiqinin aşağı səviyyədə qalmasına səbəb olur. Tədqiqatçılar ibadət əhli olan müsəlmanların qan təzyiqini ölçmüş və başa düşmüşlər ki, onların qan təzyiqləri normal həddən də aşağıdır. Bu insanlar qəlbi etiqadlara malik olan və müntəzəm şəkildə namaz qılanlar olmuşlar. Qan təzyiqi qalxarsa və onu normal hala salmaq mümkün olmasa, ürək infarktına, qəlbin döyünməsinə, qanı kafi miqdarda bədənə çatdıra bilməməsinə, böyrək nasazlıqlarına səbəb ola bilər. Buna görə də valideynlər namaz və dua kimi dini ibadətləri yerinə yetirməklə övladın ruhi cəhətdən sağlam olmasında özünə məxsus mühüm rol ifa edə bilərlər. Quran və dua oxumaq, zikr edib namaz qılmaq ananın qəlbində asudəlik və xatircəmlik yaranmasına səbəb olduğu kimi, bətndəki körpənin ruhi aramlıq və asayişində də beləcə müsbət təsir qoyur.

Bura qədər qeyd etdiklərimiz ilahi şəxsiyyətlərin bəyan etdiyi tövsiyələrin kiçik bir hissəsi idi. Gözəl mənzərələrin müşahidə edilməsi,[18] idman edilməsi və s.[19] İslam nəzərindən də təsdiqlənə bilər. Buna görə də bu mövzu ətrafında kamil elmi bəhs bu kiçik məqaləyə sığmaz. Bu barədə hərtərəfli və kamil məlumat əldə etmək üçün əlaqədar kitablara müraciət etmək lazımdır.